Katalog

: Nevşehir'den Elazığ'a semerciler Semerin iyisi, hem hayvana hem insana Elazığ'da, Semerciler Çarşısı şehrin orta yerinde. Şimdilerde sizlere ömür Ibrahim Usta, çarşının emektarı, bize hep şunu söylerdi: "Oyle bir semer yapılmalı ki hem hayvanın hem de insanın etine uygun olmalıdır..." Bugün, semerci ve palancı ustalarla konuşurken hep bu sözleri anımsıyoruz... nın boy olçüsünu alıru. Diğer kısımlannı gc>/ kararıyla yaparı/. İlk once dagdan hayırdan eğri agaç bulup semerin 'gaş'larını (ıskelciını) yaparı/. Seıncr icin diğer mal/emeler ise şunlardır: Semer otu, eğirilmiş keçi kılı, keçe, binecek >cr için de pala/... Kış aylannda 'gaş'ları tamamları/. Siparişi, olçıısu alınmış semerin kıılugunj lamamları/; bunun icin lelisin ivine. semer olıı doldurup kalıbına gore iyiee sıkışlırırı/. Kıılııgıı yaplıktan sonra, ııstune dana derisi yeciriri/. Ardından kulıık lalıla iskelelle hirleslirilir. Allınaha.\vana Ivmas eclecek jerinekece vckcriz. Ve semeriıni/ kııllanıma ha/ırdır; bir semerin >apınıı \irmi dort saalimi/i alır." Semcı vapıını, voıelerımı/e göre l'arklılık i'osteııyor Kayseri ve Urgup'le tahta iskelet 'gas'lar, senıerııı usuıııe konınuyoı lt,ı claha çok semer oiuyla duldurulup, usiıı el dııkuması ıcnk renk, descnlı kılim turlerıyle kaplanıyor. Urgup'un scnıeıcisi Mehmel (,'<>pııroglu, bu tur semerleıın hem lıavıan, hem de ınsaıı ıçın daha rahat olduğııııu belinıyor. Şımdılcrde sızlere omur semerr.ı ustası Ibrahim Çıttçı, 88 yaanda, ışının başınddydı Ibrahım usta, bu totoğralın çe kılmesınden tam bır yıl bonra vefat etmış gerekir. İskeleli daha çok gurgen lıırıınden agaçlardan yaparı/. Her çeşit eyer yapabili>oru/; binek lurunden, İspanyol (koşıı), sııvari (ıskelclı demır olan), jokey ve Osmanlı everine kadar. İspanyol (kosu) eyerlerini daha vok yurldısına gonderiyorıı/. Ama cirit o>unııııuıı ovnandıgı >erlere, F.r/ıırıım'a, Kars'a ve Agrı'va da gonderiyorıı/. Ciril oyıııiMiıılarııı altındaki makbııl olan eyer, İspanyol eyeridir. Kyer fiyallan, kalilısi ve isçiliğine gore 40 bin ile 400 bin lira arasında degişir. Suvari eyeri, içlerinde en dayanıklısı ve en pahalı olanıdır..." Gunumıu dunyasında hayvan tasıınacılığıyla bırhkte, stmercıhk, palancıhk \e eyer yapımcılığı suı uyor. Nc zanıana kadar?.. Tabii ki "Uslalarııı clı, ayağı ıs lutuncaya kan daı"... ı Erdal Yazıcı eçmısien gımumu/e posia tu>ııııacılığındaıı hcr luı yuk tasımaulığına kadar yararlaııdıgımı/ esek, katır vc al tıırundeıı hayvanlaıdan hugıııı dc yararlanıyoru/. C'uııılıuıiyctııı ilk yıllarında, layl sayısının sııııtlı olusıı, bu tııı hayvanların yuk lasımacıhğında oncınıııı artnrmıştı. Ba/ı yoıclcıde ilk dela ıııotoı sesmi dııyanların korkup kaçlığı soylcıııı Kla/ıg'da semereı mu>leıileıı, o yıllaıı anlatıyorlar... "Bubam, eskiden yol i/ mi vardı ki buralurıı ıııolor sesi gele... Şelıirle kasabalar arasında yuk ve posla lasımacılığı hayvanlarla yapılırdı. Bir metre karda bilc, gece gundu/ >okıılıık yapardık. (ii'celori hir handa konaklar, gundıı/leri >ola devam ederdik..." Uugun, A I ' ıılkeleı ındcıı daha fa/la kamyona sahıbı/, ama kıısal kcsmılvrimı/de esek, katıı vc al luruııdcn !ı;ıyvaıılaıla yuk tasımacıhğı hâlâ suıuyoı. Bııııa paıalel olaıak bu hayvanlara "kue.uk kamvoneileıc" semcr, palaıı vc eyeı yapıını kenaıda koşede, ba/ı atelyeleıde sıııuyor bla/ığ'da selırin oıla veımde semerciler çaısısuula, saj'lı sollıı palancı ve seıııeıcıleı sıralaııııııv Mııslal'a Aral'm alelyesı de buıı laıdan bııı (,'aısının seıneıcı \e palaneıları, loplannıış, 'Hıı sıpaıa leıııılığı' sohbel edivor lar Hır ara 'Ibrahim IMa'nın adı geçiyor; soıduğııınu/da, "Si/lcre (»ııııır; bir a> once oldıı", dıyorlaı. (,'aı^ıııııı euıektaıı ve vaşı seksene dayanmı> İbrahıın (,'itlvi'vle 1988'iıı yj/ında goıınjluguuuı/de, '"•»cınerciligin /<»r /enaal", olduğııııu. "O>k bir srmer >apılınalı ki lıçın >ıu> vutıııı luın de insanın etine ıı>Ull|ı ulınalıdır" deılığını anınisıyorıı/. Ayakkabınııı ımmaıası, elbısenın boyu, eııı, olsiısu geıek Ya semerin? Semereı Mustala Aıal'daıı dınleyelınv "Bi^e semer ısmarlanır. Bi/ sadett ha>va Semer yapımcılığmda çok çcsıtlı, gorıncdığınuz bılmcdiğımi/ aletlerın yanı sıra bu de kevi veya koyun ho>nıı/ıı kullanılıyoı. Boyıııı/un ııe ı^levi var dıyeecksınız; scmeı ve\a palan dikilirken çuvaldı/.ın rahat cahsnıası içııı ıçine yağ konıılup dıkım sırasında cuvaldı/ yağa batırılıyor. Urgup'un semercisı 'Mehmet Usla' v'ok renklı bır kısilığe sahip: "Arlık boynu/um >(»k" dıyor ve eklıyor: "Dtıkkâna nelen lanıdık musleriler, ikide bir bana lakılıp duruyurlardı; 'Boynu/un nerede? Ne gu/el boynu/.un vaı. . Seni gidi boynu/lu scnı...' lurunden laflar ediyorlardı. Ben de lulup, 'Boyıııı/a da, si/e de...' deyip kırdım attım buynu/u >e 'boynu/luluktan' kurluldum. Iabii onıın yerine melalden buynuı» ben/er bir alet yaplırdım..." Palan da, semeı gibı hayvanın sııtına vuııılur Daha çok, yolcu taşımacılığında kullamlıı Bağa bahçeye gıdeıken kendımı/i, doncıken de yukunuı/u tasımada bıre bırdır Palanm (ahıa ıskeleiı yoktut Sadece ıkı ııç kai keçe, üslune el dokuması kılım lurunden kumaş kaplanıldı nıı palanımı/ ha /ırdır Bu de semcı oiuıuu/ıı uıuıtmamak gerekır. l.la^ıg'da palaııcı Abdııllah Karalı'yı dınleyehm... "Palaııııı olcıısu alındıktan sonra keçe ve pala/ bieilir. (îollerimi/de olan semer olıı icine konıılıır. Palanın iki go/u Mirdır. İMııne olurulacak kısma semer olıı doldurıılıır. Uslune de halı ve\a kiliııı, pala/ bicilip dikilir. Ha>vanın rahat etınesi ivin, heline |>elecek kısma ikiuc kal keçe konıılıır." Semer vc palan yapımı, kırsal bolgelerımızde çok rastlanıyor Ama eyer yapımı, yok dcnecek kadar aı. Bııçok yoremı/de goremedığımız eyer yapımına Anlep'le ıastlıyoru7. Mııhittin Acıkkal \c oğullan, eveı vapımmı hâlâ surduruyorlaı... \ ası henıız oıu/larda olan oğııl /.irini Açıkkal, bu ısın inceliklerını ogrenmıs .. "Bu isi bi/ dedemi/den oğrendik. Dorlbes Vosil e>er \apı>orıu. K>eriıı, saglam, da>anıklı olabilmesi için iskvletinin i>i yapılması Anadolu'da eyer yapımı, semer ve plana oranla, çok daha sınırlı Bırçok yörede goremedıâımız eyer yapımına An tep'te rastlıyoruz Zıhnı Açıkkal eyercılığı baba Muhıttın Açıkkal'dan oğrenmış ve mesleğı surdurmekte kararlı 13