Katalog

UÇUŞ: DELTAPLAN MehmetAunaz uçmak, maviliklcrin içinde ufka doğru akıp gitmek, bazen bir güvercin gibi süzülmek, bazen bir sahin misali hızla alçalıp yeniden havalanmanın tadına varmak, insanoğlunun şiirsel tutkulanndan biridir. Bu tutkunun ilk izlerine, Eski Yunan'da, mitolojik öykülcrdc rastlanz. Efsaneleşen bu tutku, "tkanu" ile başlar. Balmumuyla sırtına yapışürdığı tüylcrden büyük kanatlar yapan tkarus, uçmayı başarır. Ancak maviliklerde süzülebilmenin tutkusu İkarus'a hcr şeyi unutturur. Babası Dedalus'un şu sözlcrini bile anımsamaz: "Uçarken, gtineşe çok yaklasma!" Ama işte, Ikarus güneşe iyice yaklaşır; sıcaklıktan balmumu eriyince de kanatlannın tüyleri dökülür. Ikarus da göklcrin maviliginden akıp hızla dcnizin maviliğine çakılır, yok olup gider. Ikarus'un öyküsü bir cfsanedir; ama uçabilmek için kuşlann anatomisini araştıran insanın hayallerini dile getirir. Büyük bilgin ve sanatçı Leonardo da VincJ (14521519) de bu hayali gerçeğe dönüştürmek için kuramsal çizimlcr yapıp incc araştırmalara girmctniş miydi?.. U Deltaplan uçuşu ilk düşünen Leonardo da Vinci. Uçuşu gerçekleştiren, Hezarfen Ahmet Çelebi Ama patent sahibi, deltaplana bugünkü biçimini veren bir NASA mühendisi. ha ucuza gelmeye başladı. özel alaşımlı alüminyum borulardan oluşan deltaplan iskeleti, "dakron" denilen bir kumaşla kaplanıyor. Tüm donanımıyla birlikte bir deltaplan, 2030 kilo ağırhğında. Hezarfen Ahmet Çelebi'den bu yana kazandıkları aerodinamik yapılarıyla deltaplanlar, pilotlarının kontrolünde güvenli bir uçuş sağlayabilmekteler. Hezarfen Ahmet Çelebi'nin ve Leonardo da Vinci'nin çabalarım temel alan Alman mucit Otto LUienthal, askılı planörün bir benzerini, Hezarfen'in Istanbul'daki uçuşundan 300 yıl sonra gerçekleştirebilmişti. Bambu ve kamıştan yaptığı kanatlar, pamuklu bezle kaphydı. Pilot, kollan ve dirsekleriyle araca bağlanıyordu. Araç, tıpkı bugünün deltaplanlan gibi, rüzgâra karşı koşarak bir tepe uzerinden havalandırüıyordu. Denge de, bacak ve beden hareketleriyle sağlanmakta idi. Patent, bir NASA mflhendlslnln ABD'nin uzay araşürmalan örgütü NASA'da 19481965 yıllan arasında mühendis olarak görev yapan Frands Melvin Rogallo ise, bugünün deltaplanlarının ilk orijinal biçimini yapan kişi. Aracın patentini de elde eden Rogallo 1 nun deltaplamm, yine NASA hesabına çalışan bir başka mühendis, BU1 Moyes, ülkesi Avustralya'ya döndükten sonra, yeni teknikler ekleyerek geliştirdi. Avustralya'dan Amerika ve Avrupa'ya sıçrayan deltaplan merakı, bir spor ve hobi olarak, son yıÜarın getirdiği yayılma içinde, kendini 1988 Seul OUmpiyatlan'na da kabul ettirebildi. Uluslararası Havacılık Federasyonu'nun (FAI) örgütlenmesi altında, yuzbinlerce Uyeye sahip olan deltaplan serbest uçuş kulüpleri Türkiye'de de yayılıyor. Deltaplan uçuslannın babası: Leonardo da Vlncl Bazı böcek ve kuşların anatomisini yakından inceleyerck "çırpma kanat sistemJ" ile girift makine planlan çizen da Vinci, pratik sonuçlar elde edememişti. Ama mekanik olarak, bu hayvanlann hareketlcrini taklit eden projelcri, gerçeğe ulaşma yolunda bir adımdı. Da Vinci, ceyrek beygirlik insan gücünun bu makineleri hareketc geçiremeyeceğini düşünmUştU. Ancak, planör çalışmalarının bu ilk adımları uçuş tarihinin temelini oluşturdu. Maviliklerde kanat çırpma yolunda ilerleyen insanoğlunun ikinci önemli kilometre taşında, Hezarfen Ahmet Çelebi'nin talihsiz denemesi yer alır. Aslında, denemenin kendisi, "talihsiz" değil, başarıhdır. Evliya Çelebi'nin anlattığına göre, "dnnnadan kanat çırparak" tstanbul Boğazı'nı geçen Hezarfen Ahmet Çelebi, "Üsküdar'a yöneldl. Dogancdar sırtına dogrn suzttldtt. Yere indi." Ancak, "Böyle marifetli birisinin tstanbul'da kalmannı nedense sakıncalı gören" Sultan IV. Murat, Hezarfen Çelebi'yi Cezayir'e sürgün gönderir. Böylece ilk deltaplan uçuş, padişah hışmına uğrar. Hezarfen Çelebl'nln torunlan Türkiye'de, ilk deltaplancılar, Hezarfen Ahmet Çelebi'den yüzyıllar sonra, 1983 yıhnda, Yalova'da TÜDEM adı altında toplandılar. 1985'te yine Yalova'da "DİNAMİK" deltaplan uçuş cğitim merkezi kurulduğunda, Türk Hava Kurumu'nun da yardımları alınarak Ulkenin değişik yörelerinde uçuş alanlan kuruldu. Eskişehir THK tnönü lesisleri başta olmak Uzere, Bursa Uludağ'da, Yalova Akköy'de, Marmaris Gökova'da, Ankara Elmadağ'da, Bolu Abant'ta ve tstanbul Samandırada deltaplan uçuş ve ejitim tesisleri, amatörlere ve usta merakhlara hizmet vermekte. Henuz uluslararası plandaki yarışlara katılamayan Türk deltaplancıları, bugünlerde resmi bir uçuş derneginin kuruluş çahşmalanm yürütUyorlar. Hezarfen Çelebi'nin torunlan, yuzyıllar sonra, "IV. Muratsız" ve "Fizansız", yani kazasız ve belasız uçuşlar peşindeler...D İlk deltaplancı: Hezarfen Ahmet Çelebi Yeni buluşlarından ötürü halk arasında "Hezarfen" adıyla anılan Ahmet Çelebi, bu uçuşunu yapmadan önce, tsmail Cevberi'nin deneylerinden yararlanmıştı. Galata Kulesi'nden havalanan Ahmet Çelebi, aslında oğlunun Sarayburnu'ndaki mezarlığına doğru uçmak istiyordu. Fakat havalandıktan biraz sonra, kuvvetli bir rüzgârın çıkmasıyla, Boğaz'ın karşı yakasuıa sürüklenmiş ve Üsküdarın Doğancüar semtine inebilmişti. Bugün, Hezarfen Ahmet Çelebi'nin uçuşunu gerçekleştirmesinden 370 küsur yıl sonra, yuzbinlerce deltaplan, yüksek tepelerde uçuş için uygun rttzgftr bekliyor. Deltaplan uçuşlar, sivil havacüıkta, uçuş sporlan arasında en çok ilgi çeken, en fazla sevilen spor dalı olmuş durumda. 1974 yıhnda uluslararası planda yapılan ilk şampiyonadan sonra, bircok ulkede ulusal deltaplan federasyonlan, kulüpler, deltaplan uçuş okullan kuruldu. Son yıllardaki teknolojik gelişmelerin yardımıyla da bu spor, donanım fıyatlan yüksek birçok hobi ya da sportif faaliyettcn da Yalova'nın Akköy m*vkllnd«td taaiatord», dattaplan pllotu Itohnrat Elbayatl, havada lylc* yOkaaMiktan sonra, kanat OatundaM borulara bağladğı fotoftraf maMnNİyto kandl fotoArafını çaldyor (aol Oatta). M*hm«t Aamaz, EaMşahlr Türk Hava Kurumu Inönü T«aiatorl'nd«, d^taplanı •ırtında, kalkış İçin ruzgira karşı koşuyor. Daltaplanı havalandınrkan v« Inlşta, ruzginn karşıdan g«lm«*l g«r*k. Eğ«r havalanınadan önc« rüzgâr anl yön J " " J ı, drttaplan, "ruzgiraltı oluyor" v* kalkış 17