Katalog

Çilekeş eylüller Nedendir bilinmez, eylül ayı tarihte, önemli olaylann ve dönüm noktalarının anası olagelmiş. Okullann açılması, adli tatilin sona ermesinin yanı sıra; ihtilaller, isyanlar, darbeler, depremler ve referandumlar da bu aya rastlamış. Cumhuriyet Arşivi'ndeki küçük bir araştırma bile, eylül ayının çekîiği çileleri anlatmaya yetecektir sanırız... nistan pavyonunun yıkılması ve konsoloslu ğuna saldırılması, limanda demirli Yunar bandıralı motorların ateşe verilmesi üzerine bu iki ilimizde sıkıyönetim ilan edilerek gect sokağa çıkma yasağı uygulanmaya başlanmış Zafer Anpklrll/ Mert All Başarır eferandum kampanyası dolayısıyla en çok kullandığımız sözcüklerin başında geliyor, "Eylüi:* 6 Eylül sözü o kadar çok kullanılıyor ki, neredeyse "Altı" rakamını her duyuşumuzda, "Eylül" U, "Eylül" sözcüğünü her duyuşumuzda da "Altı" rakamını çağrıştırıyor bizlere. Mehmet Rauf'un ünlü "Eylül" romanı ve özellikle bütünlemeye kalan öğrencilerin hiç aklından çıkmayan "Eylülde Gel" şarkısından başka, 6 Eylül tarihini her duyuşumuzda, Türkiye ve dünya tarihindeki ünlü 6 eylüller canlanıyor anılarımızda. 1980 yılına gidiyor belleğimiz. Milli Selamet Partisi tarafından düzenlenen Konya Mitingi'ni anımsıyoruz. "Kudüs'U Kurtarma Mitingi" adıyla yapılan ve "Cihad" çağrılarıyla, yeşil bayraklarla tstiklal Marşı'na karşı protestolarla, Arapça pankartlarla 12 Eylül müdahalesine giden kilometre taşlarının en önemlilerinden sayılan Konya Mitingi'ni... O zamanki MSP'li Belediye Başkanı, şimdiki ANAP Genel Başkan Yardımcısı Mehmel Keçeciler'in önderliğini yaptığı bu miting, işte bir 6 eylül gunü yapılmıştı. Ve ardından, 6 gün sonra, 12 Eylül gelmişti. Ve yeni anayasamız ve yasaklarımız... 1955 yılına gidiyor belleğimiz. tstanbul ve Fzmir'de kışkırtılan bazı grupların azınlıklara karşı giriştiği saldırıların, yağma ve talan eylemlerinin yaşandığı ünlü "67 Eylül Olayları." 1962 yılında Iğdır'da meydana gelen ve 25 bin yurttaşımızı evsiz bırakan depremin tarihi 6 eylül, 1963 yılında Talât Aydemir ve arkadaşlarının idam kararlarına imza atıldığı tarih de, 1972'de Münih Olimpiyatlan'nın, teröristlerce kana bulandığı gün de, 1975'te Lice'de 2 binden fazla yurttaşımızın ölümüne yol açan depremin tarihi de... Hepsi 6 eylül. 6 eylülün yanı sıra, eylül ayı tarihte nedendir bilinmez, önemli olaylann ve dönüm naktalarının anası olagelmiş. Yaz tatilinin bitip okullann açılması, adli tatilin bitip mahkemelerin çalışmaya başlaması, basının geleneksel "canlanma" dönemine girişi, hep bu aya rastlıyor. İhtilaller, isyanlar, darbeler, depremler ve referandumlar da... İşte, Cumhuriyet Arşivi'ndeki tozlu ciltleri şöyle bir taradığımızda gözümüze çarpan "eylül bilançosu"ndan bazı örnekler: R 9 Eylfll 1955 • lstanbul'da 3, Ankara ve tzmir'de bireı askeri mahkeme kurularak, meydana geler olaylarla ilgisi görülen 3 bine yakın kişinir yargılanmasına başlandı. 25 Eylül 1960 • Yassıada mahkemelerinde yargılanan De mokrat Partili siyasilerden devrik Cumhurbaşkanı Celfil Bayar ve devrin Tarım Bakanı Nedim Ökmen, "köpek olayı"nda suçlu bulundular. Bayar ve Ökmen, Afgan Kralı tarafından hediye edilen cins köpeği 1000 lira ya satmakla suçlanıyorlardı. 27 Eylül 1960 • Cumhuriyet'in manşeti şöyle diyor: "Bayar bel kemeriyle inlihara leşebbüs elti." Devrik Cumhurbaşkanı, Yassıada mahkemeleri sürerken, cezaevindeki banyo odasında intihara kalkışırken hırıltıları duyan bit muhafız subayı tarafından kurtarıldı. Bayar, kendisini muayene eden doktorlara "Vazifenizi yaptınız, tesekkür ederim. Ama olmek istiyordum" dedi. 29 Eylül 1960 • 15 yıl, 4 ay, 15 gün, 1 saat, 35 dakikalık siyasi ömrü sona eren Demokrat Parti, mah keme kararı ile kapatıldı. 16 Eylül 1961 • 27 Mayıs Devrimi'nin ardından oluşturulan Yüksek Adalet Divanı, Yassıada'daki yargılamalan sonuçlandırarak kararını verdi. 15 sanık idama, 31 sanık müebbet hapse, 408 sanık da çeşitli hapis cezalarına mahkum oldular. Milli Birlik Komitesi üç idamı onayladı. Devrik Başbakan Adnan Meoderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edilecek. CeIfll Bayar, Refik Koraltan, Erozan, Kirazoglu, Sanıar, Kirişçioglu, Dülger, Kalafat, Akşit, Kavrakoğlu, Erataman ve Erdelhun'un cezaları çeşitli nedenlerle müebbet hapse çevrildi. 17 Eylfll 1961 18 Eylfll 1961 • Polatkan ve Zorlu'nun idam hükümleri infaz edildi. 7 Eylül 1955 • Manşette, sekizsütuna "tslanbul ve tzmirde Örfi tdare ilan edildi" demişiz. Tarihimizde "67 Eylül Olayları" olarak hatırlanan eylemler, Selanik'te Atatürk'ün doğduğu eve bomba atıldığı haberi üzerine başlamış. Azınlıklara karşı kışkırtılan bazı gruplar, özellikle Rumların evlerine, işyerlerine ve ibadethanelerine karşı yakıp yıkma, yağma ve talan hareketlerine girişmişler. lstanbul'da bazı kiliselerde yangın çıkarılması, fuardaki Yuna •Adnan Menderes hakkında hüküm de infaz edildi. tnfazdan önce, Menderes'in sağlık durumunun duzeldiği resmi raporla tespit edildi. 6 Eylül 1963 10 • Sekiz sütuna manşetten: "Karar. Yedi Kişı tdam Cezasına Çarptmldı." "21 mayıs ayaklanması" olarak hatırlanar eyleme a i a n lcanşan başta Talât Aydemir ol mak uzere Fethl Gürcan, Cevat Kura, Ero Dinçer, tksan Baş, Osman Deniz ve Ahme Gfical idam cezasına, 29 kişi de müebbet hap se mahkum dildil