Katalog

I4NİSAN 19%. SAYI525 zirandayüklemişti. İkinci Perde: Atina Sehlıemann, Atına'daki evindedir. Kazıda bulacagı allın gibi nesııclerin paylaşımını yan yanya yapucağma iliijkinolaraküsmanlı Hükümctiylcanlaş,mıştır. Mart 1872 nızamnamesine göre kcndi payını da ülkc dışına çıkartamayacak, istcrse Türkiyc'dcbirbaşkasınasatabilcccktir. Paris'tckiavukatına Haziran 1873'teyazdığı mektupta "lyi bir kuyumcu ustası bulmasını" ister. Amaci, yaptıracağı kopya ile Istanbul'ukandırmaktır. Hazincnin kaçırıldıgını belirleycn Osmanlı Hükümeti 6 Nisan 1874'te Atina'da dava açar. Dava dilekçcsinde hazinenin yarısının Schliemanıraait olduğu "zımnen" kabuledilir, kendiyarısınmiadesi istcnmektedir. Dilckçede hazinenin kaçırıldıgına itişkin bir sava yer verilmez. Schliemann mahkcmcde yaptıği savunmada"nekendisininncdcTürkiyc"ninonun Yunanistan vatandaşı olduğu yolunda bir iddiaöncsürdüğünü"ve Atina ınahkcmesinin de böyle bir anlaşmazlıkta "yctkisiz" oldıığunu iddia eder. Mahkcmc 3 mayista onun savını benimseyen birkarar verir. Türkiyekararı, Kraliyct Mahkcmcsi'nde tcıny i/ cdcr. Türkiye'nin lehiııc bozulan karardahazineye"clkoıuılnıası"daycıalır. Polis, el koymak üzcrc Schlıcnumn'ın evine gittiğindc hazinenin yeıinde ycllcr cstiğini göriir. Bunun üzerine "müsaadcre ekibi" evine ve ınobilyalanna lıaciz koy ar. Kararı 7 ha/iranda "Yargıtay"da tenıyiz eder. () ana kadardavanın koıuısıı "mahkenieııin yetkisi" ile ilglidır,'•hazinenin kinıe ait olduğu" ile dcğil. Kaston'a göre "Sorunun en önemli nokta.sını.olu'jturacak olan son yargitay kararının ne olduğu hakkında ortada herhangi bir belge" yoktur. Ancak, yargıtayın"Tiirkler'e,anla^mazlığınçözülmesiamacıyla4()()sterlınödemesikararını aldığına" ilisjkin tck veriSehliemann'ınsözleridir. Busözlerdenyargıtayın birkarar verdiği sonucu çıkarılabilir. Ama Schliemann'ın yaptığı şu değerlendirme de önemlidir: "Öngörülenin be^ katını gönüllü vcrdim. Böylecedostçabiranlas,mayagidildi." Atina'ya yeni giden Türk Büyükelçisi PhotiadesBey 13 Nisan I875"te22bindrahmi ve3()bin frankıntahsil cdildigincilişkin bir makbuz imzalar. Karçılığında Schlicmann'ayönelikdavadan vazgeçcrvemüsaaderckararmı durdurtur. (Tıpkı Nevv York'ta Türkiyelehinedavanınsonuçlanacağıbirsırada Karun Hazinesi davasından vazgeçilmesi gibi... Nevv Yorkanlasmasmda "Türkiye'nin hcr tüıiü hakkından vazgeçtigi" her nedense bugüne degin kamuoyundan gizlendi.) Troya Hazinesi playında, mahkeme sonucunıı beklemeden Photiades Bey'in yaptıgısöylenen"dostçaanlaşma"yasalaçıdan Türkiye'yi güç durumda bırakır. Schliemann'a 400.sterlinyerine 2 binsterlin ödeten gcrçek nedir? Haston, araştınnalarında"Mahkemedençıkmıs.biryazılımetin olmadığı için ozamanki görii.ynelerdeTürkler'in hazineye iliş.kin hakkından vazgeçtigi, ancak bunun ülkcdış,ınaçıkarılmayacağına ilişkin hakkını saklıtuttuğubiçimdc"birsonucaulaşır. Ödenenıniktar hazinenin gerçek dcğeri miydi? O giinkü piyasa koşulları bilinmiyor. Bununla birlikte Schliemann hazineyi BritishMııseum'a5Ubinsterli' ne satmaya hazırlanıyordu. Dahasonra 1880'deise hazineyi 8 binsterlinesigortalamış.tı. l:ger bıı rakam hazinenin değeri olarakkabuledilecekolursayarısınınbcdeli olan 4 bin iken Türkiye sadecc 2 bin stcrlin almıjoluyordu. der ve ısrarı durumundakendisini "tutuklatabilecegi" haberini göndcrir. Schliemann'ın sergi önerisini British Museum da "yeı yok" diye kabul etmez. Hazine.adı sonradan Victoria vc Albert Museunı olarakdegİ!>tirilen,Güney Kensington Müzesi'nde 20Arahkl877cieaçılır.y ınmkalınlığındacamardında ve polis gözetimindc üç yıl sergilenir. Müzedeonanmbaijlayinca Schliemann Berlin'deki Royal Museum'a "Hazine iki odada scrgilencbilirmi?" önerisini götürür., Etnografya Müzesi'ninins.aatıbitinceyc değin Kunstgevverbe Müzesi'ndesergilenebilecegi kendisinebildirilır. Hazinedeki altın eserlerden soslıık, parfüm şişt'.si, broş, kiipe, bilezik ve modern desenleri andıran süslemeleri olan bir sandık. \ \t laşınmayaçalışılır. 7 nisanda Flakturm'daki son parça da boşaltılmaktadır. Graslcbcn'deki tyz ocaklarma taşınma operasyonunuGerda Bruns gerçekle^tireccktir. Ancak MüdürVVilhelm Unverzagt güçlük çıkartmaktadır. Ya anahtanbulamaz.anahtarbulunduğundabu kezdedogru sandıgı belirleyemez. Neden böyle hareketettiğinikimseanlayamaz. Kızıl Ordu I mayıstaFlakturm'ukusatır. arasında "Troya kazılarındabulunmuşmücevherler, küçük kutular, küçük vazolar... gibi envanterkayıtları vardır. Rusya'ya uçakla gidecekolan Flakturm'daki"MVFl"'}ifrcli sandıklar kamyona yüklenen ilk parçalar olur. Son Perde: Moskova 1980'dc ıkı temızlikçi Kiiltür Bakanlıgı'ndabirtatılgünümesaisindedir. Almanya'da 2. Dünya Savaşı'nda yağmalanan e^ya ileilgilidosyalarıtemizlerler. PuskinMiizcsi'ndeki görevli, Kozlov, fbtokopi yaptırmaya Kiiltür Bakanlıgı'nagider. Dördüncükataçıkar. Kendisigibi sanat tarihçisiolupda sava^ta"Ganinıct Biılikleri"ndegörevyapmış Konstantin Akinsha ile çöpe atılacak belgeleriincclcr. Belgeler, çalüjtıklarımüzcdedünyanınen ar. Rusya'daGlasnostaçıklıkba!>lami!>tır. fki uzman, olayı Nevv York'ta "Art News" r Dördüncü Perde: Berlin Schliemann'ın Berlin sergısi içinkoydugu ko^ullarkabuledilir. Buko^ullarözetle^öyledir: Hazine, tüm Almanya'nın malıdır. Eyaletlerarasındabölünemez. Sönsuzadck Üçüncü Perde: Londra Schliemann, ilkönerısıni RusÇarınayapar. "Çalıntf'oldugu için Çaröneriyi redde sergilendigisalonlar Schliemann'ın adınıta«jiyacaktır. Sergilcme Londra'dakinin aynısı olacaktır.Scrgi 1882'deaçılır. 2. Dünya Savaiji'ndaki gelişmclere bağlı olarakmüze, hazine üzerindebirçaliijinayapar. Koleksiyon,"e!)Sİzolupbirdaha yerine konulamayacaklar" ( I . sınıfV'Çok dcğerliler"(2. sınıO,"ötekileı"(3.smıf)olmak üzere gruplandırılır. Hazine sandıklan MVFI diyc^ifrclendirilir. Kasım 1941'de, 2.5 metre kalınlığında, yıkılmazdenilenbctonduvararın altına ve ayrıca uçak sa\arlarla donatılan Berlin llayvanat Bahçesi'ndeki "Flakturmdenilendcpoyatasjinır. I945baharında Kızıl Ordu'nun ilerleyi.'ji sürdiiğündc Berlin'de birpanik baijlar. H ükümet tüm.sanateserleriningüvenlik altına alınmasıtalimatını verir. HattaFlakturm bileboşaltılmalıdır. Sadece Troya degil tüm sanat eseıleıi, askcri belgeler, ar^ivler Batı'ya giden yollarda kargaşa içinde Unverzagt sandıkları yüksck düzeydcki Sovyet Komisyonuna bizzat teslim eder. Müze yetkilileri hazinenin Ruslar'a teslim edildiğini ancak sava^ bittikten altı ay sonra açıklarlar. Buaradamüzedepolarındayangınlar, taş.ıma isjni yapan yetkilinın ölümü gibihenüzaydınlanmamiijkuşkudoluolaylaryaşanır. Amerikanişgalkuvvetlerituzocaklarındaki sanat eserlerininyuz.de 80'incel koyduğu ve Troya Hazinesi'nin de oraya gideceği önceden bilindiği için hcrkes bu hazinenin Amerika'ya kaçırıldıgını söylemeyc ba^lar. Nitekim, hazıneden bir altın escr, birkaçyılönce ABD'den Berlin'e satılacaktır. Amerikan askerle rinin yağmaladıkları hazinenin altı nlarını crittikleri dahi söylenir. Oysa, Rus Binbaşı Voloshin'in savas. ganimcti olarak Flakturm'dan teslim aldığıeşya dergisindeyayımlarlar. Buhaberden sonra Türk Büyükelçiliği hemen Moskova 'dagirişimdebulunur. Bu hazine Türkiye'nindir, Almanya'nın dcğil. Bu ncdenleTürkiye'yegeri verilmelidenir. Ardından Almanlardevreyegirer. İki Almanya'nın birlcşjTicsinden sonra Moskova ile imzalanan dostluk anlaşmasınm 16. maddesı gereğincebu hazinenin Berlin'e verılınesizorunludur. Yunanlılar da sahncye çıkmakta gecikmezler: Hazine, Güzel Helen'indi. Heîenise Yunanistan 'dankaçırılmıs,tı. Hazine tarihsel nedenlerle Atina'nın malıdır. Ogünlerde Rusya Devlet Ba.şkanı Yeltsin Atina'yıziyaretederken votkayı iyicekaçırır. Sonra da yardımcılarının hayretdolu bakışları arasında Troya Hazinesi dünyada ilk kezAtına'dasergilenecek"diyeYunanlılar'ı umutlandırır. Ne var ki, ne Puşkin Müzesi'nden nc de Rus Hükümetinden"ha/inenin varlığı"konusunda uzun süre olumlu ya daolumsuz bir açıklamayapılır.Taki 25 Ağustos I9t>3günü Rus Kiiltür Bakanı Yevgenii Sidorov "Literatumaya Gazeta"ya verdigi mülakatta Priamos'un Hazinesi'ni gördüm. Hazine'yi ellerimde tuttum deyinceye kadar. Mayıs 1945'tekayboluş.undanbu yana hazincnin varlıgını ortaya koyan ilk rcsmiaçıklama böyle yapılır. Işte, bugelişmeleıden sonra t.ırihinbucngüzcli hazinesi Hıııisanda Moskova'da Puşkin Sanat ^k Müzesi'ndeikinci Dünya \ ^ N ^ Savaşından bu yana ilk kezRusya'nın"Ulusal Mirası" olarak •Haftaya: Hazinenin bilinmeyen önemi