Katalog

İçinden atlar, askerler fırlayan saatler artık zamanı ayarlamaya değil, vitrinleri süslemeye yanyor. Zaman saatin başına da bela FUNDAGÜVEN ene 1591. AlmanAvusturya Imparatoru2.Rudolf,TürkIerlcyaptıklan baribi sekız yıl daha uzatmak ve yükünılü olduğu vergiyi ödememek için, Viyana'dan tstanbul'a Fredcrıc Krcgvvitzinbaşkanlığında büyük bırclçilik heyeti göndcrir. Heyet, IIl.Murat'ınhu/urunaçıkar, yemekleryenir, şerbetler içilir ve sıra gelir elçilerin Osmanlı padişahına getırdiklerihcdiyelere. Gümüşyaldızlıleğcnler, ibrikler, mıncli su maşrapaları, şamdanlar, tabaklar, sürahiler, saatler... Çaldığı zaman birkaç odacıktan Türk hokkabazları çıkarak etrafakoşuşuyorlarvetckrargeldikleriyerlere giriyorlar. Bir başka saatten de Türk atlıları dışarıya çıkıyor, savaşır gibi yaparak tckrar içeri giriyorlar. Gene bir çalarsaat. Üzerinde ağzı ile kaz yakalamış bir kurt, elinde birtüfeklc kendisinı vurmak için dışan çıkan bir Türk'ün önünden kaçıyor ve saatin son vuruşundatüfekpatlıyor. Böylenaklediyorelçilik heyetinde bulunan Baron Wcnceslaw Wratislaw, anılanndabusaatleri. Artık ne gümüş yaldızl ı leğenler, ne mineli maşrapalar ne de çaldığı zaman içinden Türk atlılarınınçıktığı saatler vargörünürde. Pekibunlarnerede?Birparçaizsürelim tstanbul'da... Sirkeci'de antika saatlerin tamir edildiği küçükbirdükkân... Dükkânın hertarafı silme saat dolu; kol saatleri, cep saatlcri, masa saatleri... Tezgâhın üzeri pımler, kayışlar ve birçok küçük parçayla kaplı. Belli ki dükkân sahıbi Hakan Ahırman'ın işi başından aşkın, tamir edilccek çok saat var. Antika saatleri soruyoruz ona. 18 yılını vernıiş bu işe, hcrhangi bir saati gözü kapalı tamir edebı liyor ve yaptığı işten büyük zevk alıyor. "Baba mesleğidir bu" diyor. Aslında, babasından çok, eniştesindenöğrenmiş işi. "Herinsan saatten anlamaz.hele söz konusu olan, antika bir saatse onun dil ınden anlamak daha da ince bir iştir..." Bir cep saati çıkarıyorçekmeceden, saatin üzerinde hiçbir yazı yok, antika saatlerin çoğu isimsizmis, yani markasız. Kadranı bembeyaz bir fayans, oldukça ağır olan bu saat enaz 100 yıllıkmış. Baskabirsaat dahaçıkarıyor, bir cep saati, ötekindentek farkı biraz daha yaşlıolması,yaklaşık 200 senelik. Cep saatlcrinde genellikle, altın ve gümüş yapımızinciılerkullanılmış,bunlara"köstek veya "paldın" deniyor. Yeleğin bir yanından öteki yanma uzatılarak kullanılan türdekı zincirin adı "aşırma köstek". Başka bir türü ise, cebe konan saatten başlayarak karşı omuzatakılıyor. Osmanlılar için in%iltere tarafindun yapılan bu saat iiç parçadan olusuyor. Yıllar önce cep saatleri, onu taşıyan kişinin sosyal durumunu da ele verirdi. Şehirliler, zengin insanlar ve köy ağaları çok değer verdikleri bu saatlere özel keseler bile yaptınrlardı. Kıyafetlerdeğişti, cep saatleri, yerini kol saatlerine bıraktı. Beylerin, efendilerin zeratetle tasıdıkları saatler şimdilerdededelerimizin ceplerinde son devirlerini yaşıyor. Birçok antika saatin üzerine ne çok motifler işlenmiş;birçiçek,hattabirbina...Bumotiflerden bazılan bu incecik köstekler üzerinde. 1 stanbul 'dabugün antika saat tamiri yapanlann sayısı yirmiyı geçmiyor. Tezgâhın üzerinde bir başka saat ilişiyor gözümüze; bir kol saati, diğerlerine oranla daha parlak, daha ince, belli ki bu bir kadın saati... Yıllar önce kimlerin kolunu süsledi acaba bu 120 senelik saat? Hangi aşkın işaretleri verildi onunla? Antika saatlerin hepsinde ayn bir güzellik, ayn bir incelık, ayrı bir tarih var. Acaba bu saatlerin uğruna birçok saat acımasızca göz nuru döküldüğü içinmi? Antika saatlerin yüzde 80'inin el yapımı olduğunuöğreniyoruz.Bugünkü saatlerin isehepsi sanayi işi. "Günümüz saatlerinin yapımı yaklaşık bir saat sürerken,eskidenbirsaatiçin8yıluğraşıldığı oluyormuş". El yapımı saatlerin bireşi daha yok.hepsindenbirtaneyapilıyor. Belkiuğraşılarak benzeri yapılabilirmiş ama aynısını yapmak mümkün değil. Bunların hepsi, eşi olmayanyaşlıescrler.Dolayısıylapahah. Antika saatlerin tamir masraflan ise, saatin gerçek fıyatınınçoküstünde. Bozukbirantikasaataldınızmı tamir ettirmek içindahabüyükparalarveriyorsunuz. Çünküparçalarını bultnak çok zor. Şu an Türkıye'de bir antika saatin tamiri 5 ile lOOmılyonarasında. hski saatleri görmck için Hakan AhırınanMaberaberKapalıçarşılçBcdesten'egidiyorıi7.()kadar çok antika saat var ki,insan hangısınebakacağınışaşırıyor. Dükkânlardan birine giriyoruz. Özel bir ışıklandırmayla diğerlerındcn ayn bir bölmcye konulmuş büyük bir saat dikkatimızıçekiyor. Enilgınç yönii ise, saatin küçük bir katedral görünümündeolması,nevarkikadranındakiyazılar eskiTürkçc.Çünkü Osmanlılar için 110 yıl önceAvusturya'da yapılmış.Vitrinlerdenbirının köşesinde bütün çekiciliğiyle, iç içe geçmİ!} üç parçadan oluşan bir saat duruyor. KULEDEN EVE. insanlar zamanı ayarlamak için pek çok aşamadan geçmişler; güneşten, sudan, hatta kumdan bile yararlanmışlar. Avrupa'da ilk mekanik saatler 13. yüzyılda demirci ustaları tarafından yapılmış. Oünyantn hâlâ işleyen en eski saati ise, Ingiltere'de Salisbury Katedrali'nde. 1386 yapımı bu saat hâlâ ayakta. İlk ev saatleri de kule saatlerinin küçültülmüş birer kopyasıydı. 15. yy. 'da Nürnberg'li Peter Henlein'in zemberek sistemini keşfetmesiyle saatler küçüldü ve taşınabilir saatler yapılmaya başlandı. 1582'de Galileo, sarkacın zamanı sayabilme özelliğini keşfetti ve saatçilik hızla gelişti. Güneş, su ve kum saatleri, derken masa, cep, kol saatleri..; 100, 300, belkı de 500 yıllık. Bugünün i saatleri atacağınız adımı bir taraftan ı hesaplarken, diğer taraftan telefon ı numaralarınızı hafızasına kaydediyor. 10 ay sonrası bir günü zamanı geldiğinde size anımsatıyor. 4 IlOyıllık bir masa sauti, Avusturyayapımı (üstte). 200 yıllık hir Isviçre saati (sağ üst). Dışı altın, kadranı mine olan bu saat ise en az 150 yıllık ve markasız. (Sağ alt) Bu parçalara "Saat kasası" deniyor. Saatin en büyük özclliği ise, dış kasasının kaplumbağa derisinden yapılmış olması, iç kasalar gümüş. Tam o sırada Hakan Usta büyük bir heyecanla bir başka saati anlatmaya baş|ıyor:"Bu bir PatekPhılippe, çok değerlidir. Nisan ayında Isviçre'de yapılan mibayedede tam 1 mılyondolarasatıldı.TeközellığiPatekPhilippc olması. Hn eski saat en iyı saat demek değildir, önemli olan saatin markasıdır. PatekPhilippc cn iy i antika saatlcrden biridir" diyor Ahırman.Bu saatlerin fiyatı Türkiye'de,binbe^yüzdolardanbaşlayıpyiİ7bın dolara kadar gidiyor. Avrupa'da daha da pahalıları varmış. 1 lakan Ahırman'ın dediğine göre iki yüz bın dolara saat alanlar bile var. Çoğu kczdekolcksiyoncular. Bedcsten'deki antika saatlerin hemen hemen hepsı 1800'lü y ıllardan kalma ve çoğu altın. Son 60 yıldıraltınınyerini çelik almış. Değişen yalnız madcni değil. Yaşı kırkı geçenleresaatdediğinizde,bambaşkaanlamı oluyor. Saat vaktiyle babanın sünnet düğününde taktığı unutulmaz bir hazineymiş, Ya şimdi? Neredeyse birkallavi sandviç fiyatınaalınanbinbirmariretlibirplastik...^