Katalog

18 CUMHURİYET DERGİ Kısa adı YABEP olan Valıboyu Evleri Koruma Projesi, bir mimarlık ve şehircilik çahşmasının çok ötesinde, kentin tüm resmi ve demokratik kurumlannı bir "uygarlık dayanışması'" içinde bir araya getirdi. Hedef ise tarihin ve doğanın kucaklaşmasını üçüncü binyıla da taşıyabilmek... . Sahipli bir kent: Amasya YAZI VE FOTOĞRAFLAR: OKTAY EKİNCt E lbette ki bütün kentlergüzeldir. Hele.tarihikcntlerbirbaşkagüzeldirler... Amasya ise "bambaşka" bir kent. Çünkü, sadece çarpıcı doğası ve onu sevgiyle kucaklayan kültürel dokusu değil, 5000 yillık bu eşsiz birlikteliği t.S. 3. Binyıla da ulaştirmaya söz veren "sahipleri" degüzel... Farkında mısınız; aslında bu sözcüğe ne kadardahasretkaldık!.. Sahipsizkent, sahıpsiz çevre, sahipsiz miras... Son yıllarda hemen hiçbir değerimiz için "sahipli" diyemezolduk.S İTalanlarımızda kaçak yapılar "özgürcc" çoğalıyor; karışan yok, durduran yok. Tarihsel semtler, csk i cvler, kültür varIıklanmi7 yıkırna terkcdilmiş; kıırtaranyok.Herbiryer, herbirdeğcr,hcr birmiras, bu akıl almaz yo7İaşma vc yokolus. sürccinde sankı yazgılanyla bafjbaşabırakılmışdurumdalar, sahipleri yok... lşte böylesi bir ortamda Amasya'nın artık "sahipli" olması, bu alımlı ve zari fkente "sahip çıkilmış" olması, üstelik hem "resmi" hem de "sivil"kurumlarınbirliktekollarını sıvamış olmalan, kentin güzelliğine giizellik katmasınında ötesinde tarihe geçecek bir "mucize" sanki... Belediye, koruma planı çalışması da bitmemiş olmasına rağmcn, henüz SlT alanı dışında kalan tüm tarihsel kent dokusu içinde yeni inşaatı yasaklayabiliyor. Valilik, kentin kültür değerlerinin korunması için tümkurumsal vc parasalolanaklarınıseferberetmişdurumda. MimarlarOdası, yeni mezun üyelerinden en dcneyimli hocalara kadar tüm örgütsel güeü ve birikimiyle proje calışmalarına desteğini veri Kıyıdu Yerel Basın da tüm bu çabalan ve hemen her aşamayı Amasyalılara sürekli duyurarak, Kurtuluş Savaşı'ndan bu yana belki de "ikinci varoluş mücadelesi" denebilecek bu büyük kampanyanıntoplumsal belleğeyaygınlaşmasını sağlıyor... Amasya'da, "güzelötesi" bir kent y aşamı var artık. Üstelik bu coşkulu yaşamda "ilk ürünler" bilc coktan alınmaya başlandı. Kısa adı YABEP olan ve ilk adımları 1994'teatılan "Amasya Yalıboyu Evleri Projesi" kapsanıındadayanışmaylarcstoreedilen evler var. Tarihsel dokuyla birlikte uygar bir kent yaşamını hedefleyen çevre ve alt yapı düzenlemeleri sürüyor. YABEP'i yaratan ve yaşatan resmi ve sivil tüm kurumlar, kentin kültür ve doğa 7cnginliğini "kuşaklar boyunca korumayı" amaç edinmiş Amasya Vakfı'nı kurdular. Vakfın ilk öncmli projelerinden biri, Yeijilırmak kıyısındakitarihiyalıboyuevlerinekomşu olan öğretmcnevi binasının cephesinı de tarihsel silüete uygun hale getirmek. Asıl büyük proje ise YABEP'i artık kent bütününe yaymak ve tüm tarihsel yerleşme dokusunu koruma altına alacak yeni bir planlamayı veaynıamaçlıimarkurallarını bir an önce Amasya'ya kazandırmak... Aslına bakılırsa, Türkiyc'deki yağma ve betonlaşma hırsının genel görüntüsü içinde gerçekten bir mucize sayılabılecekbu gelişmeninkökeni, "korumacılıkta katılımcıhk" an lay ıs.ına dayanıyor. Zaten, projeye verilen YABEP adı da benzer çabalan n öncüsü sayılan Muğla'dakikatılımcıkorumacılığın yine proje bazındaki tanımlaması olan MHYAP'dan (Muğla Evlerini Yaşatma Projesi) esinlenilerek belirlendi. Benzer bir koruma seferberliği, zarlaru aynışekildeMEYAP'ıizleyerekIzBizans surları, Osmanlı Itamamı, geride kral ınez, yor. Mimarlık öğrencileri,bu coşkuluçabanın doğrudan mutfağında yer alarak, rölövesi çıkartılmamış. bir ev, silüeti çizilmemiş bir sokakbırakmamaküzerc,"sellersullargibi" çalışıyorlar. Amasya Turizm Derneği, kentlerini artık sadece tanıtarak değil, daha da önemlisi koruyarak turizmi geliştirebileceklerine tam bir inanç içersinde bu dayanışmada yerini alıyor. Safranbolu Meslek Yüksek Okulu, anlamlı bir komsu duyarlılığı örneği sergileyerek, Istanbullu mimarlık öğrencileriylcbirlikte çalışmaları paylaşıyor. mit'teyaijamageçirilenlZEYAP(lzmit Evlerini Yaşatma Projesi) projesindede başarılıürünleriniverdi. Aynı zincirin bir başkahalkasıdaÇEYAP adıyla (Çanakkale Evlerini Koruma Projesi) Çanakkale'de kentc uygarlık damgasını vuruyor. IstanburunTarihi Yanmadası'ndaki Fatıh Belediyesi'ninöncülüğündesürdüriilen, tarihsel çevrenin korunması kampanyası da FEYAP(Fatih Evlerini Yaşatma Projesi) adı altında gelişiyor. MEYAP, İZEYAP, YABEP, ÇEYAP... Bu dcyimler, artık yeni bir korutnacılık akımının değişik kentlerde coşkuy la sürdürülcn öncü çabalarını tanımlıyor. Istanbul MimarlarOdası'nda 1 *W3 'tenbıı yana "uygarlıkların izinde koşarak" mimarlık ve şehircilik eğitimlerini koruma savaşımıyla bü.tünleştirenGalataCJönüllüÖğrcnciGrubu, tüm bu çalışmaların da deyim yerindeys$ "kültür timlen". Sadece okulları değil, "ül[ kemİ7" de onların üniversitesi ve Aınasya'dan Fatih'e kadar ürelilen tüm rölöveler, silüctlcrveprojelerdeahnterleri.göznurları, im/aları var. Şehzade Konti'nin valisi 1 ştc bu çabalar içersinde 1994 'ten bu yana Amasya'yı da artık "sahipli" kılan YABF.P projesinin 1996'danitibaren "resmi" destckçisi ve katılımcısı olan Vali Kemal Nehrozoğlu,geçtiğimizyıl Adana MimarlarOdası tarafındanverilen"KentKültürüÖdülü"ile demimarlardananlamlıbirteşekküralmıştı. Çünkü Nehrozoğlu, sadece Amasya'da değil, daha önceki Muğla (19821985) ve Kocaeli (19921996) valilikleri sırasında da bu yörclerin tarih ve doğa değerlerinin korunmasına özel bir önem vermişti. Aynca Izmit'i yeniden belleğine kavuşturan İZEYAP' ın da "kurucu üyesi" olarak tüm duyarlıçevrelerinsevgisinikazanmıştı. Kemal Nehrozoğlu, şimdi de Amasya Valiliği'nin, ll Özel Idarcsi'nin vekendi etkili