Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Hamama girmeden terleyenler Terlemenin nedeni bedenin ısı kaybetmesidir. Havanın ısısı yükselince beden ısısını sabit tutacak mekanizmalar harekete geçer. Terleme, bu mekanizmaların en önemli ve en etkinlerinden birisidir. az sıcaklan her yere çöktü. Sıcaklarla birlikte "terleme olayı" da sıkıntıIarını getirdi. Sıcak havada durduğu yerde terleyenler, biraz yurümek zorunda kalınca terleyenler, ter kokusundan rahatsız olanlar... "Terleme" günlük dilimize yerleşmiş, sık sık kullandığımız bir sözcuk. "Çocukları sınavda lerlettiler." "Sıkınlıdan lerledim." "Heyecandan (er bastı." "Formasını teriyle ıslattı." Peki, böyle sık kullandığımız bir sözcüğü, " t e r " sözcüğunu gerçek anlamıyla biliyor muyuz? " T e r " nedir? " T e r " , deri altında bulunan 'er bezlerinın salgısıdır. Ter bezlennin bir teri salgılayan bölumu, bir de salgıyı derideki ağızcıklara boşaltan kanalı vardır. Ter bezlerinin salgı bölumunu çevreleyen damarlardaki kan suzulur, böylece su, sodyum, klor, potasyum, ure, laktik asit ter dedığımız salgıyı oluşturur Gunluk ter miktarı nedir? Bu, havanın sıcaklığına gore değisir. Bedenin efor harcayıp harcamadığına gore deği'jir. Gunluk terleme miktatı nadirerı 700 mi'nin ustune v'ikar. Çoğunlukla gunluk ter miktarı 500 nıl "nın altındadır (500 ml. yarım lıııedır.) Ancak sıcak havava bir ıle altı haftu maru/ kalan kisjdc ler miktarı saatte en çok I 52 lııreye kadar >ukselebılır Bu \olla d<ı buvuk oly'ude ısı kuşbı saŞlaıııı Sedcn lerlışoru/? Terlemenin nedeni, bedciı. • IM kd\beımesidır Havanın I.IM \ukselıriı:c. beden ısısını Afe yapmalıyız? , Teılerneyle ilgili önlamlerı şöyle sıralayabiliriz: 1 . Edindiğimiz bilgılere göre, aşırı sıcak ve nemli havaların terlemeyı güçleştirdiğini bilıyoruz. Bu havalarda giyimimiz, derinin havalanmasını engellemeyen ınce, trikolara dayanmalı, açık yakalı, bedeni sıkmayan biçimde olmalıdır. Hava sıcakhğının fazla olduğu saatlerde hareketlerimizi azaltmalı, sınırlandırmalıyız. Yemekler ölçülü, az miktarda, az yağlı olmalı, bedenin efor harcama zorunluluğu azaltılmalıdır. Alkol ya almmamalı, ya da serin saatlerde az miktarda ahnmalıdır. Y eder. Eğer durum daha da ilerlerse, havadaki nem oranı yükselir de terleme bütünüyle durursa, "sıcak çarpması" dediğimiz olay olur. öyleyse, insanı havanın sıtaklığından çok nemi mi rahatsız ediyor? Evet, doğru. İnsanı rahatsız eden, ha\anın ısısının yükselmesinden çok, havadaki nemin artmasıdır. Şöyle bir gerçek vardır: Eğer havada hiç nem olmadan ısı yükselırse, deride buharlaşma engellenmez; msan 65 derece sıcağa bıle saatlerce dayanabilir. Ama havadaki nem oranı % 100'e çıkarsa, ısının 34.5 derecenin üstune çıkmasıyla beden ısısı yükselmeye başlar. Bu durumda kesinlikle terleme yoluyla ısı kaybının sağlanması gerekir. O zaman, "sıcak çarpması" yerine "yüksek nem çarpması" mı demek doğru? Evet, öyle demek doğru. Ama "sıcak çarpması" ya da "guneş çarpması" diyoruz, oysa olay havadaki nemin artması ve terlemenin durmasıyla ilgili. Sıcak çarpmasında ne yapmak gerekiyor? Birincisi bedeni soğutmak. Çünkü beden ısısının yükselmesi beden hucrelerinde haraplıklar yaratıyor, özellikle beyin hücrelerinin ölümü çok önemli. önlem alınmazsa durum ölume kadar gidebilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, karın ağrısı belirtilerine önlem alınmazsa bilincin kaybı eklenir. Durum çok ciddidir. öncelikle bedeni soğutmak gerekiyor. Bedeni ıslak bezlere sarmak, vantilatörle soğutmak, gerekirse buzlu su banyosuna sokmak önemli. Sonra azalan beden suyunu ve tuzunu tamamlamak gerekiyor. Demek ki terlemenin çok önemli işlevleri var. Teri kesmemek doğrudur denir, herhalde bundan ötürü mü? Evet, bütün bunlardan ötüru teri kesmemek doğrudur. Teri kesmek de aslında kolay değil. Çunkü bedenin ısı düzenlemesinde terleme çok önemli bir doğal mekanizmadır. Ancak sıcak havalarda teri soğutmamak da çok önemli. Buna dikkat edilmezse beden ısısının hızlı değişmesiyle boğaz yangılarına, genel kırgınlığa yol açma olasılığı var. Terliyken soğuk içecekler içmenin de benzer bir zararlı yönü olduğunu unutmayalım. "Terli terli soğuk su içme" biçimindeki uyarı doğrudur. Peki, koltuk altlarımız neden daha çok terler? Yalnız koltuk altlarımız değil, genital böl geler, meme ucu bölgeleri de daha çok terler. Nedeni de, buralarda bulunan ter bezlerinin daha büyük, daha yüzeye yakın, böylece salgılarının da daha çok olmasıdır. Buradaki bezlere "apokrin bezler" denir. Derinin diğer bölgelerinde ise daha küçük ve derinde olan "ekrin" bezleri bulunur. Ter bezlerinin bu özellikleri, terlemenin çeşitli bölgelerde değişik olmasına yol açar. Terin kendine özgü kokusu nedir? Bu da " a p o k r i n " ter bezlerinin salgısının özelliğidir. Derinin diğer bölgelerinde bulunan ter bezlerinin salgısı olan ter kokmadığı halde, "apokrin" bezlerin bulunduğu koltuk altları, genital bölgeler, meme uçlarının teri kişiye özgü bir koku yayar. D > 2 . Bedenin gereksız tüyleri kesılmelıdır. Özellikle koltuk altları, genıtal bölge tüyleri terlemenin koku gibı kalıcı etkılerinı arttırır. sabıt tutacak mekanizmalar harekete geçer. Terleme bu mekanizmaların en önemli ve en etkinlerinden birisidir. Terin derı uzerinde buharlaşmasıyla kaybedilen ısı,.beden ısısını subıt tutmayı sağlar. Nemli sıcak hava neden insanı daha çok ıahaiM/ ediyor? Bu oLı\ da terlemeyle ilgilidir. Sıcak havada ısı kaybı ıçiıı terlemenin olması gereklıdıı. Oysa nemlı hava deriden terin buharlaş.masını onler, terleme yeterınce olmaz. Terlemenin şeterınce olmaması insanı rahatsu Terlemeyle gelen hastalıklar Aşırı terleme: • Tıp dılınde "nıperhıdrosıs" denılen aşırı terleme genel ya da bölgesel olabılır Genel aşırı terleme, fazla sıcaklarda, şışmanlıkta fızyolojık olarak gorulur Bazı hastalıklarda tuberkuloz pnomonı, romatızma, hıpertıroıdı, raşıtızmde Kadınların âdet bozukluklarında, menopozda gorulur Bölgesel aşırı terleme el ıçı, ayak tabanı, koltuk altı, genıtal bclgede olabılır Vagotonıklerde daha sık rastlanır, ruhsal nedenlerle artabılır (Vagotonık Vagus sınırı etkısının ağır bastığı kışıler) Sağaltım Asıl nedene yönelık olmadır Boyle bir neden bulunamazsa, vagusu engelleyen ıiacıar kuhanılabılır Bölgesel lerlemelerde bazı oraya uygulanacak ılaçlar yararlı olabılır 3 . Sık sık banyo yapmak, ayaklar, koltuk altları, genital bölge gibı daha çok terleyen bölgeleri daha sık yıkamak gereklıdir. Merserize çoraplar yeğlenmelidir.' Çorapların içine teri emecek pudraların konulması yararlı olabilir. 4 . Terin kesılmesi yerine çevre ısısını azaltmak, bedeni daha soğuk hava koşullarında bulundurmak yeğlenmelidir. Çoğu kere çevre ısısına dikkat etmek ve beslenmeyi düzenlemek, giyimi düzenlemekle terleme azaltılabilir. İsilik: • Ter bezlerının hoşaltım kanalları tıkanırsa, ter deri yüzeyıne kadar gelemez, deri altında kaiır kaşınt.lı dokuntulere neden olur Sağaltım bu bölgelenn havalandırılması, soğutulması, kurutulmasıdır. Bazı bölgesel uygulanacak ılaçların yararı olabılır. • Bromhıdrosıs denılen kötu kokulu terleme, daha çok ayaklarda, koltuk altlarında, genıtal bölgede gorulur İnsanı toplumsal hayatında çok ted'rgın eder. Ter bezlennin açıldığı bölgedekı bakterilerın, mantarların çıkan terı ayrıştırıp, doymamış yag asıtlerını ortaya çıkarmasına bağlı olduğu kabul edılır Sağaltımında kesın bir temızlik şarttır Her gun banyo yapılması, alumınyum hıdroksı kompieks preparatının sürülmesı yararlıdır Bütün bu hastalıklarda cilt hastalıkları uzmanı hekımlerın durumu görmelerı ve sağaltımı programlamaları gereklıdir Kötü kokulu terleme: 5 . Terlemeye karşı soğuk içecekler konusunda da dikkat etmek gerekir. Yaz aylarında en iyi içeoeğin hafif soğutulmuş su ya da içine tuz atılmış ayran olduğu bilinmelidır. Aşırı terlemenin rahatsız edici boyutlarda olması, kötü kokulu ter bulunması gibi durumlarda bir hekimin yardımı istenmelidir. D r