Katalog

20 CUMHURİYET DERCt Cary Grant ve Leslie Howard gibi yıldızlar sinema meraklılannın gözünde birer ilah idiler. Onlann beyaz perde dışında çok gizli bir misyonlan vardı: lngiliz Haberalma Örgütü adına payianna düşeni yapmak! Beyazperdenin gerçek casuslan C ary Grant veonun lngiliz Haberalma örgütü adına el altından sürdürdüğü işlerle ilgili açıklamalar Hollywood'unkaranlıkgeçmişine ışıktutuyor. Ilollywood'un McCarthy dönemindcki rolü dahasonra kamuoyuna yansıyan çok sayıdabelgeilekanıtlandı.SavaşsırasındaNazi yanlıları ile ilgili bilgıleri sizdıran vc içlennde Ingilizlerın dc bulunduğu yıldı/lar ise o dönemdeçokfazladikkatçekmemişlerdi. Gerçek adı Archie Leach olan Bristol doğıımlu Cary Grant'ın gcrçck hayatta üstlendiği casus rolü ilk kcz 1989 yılında Charles Higham ve Roy Moseley'nin kaleme aldıklarıyaşamöyküsündesuyüzüneçıkarıldı. Iki yazar"NotonusA<jktandaÜstün","CharadeÖldüren Şüphe/Saklambaç" ve "North By NorthwestGızli Teşkilat" filmlerinin unutulmazyildızıCaryGrant'in lngiliz Güvcnlik örgütü adına nasıl çalıştığını anlatmışlardı. Nazilerin ABD içindcki ctkinlikleri konusundabilgi toplamayı amaçlayanörgüt adına çalışanlar arasında, James Bond'un yaratıcısı Ian Flemingdeyeralıyordu. örgüte "Yiğit" koduyla başkanlık eden Kanada kökcnli Sir William Stcphcnson savasjtan öncc Londra'da bir film şirketine çalışmaktaydı. Sinema çevresiileyakın ilişkileri olması onun çok sayıda "rcsmi olmayan ajana" görev vermesinc olanak tanıdı. Stephcnson, ajanlan arasında Noel C'oward ve Greta Garbo gibı ünlü yıldızlann da bulunmasından kı vanç duyuyordu. Ancak bu alandaenönemlikişi, 1941 yılında "Yiğit" adına bir özgörevi yerine getirdiği sırada Biskay Körfezi'ndc uçağının düşürüldüğü sanılan Leslie Hovvardidi. Grant, yapımcı Alexander Korda vc Merle Oberon, Cedric Hadvvicke ve Noel Coward gibiyıldızlarlaçalışıyordu.Coward*ı sık sık Ilollyvvood'dakı evine davetcdiyor ve sinema çevresindcn çokça kişilerle bir araya gelerek kimlerin"çekinceli" kimlerin "güvcnılir"olduklankonusundaaralanndabirsaptamayapıyorlardı. Grant'in Nazi yanlısı olduklan yönunde kuşku duyduğu ve yakından izlediği kişiler arasında Krrol l;lynn, Gary Cooperve Grant'in üçüncükansı BarbaraHutton vardı. Yeni yayımlanan bir biyografisinde Grant'in gizli yaşamıaynntılarıylaanlatılıyor. (îraham McCann tarafından kaleme alınan "Cary Grant, A Class Apart" adlı kitapta, Stephenson' un daha önce su yüzüne çı kmamış yazışmalan da ycr alıyor. Amcrikah yazar Roy Mcseley'e yazdığı bir mektubunda Stephenson, aşın sağ kanada üye kişilenn toplandığı birkentteyaşayan vc Na2İ ctkinliklcrinı yakından izlcyebilen Grant ile düzenlı olarak görüş,tuğünü, Grant'in çok "yararlı işler" gördüğünü belirtiyor. Stephenson'un Grant'in başardığı işlcri abarttığı ncrcdeyse kuşku götürmez bir gerçck. Bu nedenle saptamalannın büyük bir özenle ele alınması gerekiyor. Dahası McCann, Grant'in dcdikodudan hoşlanmayan, aşın kctum biri olduğuna dikkat çekiyor. Bu süreiçinde FBI'daCary Grant ile ilgili kendıne ait bir dosya oluşturuyor. Grant'in, ClifFordOdets gibi, soleğilimli, Komünist Parti üyesi olan senaryo yazarları i le ve "The Talk OfThe Town"un senaryosunu yazan Sidney Bucham ile yakın bir dostluk içinde olduğu, Buchman'ın ise McCarthycilerin kara listesinde ycr aldığı belirtiliyor. Grant, Hitchcock'un"Notorius"filminde de, Nazilerle dostluk kuran üstü örtülü bir FBI ajanını canlandırnııştı. McCann'ın da belirttiği gibi, işjn en garip yönü Grant'e, "TheThird Man" filminde Orson NVclles'in canlandırdığı casus rolününönerilmişolmasıydı. I lolly wood ile siyasal çevrelerin iyice birbirlcrine bulaşması işte o döncmde oldu. McCarthyciliğin çekirdcğini oluşturan vc kısaca Huac olarak bilinen AmcrikanOlmayanEtkinliklerKomitesi,devletdairelerinden ta Hollywood'a uzanan korkunç bir komünist avınaçıktı. McCarthy davalan devlet organlan arasında moral çöküntüye, liberal toplumun bölünmesine yol açtı. Bu dönemde en çok yara alan ve izleri günümüzdc bilc tam olarak silinemeyen kesim ise Holly wood oldu. Takma adlarla ve belirl i cephelere yöne lik scnaryolar yazmaktan kara listeyc alınan senaryo yazarlan daha yeni ycni mesleklerinc dönuş yaptılar. 1991 yılında Amerikan Yazarlar Birliği, bir zamanlar kara listede olan iki senaryo yazannı filmyapımı için verilen kredilenn incelcnmesi için görcvlcndirdi. Bu incelemclcri sırasındayazarlarbirçok senaryo yazan nakredi verilmesi içinyardımcı oldular. Kara listeye alma süreci, Hollywood stüdyolannın, 1947 yılındayaklasık lOOOkişiyc komünist ya da komünizm yanlısı olduklanndan ötürü göreve alınmalarına karşı çıkmasından sonrabaşladı. Bir kara liste olduğunuhiçkimscaçıkçadilegetirmemekle birlıkte, gcrçckte böyle bir liste vardı. Kanıtsız komünistlikle suçlama döneminin odak noktasını Komünist Parti ctkinliklerinc katılanlarm bir zamanlar baglantı kurdukları kışilerin adlannı açığa vurmaları oluşturmaktaydı.Butürctkinliklerinvedeilişkilcrınhcmen hemen hiçbiri suç sayılmıyordu. Hollyvvood'akomünistlerinsızıpsıznıadığınınanlaşılmasınıhcdefleyenHuacbuçevrcden yüzlercc kişiyi tek bir amaç uğruna sorguyaçekti.Buamaç,araştırmacılannöncedcneldeettiklcri çok sayıdaadın açığaçıkartılmasıydı."AdlannAçıklanması"adlıyapıtında Victor Navasky bu soruşturmaları insanı "a^ağılayan bir süreç" olarak nitelendirdi. Navasky'ye göre, bu sorusturmaların amacı, daha önce gizli haber alma örgütleri tarafından gerçekleştirilen, yıkıcı ve bölücü etkinliklerdebulunanlannortayaçıkartılması Casusluk da yakı$mtftı Greta Garbo 'ya. Çok insanı elevermişti Elia Kazan. vebunlarayasal iijlemleruygulanmasından çok, bu kisjlere leke sürülerek, rezil edilmeleriydi. lilıa Kazan vc Budd Schulbcrg gibi kimi Hollyvvood üycleri komünizme ate% püskürdüklerinden bu adları hıçbır vıcdan azabıduymadanaçıklıyorlardı.Kimileriçekimserkalıpkonusmaktankaçınırken.kimı dc elinden geldiğince az isim verdi. Konuşmaktan kaçınanlardüşünce ve ifade özgürlüğünü ileri sürerck dava açtılar. ötc yandan, birilerini elc verenler ise resmi olmasa dabırtakım özcl şirket ve kuruluijların aracılığıyla, kendilerini kara listedebuldular. Navasky, adları açıklayanların dört gerekçeyesığındıklannı belirtiyor: "Kimseyezarar vermcdım", "Başlarına geleni hak etttler","Davranışlarımdanbensorumludcğildım"vc"lJst bir örgüte bağlılığımnedeniyU böylcdavrandım". Navasky ınuhbirleri, kendilerine karşı dürüstolmamakvejurnalcılığı. çanak tutmakla suçlarken, ağızlarını sıkı tutan on Hollywood üycsını dc düzgün bir ahlakın örneklen olarak yüceltiyor. Nc varki, Navasky'nin 1980 yılında yayımlanan kitabın dan bu yana McCarthycilik yenıden gözder geçiriliyor. Amerikan Komünist Partisi'nir Sovyetler tarafından maddıdcstckgördüği yolundakison açıklamalar ıs,ığında,kimilcı bu eskı senatörün gcrçekten de hedefi saptı npsaptırmadığınıkavramayaçahijiyor. McCarthy döneminde yaşanan düzen< başkaldıranların sindırılmesı süreci vcjur naleilerin bu süreç ıçındekı payı üzerindck tartışmalarhenüzhıtmifjdcğıl.Gelgelelim dönemın töresel boyutu hcnü/belirlenmcyı çalışılırkcn, Cary Grant'in casus olarak göre vinı yerine gctirirkentöredısı bir davranışt; bulunduğunu söylemek yanlış olur. Kcndı siy le yapılan bir söy leşıde (irant, sava^ döne mindeülkesı ıçınhcrşcyı yapabileceğini,bı duyguyu sürckli olarak tasıdığmı ve kendisı ne düşeni yaptığı konusunda içinin rahat ol duğunudilegetiriyordu. ^ Guardian 'dan çeviren: RİTA URGAf Cary Grant Nazi yanlılarını izlediği çok sonrulurı ortaya çıktL