Katalog

18 BANU ŞENEL ccmi RızaAyça.Türkkarikatürünün cn yaşlı üycsı, duaycni. 1912'de Yugoslavya Priijtine'de doğan Necmi Rıza Ayça, 1929'da lstanbul'ageldi. 1945'teMimarSinanÜniversitcsi r)cvlct(îü/cl Sanatlar Akadcmisi ResimBölümü'nübitirenAyça,profesyonel anlamdakarikatürc 1935'daAkbabamizah dergisindebasJadı.Ayrıca Karikatür, Şaka, BonbonvePapağan'dadaçalışanAyça,halcn Almanya'dayayımlanan3 Mal KurzGelacht, Pfcffer, Paprikakarikatürdergilcrine çalışmalannıgönderiyor. Ayça,bunlarınyanı sıra suluboya rcsim çalışnıalarını da sürdürüyor. Ayça'yla kendi dönenıi ve günümıi/ karikatürünü konuştuk. Karikatüre nasıl başladınız? 4 yas, ımdayken elime gcçirdiğim kâğıtlara birseylerçizcrmişim.Ortaokulsıralanndaykcndekarikatiirçi7crdim.Ozamanlardaha bu mesleğe atılmaya karar vermcmiştim. Ama ortaokulda yaptığım bir karikatür t'umhuriyctgazetesindeyayımlanmıştı. Akbaba dönenıi nasıl başladı? Yaptığım bir karikatürümü, Akbaba'da Yusuf Ziya'ya (Ortaç) gösterdim. Orhan SeyfiOrhondaoradaydı."Bak()rhan,delikanlı nc güzel bir karikatür yapmi!}'dedi. Orhan Seyl'ideçok beğendi. Yusuf Ziya,adımı sordu. Sonra da "Bizc haftada bir veya iki karikatür yapar mısınız?" diyc sordu. Bu söz benı çok sevindirdi. O kadar heyecanlıydım ki, Akbaba'da karikatürlcrim çıkacak diye. Mcrdivendeninerkenazkalsındüşüyordum. Uöylc basjadım ve22 yıl biıiikte çalıştık Yusuf Ziya ilc. U/un ömürlü bir mizah dergisi oldu, Akbaba. Akadcmi size bir şey kazandırdı mı? Benhâlâonudüşünüyorum.Mutlakakaptığımbirşeyolmuştur. Çıplakmodclüzerindeçalıijirdık. Bir hafta kadın, bir haftacrkek. Bunların çok faydası oldu. Aşağı yukarı bir operatör kadar insan anatomisini öğrcndik. INe tiir karikatürlcr yaptınız? Genclde kapak yaptım. Politik vesosyal CtJMIIURlYF.TDKRGİ içcrikli karikatürlcrim de var. Ama Necmi Rıza deyince, birçoklarının aklına kadın karikatürleri geliyor. Bununsebcbıdeağabcylerim,Ccmal Nadir, Ramız(Gökçe) ve Ratip Tahir'i (Burak) taklit etmcmetndi. Benim Batıyaaçık birpcncerem vardı. Batı çizerlerini takip ettim. I talyan, Almaıı, Fransız dergilcri alır, kadın karikatürlerini izlerdim. Oradaki kuvvetli çizcrlerin etkisi altında kaldım. Necmi Rıza, kadın kankatürlcrinde başarılı oluyorsa, bunlann çok etkisi vardır. Akbaha'da nasıl çalışırdınız? Akbaba'da kapak konularını Yusuf Ziya verirdi. I lerkes için, aynı durunı geçerliydi. Ama biz, verilcn konuda istediğimiz gibi çalıs.abilirdik. Benkarikatürlerimigazetededeğil, cvde çizerdim. Çünkü, daharahatedıyordum. Bazen başvuracağım dok üman lar gerck i yordu. Çok ciddi çalışırdım. Bir hay van çizccekscm elimdemutlakaresmibulunur. Biri birkompozisyon yapar, herijeyigüzcldir ama, köpek ç. izemez. Yapamıyorsan mutlaka bir Laroussekarıştıracaksın. lüimdekedidenköpege, kazdan hindiyc kadar yaptığım tümfigürlerin rcsmi, karlpostalı bulunur. Birkarikatürcünün kütüphancsinde çok çeşitte kitaplar bulunmalıdır. Siz rcklam karikatürleri de yaptınız... Müesscscyi nasıl tanıtacaksın? Mesela, boya kutusunu çok kıy metli bir maden, altın şeklincsoktum. Adaın,"Kiralıkkasanızvar mı? Bunu kasayasaklayacağım"diyor. Buradaboyanınkasadasaklanacak kadar kıymetli olduğunugösteriyorum. Veya bir dünyaçizmişim,yarısınıaçmışım, içindenboya kutusuçıkmış. Siz, bir dizi karikatür albiiınüde çıkardınız. Ama, albümk'i in içindeçokça reklam yer alıyordu... Çıkarmaya mecburdum. Kızımı Alman Lisesi'nde okuttıyordum. Masrafım çoktu. üeçinmektegüçlükçekiyordum.Bualbümleri çıkarmaya Mendcrcs Döncmi 'ndc başladım. 1950'dcn 1962'ye kadar, yılda iki kez ilanlı karikatüralbümüçıkardım. Başbakanın,odöneminbakanlannın karikatürlerini heryıl farklı şekildc çizcrek albüme koyuyordum. Albümün yarısı karikatür, yarısı rcklamdı. 1 lalkın yanı sıra, reklam veren firmalardasatın alıyordu. Karikatür sergilerinizde oldu. Açtığınızsergilerden sö/.eder nıisini/.? Karikatürünneolduğuanlaijildıktan sonra, sergilere de ilgi arttı. Bunu nüfusıın artma.sınadabağlayabilirİ7.23 sergı açlım. Scrgi açmamı çok ıstıyorlar ama, bcn yaııa^mıyorum. Ikiscrgımdeçokağırsartlarilerisürdüm. Kabul ettiler, açtık. Sergiortamlarındanhoşnutdeğilım. Bundanönceki sergimdc, 56 s.ık giyımli hanını birarayagelmiş.günündedikodularınıyapıyorlar. Birsergiyegeldiğinizdeilkyapacağınız, yapıtları görmektiı. Hay ırefendim. ()nlarsa, scrgidehemenbiryuvarlakoİLüjturarak, eserlcre sırtlarını dönüyorlar. lirtcsi giin, hava atacaklar tabiı. Ncymıs? "Necmi Rıza'nınsergisinegittik.llarikaescrlervar"diyecekler. Birkaç kezbasınıa geldi. Çok iizüldüm. l'abii herkese aynı eleştiriyi yöncltmek haksızlık olur. Ama, yalnızca giysilerini göstermek için gelenlerde var. Gönül vermiş biri olarak, karikatürü nasıl tanımlıyorsunu/? Karikatür, halkın ihtiyaç ve ızdıraplarını dilc gelirmektir. Sahteye, saklıya, gızliye, otoriteye oklannı yöneltır. Bcn, t'ırçayı ok olarak görüyorum. Ayrıca karikatür, zekâ, düşünce, erdem, sonsuzluk ve ölüınsüzlük demcktir. Bu tanım kapsamındadüşünürsek, karikatür güldürmelimi,yoksadüsündürnıeli mi? Karikatür, güldürmekten çok düşündüren birkonudur. Oncedüşündürmeli. Karikatürü birdcnbire çözemeyeceksiniz. Anlamanız için biraz zaınan geçecek. Sonra hafif tebessüm edeceksiniz. Kahkahayla da gülmcyeceksiniz. Dudaklannız biraz gerilccek. Necmi Rıza 'nın otoportresi ve ünlü kadın çizKİlerinden biri. Necmi Rıza deyince bugün çoğumuzun aklına kadın karikatürleri gcliyor. 85 yaşındaki çizer bunu şöyle açıklıyor: "Benim Batı'ya açık bir pencerem vardı.' Bir karikatür ustası.. "Akbaba heryaşa hitap ederdi" diyor Necmi (fotoğraf: BANU ŞENEL)