Katalog

10 Yönetmenlerin kamera yerine tüfeğe sanldığı bir ülkede sinemadan söz edilebilir mi? Gürcistan örneğinde bu soruya evet yanıtını vermek gerekiyor. Son yıllarda Gürcistan'ı sarsan değişikliklerde bile genç yönetmenler, duygusal vahşet dolu karamsar filmlere yönelmektense, babalannın dedelcrinin aşınmış patikalannda yürümeyi yeğ gördüler. CUMHURİYF.T DER< şeye rağmen sinema GÖNÜL DÖNMEZCOLtN S ovyetler Bırliği'nin dağıltşının ardından amansız bir iç savaşa boğulan Gürcistan, şimdilerdebarışa bir adım daha yaklaşmışsa da tüm sornnlarıııı çözebilmiş olmaktan heniiz çok uzakbirülke. Yalnız Abhazya çatışmalannda binlercc kişi yaşamını y itirdi. Şehit listclerinde film endüstrisindentanmmışkişilcrdcvar. Örneğin ülkeninbirliğiiçinçarpışırkenyaşamınıyitiren Levan Abashıcİze ilc Georgi Rcvishvili, "K.uşatma" adlı yapıtı ilc GürcistanAvrupa linstitüsüödülüalmışOmarGvasalia. TümbunlarakarşınyinedcfilmleryapıhyorveParis'teyaşayanOtarlosselianidışında Balı'da pck az tanınan, "Sanat için sanat" savındaıı y ıllardır şaşmamış bu özgün sincmaya ilgi giderek artıyor. nemasının önemli biröğesiolarakkaldı. 1921'dcSovyetgücügirdiGürcistan'a. Bunu izlcyenyıllarda, ilk filmstüdyosukuruldu. Resim, tiyatro ve yazın sanatı gibi dallardan sınemaya birçok yetenek aktı. Tiyatro yönctyanan yarım düzine film yaptı. ()nun yetiştirdiği, Nikoloz ShengclayaGcorgi ve Eldar'ın babası, ünlü ozan ve Gürcü yönetmenler arasında en tanınmış Futurist"Eliso" filmini perdeye gctirdi. Tarlhten alınan ders (JcorgiShengelaya'nınTiflis'tebenimiçin hazırladığı filmşölenineiştebu 1928yapınıı "lUıso" ile başladık. Film, 1894 yılında (,'ar ordusunun yerlerinc Kazakları yerleştırmck amacıyla(,'cçenleriTürkiye'yesürmeolayını içeriyordu. Ezilenin czcne karşı edilgin dayanışması ve biraşköyküsü. Kurguaçısından, yönetmenin yakın dostu Eiscnstcin'ı aratmayan eşsiz bir sahnede köylüler ordunun karşısına diz çöküp bir ınsan duvarı örüyorlar. Belkı de yüzyılmıı/.ın ilk "SitIn" gösterisiydi bu. Atlar şaha kalkıyor, köylüler göz kırpmıyor. Filmin bitiminde kamera göz crimindc bir çizgi Eskllerden yenllere Güreüsinemasınıbanailktanıtan,Montreardebirsincmatekteizlcdiğim"Pirosmani" filmi olmuştu. Yönctmcn Georgi Shengelaya'nın bu naif ressamın sanatını perdeye aktarışındakihünerbüyülcmiştibeni.Bunedenle, filmstüdyolarınınkonuğuolarakTiflis'eçağrıldığımda ustayla tanışacağımı duyunca hcyccanlanmıştım. Yalnız Shengelayaailesindeki film kişileri Gürcü film tarihininen u/un bölümünü kapsar gibiydi: Baba Nikoloz ve kardeşEldardaGcorgıgibiyazarsinemasıgeleneğindenbireryönctmendi. AnaNatoVacnadzeiseünlübirartisti. Gerçektc, Gürcü film stüdyolarının babadan(anadan)oğula(kıza)geçenbirgclcncği olduğu rahatça söylenebilir. Bunun örnckleri çoktur. (En ünl ü kadın yönetmen I cri Lana Gogobcridzc'nin annesi dc biryönctmcndi vb.) Son yıllarda ülkeyi sarsan değişikliklerde bile genç yönetmenlcr,geçmişlc olan simgcsel kopma ve kımlik arama çabalarında, bağımsızlıkertesı tümeski SovyetlerBirliği'nde moda olan fiziksel vc duygusal vahşet dolu karamsar filmlere yönelmektense, babalarının dcdelerinin aşınmış patikalannda yürümeyi yeğ gördüler. olanadek izliyorÇeçenlcri. Bunca yıl sonra Giircülcr, (iüney Osetyalılar, Abhazlarbirkanş toprak için yine birbirine düşüyor. Tarihtcn öğrenilen dersi sorgulamadan edcmiyor insan. Bir başka klasik, Gcorgi Shengclaya'nın "Alaverdoba" (1966) adlı yapıtı da"Eliso"dan bu yana Gürcü sincmasınınbirparçası olmuş görsel duyarlığın birörneği. Tarihi Alaverdoba Katedrali çevresindekutlanan harman şenliğinı görmeye giden genç gazeteci, ortamın vedealkolünveraiğirahatlıklaçiledcnçıkan kalabalığadayanamayıpköylülcrdcnçaldığı kısrağıhalkınüstüncsürüyor. Atbirhançerle ikiyebölünüyor. Gençprotagonistkatedrdlin çan kulesıne sığınıyor. Ayak altınaserilenova sanki yaradılışın birsimgcsi. "Genç Bestccinin Yolculuğu" (198485) filminde, 1905 Devrimi ertcsi genç bir aristokrat olan besteci tüm saflığıyla uyanlara boş verip halk türküleri toplamak üzcrckırlaraçıkar vc birçok aristokrat ailenin tutuklanmasına nedcn olur. Uu filmdc, yönetmen Gcorgi Shengclaya ve kameraman Levan Paatashvili dingin bir atmosferde gcrilim yaratabilnıek için olarak edilgini etkinle birarada gösteriyor lar.. Bcstcci, gclişmiş uygarlıklardagörüldii günü söy lcdiği, "Aşağı kültürlcrin daha üstü kültürlcre karşı yengisini" anıştırmak için, yc: nctınenMahler'm 10. Senfonisi'ndcnyaraı lanmış. Birçok eleştirmenGlasnost'unTiflis'teço öncelerdc başladığında birleşiyor. 199 Mart'ındayitirdiğimizTangızAbuladzc'ni "Pişmanlık"(l981, 198486) adlı filmi Pe rcslroika'danönceyapılmışveyasaklanmışt YinedebugünPerestroika'nınöncüsüsayıl1 ve Rus eleştirmen Andrcj Plachov'a göre Gt orgeLukacs'ın"Sosyalistsistcmlerdepoliti sanat ancak parabol vc allegori yoluy la varc labilır" savını kanıtlar. Filmde genç kahrc man, diktatör dedcsi vc onunla işbirliğine giı mcktcn çckinmeyen alçak babası yüzündc canınakıyaı.StalingeçmişinıomuzlanndaU şıyan gcnçliğc ayna tutan bu film tüm Sovyc ler Birliği için anlamlıysadaGürcülcrin ca damarına basmıştı. (,'iinkü Stalin bir Güı cü'ydü. Ustalann izinde Gürcü sinemasında bu görkemli yolculu güncclc yaklaştıkça Abuladzc'nin öğrencik rindcnGogitaChkonia'ylatanışük.Sincm. ya mimarlıktan gclcn ("hkonia'nın filmlcrir degrafik vcçcrçcveaçısındanbuilkcğitim ninctkilcri görülüyordu. llk filmi "Ins Ibcr ka"(l982) insanoğlunun çcvre ilc ilişkisiı zorlayan deneysel bir film. Zaman zaman v deoclip'lerianımsatıyorsadavideoklipGü] cistan'a 198586'lardaulaştığınagörcilgin biröngörü. Chkonia'nın ismini yönetmenler listcsın geçiren isc ilk uzun konulu filmi, "Baba, Oğı vc Ycl". Babaoğul ilişkilcrini psikolojik b açıdan cle alan bu film Abuladzc'nin "Pi; manlık" filminc biçcm açısından tam bir kaı şıtoluşturuyor. | Annesi ünlü bir oyuncu, babası cski külti bakanı, Imklı Badurahvili'nin"Kcndi Portn si" yönetmenin zamanımıza benzcttıj 1950'lerdegcçiyor. Soyut ressam genç kahr; man yalnız vebağımsız.oysaanlamarayışli n onu geçmişc götürüyor. Baskaldınsı yaşan lannaöykündüğüdevrim önccsi futuristler ninkindcn pek farklı dcğil. Bu filmde Badı rahvilıgcnçkuşağınözgürolmadircnişleriı devrim önccsinde estetik bir ideal arama çabı Dünyanın llk belgesel filmi Ülkenin film geemişı yüzyilımızın başına uzanıyor. 19081919yıllarıarasında Amashukeli, Digmelov ve lisadzc gibi görüntü yönetmenleri yöresel konulan ele alan kısa f ilmleryapmıştı. 1916'da AlexanderTsutsunava köy yaşamını dile getiren "Christi"yi gerçekleştirdi. Daha öncc, 1912'de perdeye gelen, Amashukeli'nin Gürcü şair Akaki Tseretcli'ninyaşamını yansıttığı belgesel film, 1965 yılında Tiflis'c konuk olan ünlü Fransızeleştirmen Gcorgc Sadoul tarafından ortaya çıkarılıpdünyanın ilk uzun metrajlı belgesel filmi olaraktanımlandı. (JerçekteGürcüsinemasındabelgesel film her zaman önemli bir rol oynadı. Örneğin Mikhail Kalatozishvili (daha çok Mikhail Kalatozov ismiyle tanınır) bu Gcnre'da başlami!}tı(Svaneti Için'luz, 1930) ve belgesel yapımın gerektirdiğıgörsclduygusallıkhep Gürcü si Gürcü film stüdyolarından birl Yaklaşık lOOyıllık bir sinema geleneği olan Gürcistan 'da stüdyolar çoğu kez babadan oğula geçiyor.