Katalog

8 CUMHURİYET DERGİ verme yetisi elinden alınmış (ya da hiç verilmemiş) 'müzikal imaj ve mal tüketicisi', yani 'mass media'nındeğerli müşterisi kastediliyor. Bu değerlendirmelcr ilk bakışta hem gerçekleri yansıtmaktan çok uzak, hem de caz müziğiyle yakından uzaktan ilgisi olmayan jthamlar gibi görünebilir. Aslında caz müziğini bugün bir ticaret kapısı yapan "mass media" pek çok konuda caz olgusunu bir kültür, bir müzik ol^ ^ maktan .^^ A karıp, onu sadece bir'imaj'a indirgeyip, sömürüyor ve böylelikle onun sonunu getiriyor. Bu iddia pek çok kişi için gerçeklik payı yadsınamaz bir iddia olsa da, caz müziğinde son 30 yılda neler olup bittiği derinlemesine irdelendiğinde bu değerlendirme apaçık bir şekilde ortaya çıkacaktır. Batıda müzik bir ekonomik döngü, büyük bir sektör haline gel ince sanat eleştirilerindeki en önemli kriterlerden bir tanesi de 'pazarlanabilirlik' sorunu oldu. Yüksek prodüksüyon ve promosyon masrafları en çok satan malı en değerli mal yaptı. Doğal sonuç olarak müzikte mükemmcli aramak yerine satışta mükemmellik tercih edildi. Bilindiği üzere günümüzde, mal ne olursa olsun, pazarlamada en önemli unsur imaj... 'Imagemaker'lar çok yaşasın! Dizzy Gilkspte, beresi, keçi sakalı, gülümsemesi ile ezilen getto zencisi için bir idoldu. Caz müziğini bugün bir ticaret kapısı yapan kitle iletişim araçlan pek çok konuda caz olgusunu bir kültür, bir müzik olmaktan çıkanp, onu sadece bir 'imaj'a indirgeyip, sömürüyor ve böylelikle onun sonunu getiriyor. Popüler olanlar hepjöne çıkanlıyor. ATILİNAÇ üzikler dinley icileriyle kurduklan diyalogla bellibirkültürünifadesi olurlar.Klasik müzik de, Country müziği de, Protest müzikde belli bir dinleyici kitlesinin fikirlerinin ifadesi olduğu sürece vardır. Bu anlamda, müzikte sadece müzisyenin dinleyiciye olan tutumu, yaptığı müziği değil, aynı zamanda dinley icisinin de müzisyeni benimseyip, kabul • lenmesi de belirleyicij özellik taşır. 1960'lardanitiba" ren oluşan popkültür, müziğini ve müzisyenlcrin düşünsel vej yaratsal temelini neredeyse mamen yok sayarak düşünceyi I 'imaj'a kurban etti. Imajın önemi artmaya başlayınca, müzik bir imaj soyundan başka bir şey olmaz hale geldi. Değerlendirmelerçeşitli ımajsal kriterlere bağlı olarak yapılmaya başlandı. Popkültür müzik dinleyicisi, Morrison'dan bu yana kendisinc hakaret eden, yok sayan ve türlü aşağılama larda bulunanbusaygın, ciddi müzik adamlannı yere göğe koyamaz hale geldi. Buçeşitdinleyicik nin sayısı ne yazık kı gün geçtikçe artıyor. Bugün bu fenomen popkültüre muhtaç kimi müzik insanlannın varlıklanmn temelini teşkilediiyor. Hertürlüalçakgönüllülüğün, kibarlık ve naifliklc bağdaşan tüm ınsanı değerlerin tam zıttına Ramscs'in hazineSi gibi dört elle sanlan bu müzik ı'nsanlan ve dinleyici kitlesi, popkültürün ne denli derin ve saygın olduğu konusunda insanı şüphclerinden anndınyor. Müzisyen ve dinleyici kitlesinin arasındaki böyle bir ilişkiyi, kulun tannyla olan dinsel bir tapınma ve ibadet Uişkisi olarak yorumlayanlar da vardır ve bu gözlem doğruluk payı içerir. Çünkü böyle dinleyici sahnedeki kişiyle arasında ulaşılmaz bir mesafe olduğuna inanıp, ona karşı olan sevgisini din olgusunda da eşine rastlanabilccek kadar çılgın boyutlarda sergilemek, ifade etmek ister. Hayran olduğu müzisyen uğruna kendilerini jiletleyen hatta öldüren kişileri psikolojik olarak böyle açıklamak mümkün. Doğal olarak, dinleyiciler ilahlaştırılmış müzisyendcn alçakgönüllülük ve insani tavırlar değil, aksine başka boyuttan gelmiş bir eski zaman tannsının kibirli tavırlannı görmek isterler. İster istemez müzik bir araç haline gelir, ikinci plana atılır. ^ ^ Dinleyici nedinliyor? Caz müziğinde ismini tarihe geçirmiş türlü müzisyenler var. Pek çoğu şu veya bu sebepten ötürü beğenilmiş. Her zaman tek bir kriter yok bu anlamda. Ama caz müziğinin yaratıcı doğası gereği 'özgün' fikirleri enstürmanında kıvrak bir şekilde ifade eden müzisyen birşekilde ilgi görmüş, hele enstürmanındaki tekniği virtüöziteye doğru gidiyorsa, o özgün fikirler daha bir cazibe kazanmış ve yaratıcısının şanına şan katmış. Yani melodik, armonik ve ritmik anlayışlar getirebilccek kadar yaratıcı olanlar zaten her sanat dalında olduğu gibi, kabullenilmeleri biraz güç olmakla birlikte, isimlerini silinmez bir şekilde caz tarihine yazmışlar. Cazın geçmişine bakıldığında bu dcdiklerimize örnek tcşkil eden pek çok isim bulunabilir. Popülarite ise da Yönlendlren popküKür Bu anlamda bugünün popkültür müzik dinleyicisi mazoşist değerlertaşıyordenilebilir. Altının çizilmesi gereken nokta, popkültür müzik dinleyicisi derken 'popüler müzik' dinleyen kişi değil, çeşitli medyatik şekillendirmelerin sonucunda bilinçli seçim yapma, karar