Katalog

9NİSAN 1995. SAYI 472 İNSANLAR 5 Şoför tdris, TBKP'nin bir toplanttsında Nihat Sargın ve Haydar Kutlu 'yla birlikte. haberigeldi. Hastanede ölmüştü. Arkasından Emine, sonra da yine tütün işçilerinden Naciyehastalandı.Emine'ninciğerleriiflas etmişti. 1937 yılının sonlarında, Haydarpaşa Numunc Hastanesi 'nde öldü. ldris bir başına götürüp Karacaahmet Mezarlığı'na gömdü onu. Polistarafındanaranıyordu. tzmit'ekaçtı. Çok sürmedi, partı arkadaşlan on dört yaşında, kendi halindeki 1 latice'y lc cvlendirdileronu. Yükselisebabaannesiyle birlikte lzmir'edöndü. ris itirazetti.asker kimliği vardı, bclki bir başkaarkadaş... Şefik Hüsnüisekararlıydı. ldris Yanık'adöndüveistifasını verdi.Hatice'nin itirazlannı dinlemedi; artık üç çocuklan vardı, birazrahatyüzügörmüşlerdi. Dinlemedi ldris, Hatice'yi ve çocuklan kayınpederinin evinebırakıpörgütlenmeninpcşinedüştü. Köylüpazannaastığıpartiyianlatanafişlere önce müdahale eden olmadı. O yıllarda Demokrat Parti de iktidaraoynuyordu. Parayı kim bastınrsa o kazanacaktı. Partinin ömrü uzun sürmedi. ldris, bütün bonservisleri ve ehliyetiyleSelüIozSanayiFabrikası'nabaşvurdu. Alındı işe. Saat ücreti 7888 kuruştu. Istanbul 'la irtıbatı sürüyor, bütün neşriyatı izleyebiliyordu. tşbaşında kaza geçirenlerin peşine düştü. Kolunu, ayağını ya dayaşamını yitirenlerigörüntülediler. Bugörüntülerpartininyayınorganındayeraldığındakıyametlerkoptu. Üçvardiyadayayınlarellerinegeçcnişçilerayaklandılar. ldris, işçilere seslcndi;"Hadiarkadaşlarsendikamızıkuralım". Az sonra pol is geldiğinde, ışçilcri bir kcz daha uyardı. Müdahale etmcmeliydilcr ve her nasıl olursa olsun sendikayı kurmalıydılar. ldris, Kocaeli emniyetindc iki üç gün tutuldu. Işçileronunkadarhırslıdeğildiler, sendikayı kuramadılar. ldris gözaltındayken para toplamışlardı, ogününparasıyla beş lira. Salıvenldiğinde bu paray ı işçilere geri verdi, "Bununlaselülozsanayiişçilerisendikasınıkurun." M Yıl 1995. Şoför tdris, babası Nevrakoplu Ali'nin fotoğrafının önünde. Gecikmiş bir buluşma... İdrls, İşçl Blrliği'ni örgütlüyor I latıce'dcn bir kızı, Bırscn oldu, Idris'in. Askcrlik zamanıydı kendı elleriyle aldı beş tayını.ÜçünüHatice'yebırakıpSarıkamış'a doğru yola çıktı. 1941'in, haziranın onunda trendeydi. Okuduğu gazete, Hitlcr'in Rusya'ya doğru ilerlediğiniyazıyordu,"Dclimi oldu bu insan" diye söylcndi. Askcrdc arabadananlayantekkişi ldris'ti. Partili Halil,daha ondördündeykenarabakullanmayıbirdedövüşmeyi öğretmişti ona. Dcvrim için öğrenilmcliydi bunlar. Gerçi trafik sistemi yoktu ama, Sultanahmet'tc bir doktor muayene eder sonra daehliyeti verirdi. Üçyılsürdüaskerliği.Komutanlankomünistolduğunubılıyoramadokunmuyorlardı. Bir aracı söküp, toplayabilen tek kişiydi vc ona ihtiyaçları vardı. Uç yıl sürdü askerliği. Dönüşte eline bir belge tutuşturup 6. Kolordu Komutanlığrnabaşvurmasını istediler. Komutantdris'in 85 lira,yüzbaşımaaşıylaordudakalmasındaısrarlıydı. Birlojmanverildiemrine,birdearaç.Cumhuriyet,Tanokuyordu,partinıngizlincşriyatı, Yanık'aulaşıyor, o da bu ncşrıy atı Kocacl i' ndeki sendikajılara ve partililere iletiyordu. Yıl 1946'ya gelmişti. BirgünŞcfikHüsnü'nünkendısiylegörüşnıck istcdigini bildirdilcr. Vcrılenadrcscgitti. Fırıncı Ahmet'ınevıydı. Merdivenlerdcn ınenŞcfık Hüsnü, "Oturbakalım küçükyoldaşım" dedi. "Türkiye Sosyalıst Emekçı Köylü Partısi'ni kurduk Şımdı de Kocaeli Işçı Birliği'ni oluşturmaltyız. Bu ış senin sorumluluğunda. Şurayı ım/alamalısın"... ld dris bütün bonservisleri ve ehliyetiyle Selüloz Sanayi Fabrikası'na başvurdu. Alındı işe. •* Saat ücreti 7888 kuruştu. îstanbul'la irtibatı sürüyor, bütün neşriyatı izleyebiliyordu. Işbaşında kaza geçirenlerin peşine düştü. Kolunu, ayağını ya da yaşamını yitirenleri görüntülediler. Bu görüntüler partinin yayın organında yayımlandığında kıyametlerkoptu... şadı. Bulduğu kuru ckmekleri ısıtıp yiyor, çanta taşıyıp para kazanıyordu.Karacaahmet 'teyadaŞişlidağlanndasabahlıyordu. Mehmet Emin Ruşen'in evini biliyordu bir tek. Onaulaştı. Öğrendı ki, Zeki Baştımar da onu arıyor. Emir, Rüşan aracılığıyla ulaştı: "Istanbul il örgütünü kur. Sana Ncriman I İikmet'i göndereceğiz.Onukimseyeteslimetme."Birevtutup 1 latıce vc çocuklan dayanına getırdi. Ncriman Hıkmetdeonlarlakalıyordu. Işçimuhıtınegırmeyc başladı ldris. Alı Conga'yı ve Nıhat Balyo/'u teşkılat sorumluları atadı. Zehra Kosova, Ncriman Hiknıet ve Rısto Prodomısncı>nyatdağıtımıylayükümlüydüler. Istanbul yctmıyor,Anadolu'yadaaçılıyordu. Kocaeli, Bursa, Samsun...Matbaa işıni başlattılar. Baştımar, Sadun ArcrTı Idris'ınyanınagöndcrdı.Bırandayetmişliralanolmuştu. Makine alıp, Beşiktaş'taki Risto'nun evine götürdülcr. Sonra Kasımpaşa'ya taşındılar. Kosova, Hikmet ve ldris bir odadayaşıyorlardı. ldris, taksilerde çalışıp para kazanıyor, bir yandan da örgütleruney i sürdürüyordu. 51 Tevkifatıve ldris Yıllargeçti. 1946tevkifatısanıklansalıverildiler. Yeniden illcgal birmerkezkuruldu. Idris'ten de hücrelerdcn birisıne girmesini istediler, sesini çıkarmadı. O örgütlenmeyi sürdürüyordu. Kcndisinedirektolarakbiremir gelmedikçe de bu böyle olacaktı. 1948'de parti içinesızan provokatörlerolduğubelirlendi. Parti çökmek üzereydi. 51 Tevkifatı başladığında, örgütlenmc sırasında kendisineeşlik eden bir çocukannesi Rukiye'yi Izmir'e, Neriman Hikmet'i de Suat Derviş'e teslim ettı. lzmir Polisi, Idris'i annesi Hatice'nin cvindc arıyordu. Oğlu Yüksel, polislerindctclkiniyleKarabağlar'dabağlararasındayaşayanbabasınıbuldu. Idriskızdı. Yüksel, polisleri atlatmışh ama, yinc de izi sürülüyorduişte.Öğlcpaydosundaannesininçahştığı tütün deposunagitmek istedi. Darbirsokakta karşılaştılar. Hatice Hanım polisin jipindeydı. Yanyanageçtiler, birazburuk.biraz tutuk. Hatice Hanım da tzmir polisinin uygulamalarına yakından tanıklık etmiş, o acıvı yaşamıştı. ldris, önlem aldı, Rukiye'yi bulup, kaçak vapurabindiler. Polis, Sirkeci limanındabekliyordu Yakalandılar. Sansaryan Han'a götürülüpişkenceyealındılar.. Konuşmadı. Yıllar önce Emıne'ylc bir ant içmışti, o anda uydu. On gün sonra Harbiye'ye sevk edildi. Vücudu tirriyor, gıdasızlık, halsizlik ve zayıflık pcşini bırakmıyordu. Arkadaşları ycmcklcrinı ldris'egetiriyor,biranöncciyileşsinistiyorlardı. Nâzım Hikmet'ın şiirlerinı, ıhtılalci şarkılan söylcyerek dayanıyorlardı baskıya. Koğuşudağıtmayakalkmıştılar. Mihri Belli, Zeki Baştımar ve Boz Mehmet taş odalardaydı.Dr. Şefik Hüsnü isconlarlaberaber Koğuşu dağıtma kararının arkasında, yeniden şubeycgötürülüpsorguyaalmaısteği vardı, ldris açlıkgrevine başladı. «r Yaşasın sosyalistler" Ortalık kaynıyorduyıne. Tutuklamalar, işkcncc haberleri ulaşıyordu Idris'c. tstanbul'lairtibatıdasürüyordu. 1946yılının 30 Ağustos'ndatulumları,çclenklerivebayraklarıylaçıktılarmeydana. Bütün fabrikaların işçilerioradaydı.lsçıkortcjiöğrencilerinarkasınaycrleşti. YürüyüssıraMndalzmıt.sloganlarlaçınlıyordu: "Yaşasın işçilcr.yaşa.sın sosyalistler"... Buolaydanyırmı gün sonra partı kapatıldı ve tutuklamalar başladı.TutuklananlarSultanahmet Cezaevı'ne götürülüyordu. Bir süı e Izmit'inDeğırmendere'sındesaklandı ldris. Istanbul'a geldiğinde bir süresokaklarda ya