Katalog

7ARALIK 1997. SAY1 611 Georg Solti ya da György Stern... Savaştan sonra, Avrupa'daki operalarda deprem etkisi yaratmış, nereye el atsa, orayı dünyanın en iyi müzik kurumlanndan birine dönüştürmüştü. Seyirciyi büyüleyen şef MKHMET MESTÇİ B u Macaroğullannın ateşi, doğuştanveayaklarınıbastıklancoğrafyanın genel kültüründen. Georg Solti'nin külleri etrafa yayılıyor, kukıeyen dağ patlamaya hazırlanıyordu. Ansızın hiç ummadığı bir uykuya daldı. Sir Georg Solti, 1990 yılında Chicago Senfoniye turne yaptırıyordu vc kendi ülkesi Macaristan' a 30 y 1 aradan sonra ilk defa 1 gelmişti. Dev bir imparatorluğun mutlak hükümdarı gibiydi. Seyirci kitlesini öylesine zalimce etkilemişti ki, o anda orkestradan konserin sonuna kadar tek bir nota yükselmese, seyircinin efsunlanmış ruh halinde bir değişiklik olmayacaktı. Inanılmaz bir geceydi. 1991 yılının 5 Aralık günü Viyana'nin ve kasabalann, köylerin donmuşkulelerindeki çanlar Mozart'ın ölümünün 200. yılı nedeniyle, gecenintasviredilemez ayazındaavaz avaz çınlıyordu. St. Stephan Katedrali'nde Solti ve Viyana Fılarmoni, Mozart için papazlar tarafından okunan ve bir hayli uzun süren duadan sonra, çok sesli dualann belki deenbüyüleyicisini, Mozart Requiem'iyaşlıkıtayaarmağanetmişlerdi. O gece Solti'y i son defa dinledım. Keşke Brahms Dördüncü Senfoniyi partisyondan takip ederken dıkkatimi başka yerlerde dağıtacağıma, gözlerimi yumup görkemli bir senfonikinşanınodalarındayalpalasaydım. Yahudl asıllıydı... 1912 yı lında doğdu Solti. Esas adı György Stern idi, fakat babasi, Yahudi düşmanlığı yüzünden aile soyadmı Solti 'ye çevirdi. Solti kabul edildiği Franz Liszt Müzik Akademisi'ndeçokönemlihocalartarafındajıyetiştirildi. Bartok, Kodaly, üohnanyi ve Leo Wciner dışında iki y ıl önce ölen büyük Macarpiyanisti AnnieFischer'inhocası Arnold Szekely i le çalıştı. Elcştirmen Janos Brevcr Solti'yi piyano virtüozu yapan hocayı Bartok ve Dohnanyi'den ziyade Szekely olarak belirtiyor. Hayatınınbuçokerkendönemiyleilgilisorulanbirsoruyu şöyleyanıtlıyordu Solti: "Budapeşte'de doğmaktan çok mutluydum, çünkü dünyanın en iyı müzik akademisinesahıpti". 1937'de Salzburg Festivali'nde Sihirli Flüt provalannı dinlemek iizere izin koparan Solti , şark ı ları n korrepetitörü gripten y ataklara düşünce, yerine geçti. Prova sırasında tüm zamanlarınenkarabasanşefiToscaniniiçeri girdi. Solti korkunç bir şok geçirip çalmay ı kesti. Solti' nın parmakları zay ıf bir işaretlcyenidenhareketegeçti. Birmüddet sonra "bene" diyecekti Toscaninı. Ardından da Solti, onun yardııncısı oldu. Richard Morrison,Toscanini'ninasistanlığıgörevini"ku sursuzluk yolunda genç bir şcfin başına gelmesiclzem korkunç bir deneyim" olarak nitelendiriyor. Solti müthiş yetenekleri, eksiksiz bilgisi ve içgüdüleri dışında demirden bir iradeye de kumanda ediyordu. Nereye el atsa, orayı dünyanın en iyi müzik kurumlanndan birine dönüştürüyordu. Savaştan sonra, Avrupa'daki operalarda deprem etkisi yarattı. 1960'larda başına geçtiği.CoventGarden'ı dünyanın en iyi operası yapacağı sözünü veren Solti birçoklanna göre sözünü tuttu. Müzikalvedramatikstandartlarıyükseltti. Aylaklan, sorumsuzları, tutuculan, içi geçmişleri kapının önüne koydu. Yetenekli sahneyönetmeni PeterHall'udavetetti. Başanlı da oldu. Operanın yalnızca müzikal nosyonlarlabaşlayıpbitmesigerektiğincşiddetle inanıyordu. Reiner'den sonra bir dilim R. Kubclik ve birdilim J. Martinon deneyimiyle zenginleşen Chicago Senfoniyi 1969 yılındadevralan Solti hcm artistik hem idari, hem de ticari alanlarda olağanüstü bir performans sergiledi. Chicago kentinin istniyle anıhr oldu. Birtelevizyonkonuşmasında Chicago denilince artık ilk aklagelen ismin Al Caponeolmadığını söy leyen Solti bununla çok gururlandığınıifadeetti. Onun döneminde orkestraya 66 genç müzisyenkatıldı veSolti'yegörekıdemlilerlc gençlerarasındakı denge mükemmelleştirildi. Büyük şef CarloMariaGivlini ile deçalısjna imkanı bulan orkestra, Givlini ayrıldıktan sonra bir sezon içindc dönüşümlü Müthiş yetenekleri, eksiksiz bilgisi ve içgüdüleri ile unutulmaz bir orkestra şefiydi Solti. olarak Abbado, Leisendorf, Slatkin ve Barenboim'lcçalışmayabaşladı. Solti polirikasının bir sonucu olarak çok zengin programlarla bol dinleyici kazanan orkestranın Solti ileyaptığıkayıtlardefalarcaGrammyödülünclayıkgörüldü. Üçyüzkadarplakdolduran Solti'nin, Chicago Senfoni ile yaptığı kayıtlarbeş milyondan fazlasattı. Dinleyicinin gözünde Solti, despotik ve. enerji dolu, aynı zamanda duygularını çok iyibastıranbirşefimgesinesahipti.Orkestraelemanlan, Solti'nin prova esnasında kollarınıdelilergibisallayarak,taklitedilemez Macar aksanıyla boğazından hırlayarak yükselen esrarlı emirlerine huşu içinde itaat cdiyorlardı. Çünkü Solti ne istediğini ve nasıl alacağını her zaman çok iyi bildi. Provalarda Solti'nin müzikal fikirleriyle bunların kusursuz olarak uygulanması arasında bol kan, ter, gözyaşı akıyordu, ancak Solti aradığını buluyordu. Solti'nin bu sertliğinin arkasında gençliğinde başından geçen olayların muhakkak payı vardı. 1932'de ünlü şef Josef Krips'in asistanlığını yapmak üzere Karlsruhe'ye gittiğinde, Yahudi düşmanı bir orkestra elcmanı tarafından birgazeteye Solti hakkındabilgi verilmişti. Solti'yi Karlsruhe'denkovdular. 2. Dünya Savaşı' nda akrabalannı toplama kampında kaybermış ve faşist yönetim altındaki Macaristan'da bir Yahudi asıllıya orkestra şetliği görevi verilmeyeceğini anlamıştı. Isviçrc'yegittiveçokzorşartlaraltında yaşamaya başladı. 1942 yılında Cenevre'de düzenlenen piyano yanşmasında birinciolduktan sonra birkaçkonseryönetme imkanı buldu.. Savaştan sonra Amerikalılar Batı Almanya'yı Nazilerden anndırma operasyonuna başlayınca Solti 1946 yılında kendiniBavyera DevletOperası'nınbaşında buldu. 2 yıl sonra ülkesine döndü, ancak bu sefer de kornünistlertarafından reddedildi ve Macaristan 'danbirdahadönmemeküzercayrıldı. Solti, 10 yıl önce Macaristan'da yayımlanmak üzerc yapılan bir röportajda "kariyerinizi niçin ülkenizde yapmadınız" sorusu üzerine "önce Nazi lcr, sonra da komünistler tarafından kovuldum. Başka ne yapmamı bekliyordunuz"cevabını vermişti. Konuşmanın tümüsansürsüzyayınlanmıştı.Glasnostve Peresrroyka treni son durağa yaklaşmak üzereydi. iki dünya savaşı arasında yctişmiş, Toscanini cnlemindeki son dev de gitti. Gülc güle SirGeorg! Viszontlatasradraga Solti. ^ tDAKÖY ÇİFTLİK EVt (,'ıNhk Kvımı/'ı hı/ınılc paylaşan dostlanmı/ın yctıı yılını kutluyor vc dcgerlı şaır (losiumu/ Ahmet Nccdet'ııı iki anlamlı şıırı ılc l1)*)» yılına mcrhaba tlıyoru/ YILDAŞI SOFRAS1 tavandan aşn^t sarkan örümcek olum ncdır/bunu nerdfn hılecek ıçımı/dcn bin gormeAse cğcı o da hi7İmle yunıyıl'd tîiicLek YAI NI/1.IK ^ııiii bir sorum var yalnızlık ncdır koklen larıhın ncreMiıdcdtr kanun k«yucular bilır mı dersın "ydlnı/ltk hammurabi'den cnkıdır" (KUN.AllMETNI'Cni'I) Aralık ayı fiyatımı/ı \ MH) 000 [ L/YP ScmaIskendcrA/alt)?lu/'(,amlıbclI,dremit Tcl/Faks 0266 *K7 \4 02 ' 3S7 33 93 İki dünya savasına da tantkhk ettu