Katalog

F E S T j V AL J A K D E L E 0 N Mayerling sahnesinde dramatik dans onuyla ilgili ansiklopedik bilgi çok kısa: Viyana'nın 40 kın. güncyindcdir Mayerling. 30 Ocak 1899 tarihiıule, Arsidük Rudolf ve Baroııes Maria Vetsera buradaki bir av köşkünde ölii bıılundular. Köşk İmparator Joseph'in cmriyle yıktırıldı ve yerinc bir kilise yaptmldı... Yaklaşık bir yıl öncc Mayerling'c gittiğimde, bu bilgilerdcn çok fa/lasına sahip değildim. Gö/ümün önündc bir "inıaj" vardı yalnı/ca: Mutsu/ ve l'ırtınalı Arjidük Rııdolf, ömcr Şerif in yü/iinü taşıyordu. Göriinlüyc Ava Gardner da giriyordu arada ama gam/cleriylc hiizün dolu gözlerinden başka bir ayrınlı gelmiyordu aklıma. Bir imparaloriçenin otoriter görkeminden öte, tutkııyu ve acıyı tanımış bir kadın portresi çi/.iyordu. İmparator Fran/ Joscph, soğıık ve duygularıni demir /ırhlarla çepcrlcmİ!}, alçak lonla öfkelenen, sesini yiikseltmeyen, hangi role soyunursa soyunsun hcp farklı "Ingiliz" tadı veren koca James Mason... Kıliseye adını allım. Arkadaşım, "Kalpağını çıkar ve Maria için dua et," dedı ve birden !(K) yıl öncesme bir pencere açtı bir kadın eli: Maria Vetsera, lıü/ünlerin Maria'sı; ölüıne ıı/anan ince ve beya/ eli buyruk değil yakarış çizgileri taşıyan Catherinc Deneuve... 17 yaşındaydı Barones Maria Vetsera; Juliette 14, lA'yla'nm ya^ıysa bilinmiyor ama o da çocuklukla gcnç kı/lık arası dü^sel bir noktada ge/iniyor olsa gerek. Zaınan kadaı eski bir nıasal olan "aşk"ın ortak paydası sayılabilir bu üç öykü: Leyla ile Mecnun. Romeo ile Juliette, Rudolf ilc Maria... Tek ayrını yü/yıllaı ve mekanlar ama çi/gi ve sonuç lıep aynı: Trajik sarsıntıların ü/erine lemcllcndirilmiş umutsu/ aşk ve ölüm... Ve yalanlar... » Tarilı kurudur, aşka vakil yoktur. Siyasel de öyle. Soğuk ve ıslak bir 31 ocak safaği, yıl 1899'dur. atlı bir araba Heilingenkreu/ Manastırı'nın me/arlığına yanaşır. Mayerling'tckı imparatorluk av köşkünden 4 ınil u/aktadır Heilingenkreu/.. Arabanın arka koltuğunda üç kişj olurmaktadır: Alexandcr Baltazzi, Kont Georg Stockau ve Barones Maria Vetsera Görünürde bu üçlü kısa bir yolculuğa çıkmiijtır. İ^te acılar ve yalanlar burada başlar: Marj^ı'yı dik tutan, giysilerinin altına sıkıştmlmi!> bir baslondur: gcniş şapkaysa parçalanmiij kafatasını ve tek kur^unla dağıtılmış beynini "kamuf K lc" ctmektcdir. Cıi/.licc gömülür Maria. Sevgilisini öldürdükten sonra kendi kafasınu bir kursjiın sıkan Rııdolfun başı ve yü/ü (sarayın başhekimi Prof. I3r. Anchenthaler larafından) kutular dolusıı balmumu ve makyajla "naturel" haline gelirilir ve Rudoirun kalp kri/inden öldüğü "resmen" açıklanır. Yalanların nedeni, Imparalor Kranz Juseph'in Ba;>bakan Kont Kdouard Taafe'ye verdiği emirdir: Avusturya tahtının vurisinın bir kadın yü/iinden canına kıydığı hiçbir /.aman bilınmemeli. Yalanlar inandırıcı olabilir. Olayla il üstlenebilecek yapıda olmadığı erken yaijlarda belli olmu^tu. Babası ve babaannesiyle arası açıktı; dııygusal bir kadın olan annesiyle pek görüijtürülmiiyordu. tmparator Kran/ Joseph serl ve savaşçı bir veliaht islıyor, genç Rııdolfsa giderek içine kapunıyordıı. Belçika Prensesi Slephanie'yle /orla evlendirildığinde, tümiiyle dünyaya küsüyor, günlerini minyalür tabancalarıyla oynanıaya ve gecelerini batakhaneİerde içki içmeyc ayırıyordu. Ne annesinden ne dc babasından sevgi görebilmiştı Rudolf: İmparator F'ran/ Joseph'in annesı Ana gili herkes öldiikten sonra, aralarında Prens Philippe de C'obourg'un da bıılunduğu ikinci kuyık saraylılar Rudolfun evrakını desteler halinde bulup açarlar: Tüm belgeler imha edilmiş, yerlerine ga/cte kâğıtları konmuştur. Günümü/.dc bile gölgeler içinde saklıdır olay: Siyasal entrika, cinayet ve intihar söylentilerinin doğruluğu ya da yanlışlığı kesinlikle kanıtlanmış değildir. Zamanın polis kayıtlanna göre, öliimünden bir süre önce Rudolf metresi Mitzi Caspar'a birlikte intihar etmeyi önernıiş, Mitzi de reddetmi*;. Zor bir cocukluk geviımijjti Arşidük Rudoll"; tahtın varisi olmanın getirdiği sorunıluluğu İmparatoriçc Sophia, oğlunun ve gelininin devlet işlerinden başka seylerle ilgilenmesine kesinlikle i/in vemıiyordu. Kontes Maria Larisch'in yakın arkadaşı Helcna Vetsera'nm kı/ıydı Maria Vetsera. Deli^mcn bir kı/ olduğu bilinir; bir demlerde Mısır'da baijindan bir aşk öykiisü geymiş, 17 yaşında olmasına karşın entrikadan ve erkeklerden ho^lanır olmuştu. Ama yine de alabildiğine duygusaldı. Rudolfla tanıştıktan sonra bir gece Arşidük'ün evine gelmiş, omuzlarındaki kürkü sıyırınca iistünde yalnı/ca ince bir gecelik olduğu ortaya çıkınıştı. Korkusuz, içgüdüsel ve coşkuluydu Maria, dramatik bir yapıya sahipti. Aijka a'jik olduğu kadar öliinıü de merak ediyordu, a!}k ve ölüm yıımağı mütlıi> çekıcı geliyordu bu genç kı/a. Ve Rudolfu, bu mutsu/, yorgıın, /amanmdan önce ya'jhmmı^ ve ya^amaktan bıkmı^ Ar'jidük'ü, büyülemi^ti sanki. Mayerling'den kı/karde^ine ya/dığı sı>n nıektupta ^unları söyler Maria: "Bılıneme/ sonsu/a doğru biiyük bir co^kuyla gidiyoru/. Arada bir beni dü^ün ve yalnı/ca a^k evliliği yap. Ben evlcnemedim. Ve ay ka hayır diyemedığıııı ıçin onunla birlikle gidiyorum." Sevgisi/ evliliği, babasıyla olan çatıyiıaları ve ü/erindekı siyasal baskı nedcniyle, ölüm Rudolfa "bilinemez sonsuz" olarak değil. "kesin \e karanlık wın" gibı geliyordu. Babusına bıraktığı not, ımparalorların ve velıahtların "resmi" tarıhınden babaların ve oğıılların "sıradan" öyküsüne ıı/anan kısa ama kesin bir hal çi/iyordu: "Yücc İmparalor'uın, hu/urunu/da saygıyla eğiliyorum; sevgili haham, sizi seviyorum." Ve öldüler. Mayerling'teki kilisede Maria ve Rudolf için dua ettim. Heilingenkreıız Manastın'na gidip Maria'nın gi/.lice gömüldüğü yerc çiçek koymaya /amanım olmadı. Viyana'ya döndünı ve önce Sch«»enbrun Şiatosu'ııa giderek Frans Joseph'in, Sophia'nın ve F.lisabelh'in i/lerinı aradını. Sonra Capııcıne ralıiplerinin koruduğıı imparatorluk mo/olesinin kapısında durdum ve (yeniden) I(K) yıl geriye gittim. Maria'nın gömüldüğü tarihten bırkaç gün sonra C'apucine'lerin kapısı çalınıyor ve boşlukta yankılanan lokmak sesıne ayak seslerı karıijiyor. Bir de Stef'ansdom Katedrali'nden yükselen ayin ve çan uğultuları. Dı^arıda bekleyenlere soruyor Başrahip: "Kim çalıyor kapımı/ı? Ve yaıîıt: "Günahkâr Kudolf." Ar^idük, Taç Prensı ve veliaht Rudofl değil, yalnı/ca "günahkâr Rudolf." Ve kapı açılarak Rudolfu sonsu/. karanlığa çağırıyor. Çok mıı dramatik? Bence değil. Leyla ile Mecnun'un "saP' aijkından, Romeo ile Juliette'in çocuksu tulkusundan çok daha derin, çok dalıa acı dolu bir birliktelikti Rudolfla Maria'nmki, Tarihteki lüm ölümsüz a^klar romanlara, fılmlere, oyunlara ve balelere konu olmu^tur. lA'yla ile Mecnun balesi mistik bir hava taşır; Romeo ile Juliette'in atmosferi (çoğu klasik balede olduğu gibi) duygusaldır; Rudolfile Maria'nın Mayerling sahnesinde yer alan dramatik balesiyse, dans diinyasının büyük lirik trajedileri arasında yer alır... 11 C U M H U R İ Y E T DEHOİ 11 T E M M U Z 1 9 9 3S A Y I 3 8 1