Katalog

CUMHURİYET DER( payınadüşenisetopluulaşımaraçları. Ancak Türkiye dahil bütün ülkelerde devlet yatırımlarının gözdeleri otoyollar. Istanbul'da yıllardır üzerinde tek yatırım, koltuk sayısı azaltılarak ayakta daha fazla yolcu alması sağlanmayaçalışılması olan banliyö ağı.projelendirilmesiyleuygulamayageçilmesi arasında onlarca yıl gecen metro bunu göstermiyor mu? Oysa son on yılda yaklaşık iki bin kilometre otoyol için yapılan harcama 10 milyar doları aştı. Normal yolların üç katı maliyeti olan otoyollann yapımı enflasyonu da etkiliyor. Otoyol harcamaları 1993 yılında enflasyonoranınıonikipuanoranındaarttırdı. Yinebuharcamalar, Gayri Safi Milli Hasıla'nın yüzde 1.1'inioluşturdu. Yapımı bir yana bakımı için yapılan harcamalarla da otoyollar bütçedenönemlı birpayıelindetutuyor. 1994 yılında, otoyollann bakımı için yaklaşık lOtrilyonliraharcandı. Cahilin canu.. Trafikte kadın erkek farkının eskisi kadar yoğun olduğunu sanmıyorum ama ralli ile şehiriçı ya da şehirlerarası otomobil kullanımı farklı. Ralli dışında her an korku ıçindesiniz. Sizin yapacağınız hatadan önce cahil ınsanları korumak adına perışan oluyorsunuz. Cahilin canı pek kıymetlı değil herhalde. Bir de saygısızlıkları var. Ralli yapmak daha tehlikesiz geliyor bana. Istanbullu sürücü olmaktan spor yapmak daha kolay. Yollara ılişkin bir sorun olduğunu sanmıyorum. O yolları kullanmak ıçin bilgı sahibi olmak lazım. Bizde çizgi kullanılmıyor. Yine kadın ve erkek sürücü ayırımına dönersek bana göre fark ınsanlar arasında... ^ Rallici Yeşim Bostancı Yoksullar, kadınlar ve özürlüler... Trenler komünistlerindir... Otoyollara ağırlık veren devletlerin toplu ulaşım sistemlerine yaklaşımı bu tek cümleyle de özetlenebilir. ABD'de demiryolu taşımacılığı başıboşluğun, ayaklanmaların merkezi olarak tanımlanırken, Türkiye'deTurgutözal'mbaşbakanlığıdönemindedeTCDDbu bir cümleyle değerlendirildi.Otomobile.bunabağlı olarak da otoyola bağlı ulaşım sistemınin yoksulluğu açığa çıkarttığı, hatta arttırdığı gözardıedildi.Otoyollarınçevresindeoluşan gecekondulaşmalar, işe gidip gelmeler için harcanan zaman ve para, yaya ölümlerinde oranın yoksullardan yana yükselmesi ne konuşuldu ne de gündeme getirildi. Otomobil, hem dünya genelinde hem de Türkiye'de cinsiyetçi tutumla da paralcllik gösteriyor. Kadınlar, hem çalışıphem de evdekisorumluluklarınedeniyleevlerineyakın yerlerdeçalışmayı ve toplu ulaşım araçlarını kullanmayı yeğliyorlar. Ancak otomobilc bağlı kentleşmealışverişmerkezlerinıkonutlara uzak tuttuğundan kadınlar için de otomobil sahibi olmak kaçınılmaz. Kadınların artık daha çok zamanları alışvcrişte ve bu alışverişi gerçekleştirmek için yaptıklan yolculuktageçiyor. Türkiye de,özelliklede büyük kentlerbusaptamadan uzak değil. lstanbul'dabirbiriardınaaçılanalışverişmerkezleri için seçilen yerler, belli gelir grubunda da olsa kadınlan otomobil sahibi olmayazorluyor. Türkiye'deki toplam 9 milyon 265 bin sürücüden 1 milyon 62 bininin kadın olduğunu da unutmamalı. Çalışan kadın sayısının artması bir yana, bir özgürlük alanı olarak otomobile sığındıklan, zamanı kontrolleri altında tutma çabaları da bir gerçek. Ancak, bu özgürlükbirkâbusadadönüşebiliyor. Erkek şiddeti, kendisini trafikte de gösteriyor. Erkek Türk sürücü, bir kadın sürücünün kendisini sollamasını kabullenemiyor. Yasıkıştınp bir kazaya yolaçıyor ya da hakaretlerle rahatsızediyor. Otomobi 1 i sistemden pay ına olumsuzl uk 1 düşenler arasında özürlüleri, yaşlılarıve çocuklarıdasaymalı. Yavaşgelişençocukların "Yuvarlcık hutlar"! Hem otomobilin dizaynında hem depazarlamasmda temel unsur... bile dokuzyaşınageldiklerindebilinenyerlere bir başlanna gidip geldıkleri tarıhler çok cskilerde kaldı. Oyun oynama alanlarıyla birliktcçocuklarınkişiselözgürlükleri veseçme haklan daengellendi. Bugün, kentlerde yaşayanların kaçta kaçı çocuklarını sokağa bırakabilıyor ya da yalnız başlanna okula gidip gelmelerine güven duyabiliyorki? Otomobilli sistemyaşlılarve özürlülerindehareket serbestliğini engelliyor. lstanbul sokaklanna birbakın, kaç yaşlı göreceksinizyollarda? Fransa, Italya, Isveç, Ingiltere, Japonya, Almanya ve ABD. Gelişmiş ülkeler içinc otomobil üzerinde söz sahibi yedi ülke. Tı ketimde olduğu kadar üretimde de sahip c duklarıgücüüçüncü dünya ülkeleri üzerinc deniyorlar. lhtiyaçlannı,değerlerini, mevc kaynaklarını veortamlarınıdüşünmedenb ülkelerin pazarı olmaya gözyuman üçüm dünya ülkeleri Dünya Bankasf nın raporlaı na göre de"Ciddi ulaşım sorunlarıyla"karş karşıyalar. Eski, bakımsız ve düşük kalite yakıtlarla çalışan otomobillerbupazarlarc daha yaygın kullanılıyor. Bu ülkelerde ha\ kal itesindeki düşüş daha fazla. Ve daha faz insantrafiktenölüyor. Türkiye ise söz sahil ülkeler için ucuz iş gücüyle montaja daya bir üretim, aynı zamandadacanlı birtüketiı cenneti. Yirmi üçkişiye bir otomobil düşc ülkemizde 1995 yılında üretilen otomobil s; yısıise230bin. p+ kampanyalara destek vermcye pek bir heveslidirler. Öyle ya, böy lesi daha güvenli otomobıllcr üretmeye çalışmak veya alkolün tehlıkeli bir uyuşturucu olduğunu kabullenmck kadar ağrıtmazbaşlarını." Türkiye'deki kaza nedenleri arasında ise alkol,yorgunlukvedalgırilıklabirliktealtıncı sırayı alıyor. llk sıra ise yüzde 16.5 oranıyla arkadan çarpmanın. Onu hız, geçiş hakkı, sollama ve şerıt ihlali izliyor. Demokrasi banliyölerde gizlenir Birgenelleme, "Otomobil kullanan kişilerinsayısıkonusundayapılantahminler.dünyanın her bölgesi eşit derecede zengin olsa bile nüfusun yüzde kırklık bir kesiminin otomobil sahipliği demokrasisinden tam anlamıyla yararlanamayacağı yönündedir." Bu genelleme, ABD'de yüz milyon insanın, Batı Almanya nüfusunun yüzde ellisinin, Türkiye'de ise yaklaşık 67 milyonun demokrasiden yararlanamadığını gösteriyor. Onların Blreycillğln öteki adı... Dolmuş geleneğinden yalnızhğa Araba bir güç simgesi. özellikle erkekler direksiyonun başına geçtiklerinde iktidar ve güç hissini yaşıyorlar. Ergenlerin hız yapması ise rüştünü ispat etmenin bir anlatımı. Kendine güven ve rekabet gibi kolay duyguları direksiyon başında kolayca yaşama geçirmenin bir yolu araba. Kentlerin varoşlarında ve kırsal yörelerde arabayı ölümüne hızlı kullanmak erkeklik duygusuyla eşdeğer. Cinsel libidolarını arabayla özdeş tutuyorlar. Araba bizi bir yerden bir yere götüren araç ama sembolik bir değeri var. Kadınlar için kolaylaştırıcı bir araç. Kadınlarda bir iktidar ilışkisinden çok statü anlatıcısı olabilir. Hız yapmak da bir güç, bunu kadınlar da yaşıyor ama onlar daha temkinli. Çünkü onlar hayatla daha içiçe, aile ve çocuk ilişkilerini yaşamak onlar için daha önemli. Bu sorumluluk onları daha tedbirli kılıyor. Trafikte erkekler, bir kadın tarafından sollanmaya ve öne geçilmeye daha az tahammüllü. Erkekliğinden birşeyler gittiğini düşünüyor. Gelişmişlik düzeyi azaldıkça arabaların büyüklüğü artıyor. Gelişmiş ülkelerde pratiktık, "Benı ıstediğim yere götürsün" düşüncesi hakımken bizde statü adına gelir düzeyiyle ters orantılı araba kullanımı görülüyor. Arabanın, iletışime de etkisi var. Bizim dolmuş geleneğımiz hoş bir iletişimdi. Şımdi insanlar daha yalnız olmaya başladı. Toplu taşımacılıktaki beraberlik anlayışımız, küçük dedikodularımız azaldı. Insanlar arabalannda kendi küçük dünyalarında yaşıyorlar. Ancak bunun tersi bir durum da var. Uzun yolculuklarda, aile bireylerı otomobilde başbaşa kaltyorlar ve sorunlarını, dertlerini paylaşabiliyorlar. Ben çok önemli konuları, örneğin oğlumla cinselliği otomobilimde bir yolculuk sırasında konuştum. lyi bir olasılıktı. ^ Psikiyatrist Leyla Navaro Kendine ait bir otomobili kullanmanın t; dı. Reklamlarla, filmlerle iletilen mesaj, kin seye bağlı olmadan özgürce direksiyon salh yan bireyi hedefliyor, "özgürsün çünkü b reysin."Oysagünlükyaşamdakarşılaşılar lar bu mesaj ı çürütmeye hazır. Hız sınırlam; ları,trafikışıkları,benzinsıkıntısındaku) rukta beklemeler, trafik polisinin güç gösu risihembireyselliğinihemdeözgürlüğün elinden alıyor sürücünün. Hız ise, erkekliğiı ilerlemenin ve dinamizmin simgesi olara kullanılıyor çağdaştoplumlarda. Yavaşlıks eskiolanın,zayıfın,gerilemenin,hastalığıı kısırlığınvedişiliğin anlatıcısı. Birey olara zamanı yakalamaksa amaç, daha yüksek hı? laraeriştiğimizdegünlükyaşamımızdadah fazla şeyler yapacağımızı düşünüyorsak FreundveMartin'idinlemelı: "Bu mümkün değil. Merkezi kentlerde tra fiktıkanıklığı, otomobilin hızpotansiyelin kullanışsız hale gctirmiştir. Öyleki, bir za manlarkısasürcliyolculuklarlahalledebildı ğimiz işlerimizi şımdi yollardadaha fazla za manhaıcayaıakhalledebiliyoruz."