Katalog

gürlük Anıtı'nı son derece "Amcrikah" olarak görüyorlar, ama aslında o bir Fransızdır; Fransa'da, Fransızların ellerinde şekillenmiştir Bayan Özgürlük. fşte bu yüzden Fransız Cumhurbaşkanı Mittcrrand, Bayan özgürlük'ü 100. yaşgününde yalnız bırakmayacak... Her şey 1865 yılında başlamıştı. O yıl, ABD Başkanı Lincoln'ün öldürülmesi, Amerikan demokrasisine gıpta ederek III. Napolyon'un despotik iktidarı altında yaşayan Fransızları çok etkiledi. College de France'da profesör olan, demokrat ve liberal düşünceleri benımsenıiş Fransız aydını Edouard Laboulaye da genç Amerikan toplumuna hayrandı. Dostlar arasındaki bir ycmck sırasında, Amerikan halkına, demokrasinin simgesi olacak bir armağan sunınak fikrini ortaya attı: Kimbilir, diyordu, belki de bir heykel... Bir rastlantı sonucu bu yemeğe davet edilmiş genç heykeltıraş Frederic Auguste Bartholdi can kulağıyla dinlemişti saygıdeğer Laboulaye'ın anlattıklarını. ÇünkU otıun da kafasında böyle bir devasa heykel projesi vardı. Ama o bu heykeli Süveyş Kanah'nın 1896'daki açılışı için düşünmüştü. Hatta tasanlarını Mısır Hıdivi tsmail Paşa'ya açmışsa da, parasızlık yüzünden somut bir karaıa varamamıştı Hıdiv. Fransa'nın Colmar kentinde doğmuş olan Bartholdi, heykel çalışmalarından önce resim konusunda eğitim görmüştü. Yaşamı boyunca bazı "büyük yapıtlar"düşlemiş, 1856 ve 1889 yillarında Mısır'ı gezip piramillere hayran kalmıştı. Genç Fransız heykeltıraş Bartholdi "devasa bir heykel" tutkusunu kafasında evirip çevirirken, III. Napolyon iktidardan düştü. Fransa'da yeniden cumhuriyet ilan edildi. Ve Fransa yeniden Avrupa'daki "tek cumhuriyet" oldu. Okyanuslarm ötesinde de 100. kuruluş yıldönümünü kutlamaya hazırlanan bir başka cumhuriyet, ABD vardı. Fransa'nın mali çevreleri ve borsa, Avrupa'da yalnız kalmamak için "Birleşik Devletler"e yaklaşmak gereğinden deın vuruyordu. Genç Bartholdi kendisini ziyarete gelip de, "Şu devasa heykel" projesini anımsattığında, profesör Laboulaye da böyle düşünüyoıdu. Bartholdi'nin Süveyş'tc kaçırdığı fırsatı Amerika'da gercekleştirme azmi Laboulaye'ı epey etkiledi. Teklifi hemen kabul etti. Bartholdi destek sağlamak için ilk Amcrika yolculuğuna cıktı. Bartholdi, 1871 yılında Amerika'ya geldiğinde enerjik ve genişleyen bir ülke görüyordu. Endüstrisi gelişen, sınıısız töpraklan ve yeraltı zenginlikleri olan bir ülkeydi bu. Gördüklerinden etkilenerek Fransa'ya dönen Bartholdi 5 yıl boyunca hayalindeki anıtın projesinihazırladı. Bartholdi vc Laboıılaye'nin gayretleriyle, amacı abideyi gerçekleştirmek olan FransızAmerikan Birlik Komitcsi kuruldu ve bir yıl sonra 1875'te Fransız gazetelerinde anıt için bağış toplama kanıpanyasını başlattı Bartholdi. Tam bir "pazarlamacı" gibi davranmayı öğrenmişti. Heykelini, daha inşa edilmeden satacaktı. Heykelin amblemi, Amerikalı fabrikatör ve tüccarlara satılarak para toplama özgürlük Anıtı New York'a getirilip kaidesine yerleştirilmeden önce, heykeltıraş Bartholdi'nin Paris'te Chazelles Sokağı 'ndaki atölyesinde iken, Amerikalıların nezdinde adı "metalik dişi" ya da en iyimsercesi "Fransız Anıtı" idi. "Abide projesi 200 bin dolar harcandıktan sonra yarıda bırakılmıştır. Bir kolun inşası 200 bin dolar tutarsa bacaklara da 250'şer bin dolar harcanması gerekir. Tamamı ise 2 milyon dolara mal olacak" şeklindeki yazıyı yaıutla yan Bartholdi ise şunları söylüyordu: "Gazelenizin, bu anılın yapımındaki amacı anlamadığından dolayı üzgün oldııgunıu söyleraek zorundayım. Kaldı ki anıl ivin sadece 120 bin dolar yeterli olacaktır." The Times'ın kötümserliğine karşın Fransız yazarı Victor Hugo, Paris'te gördüğü abide için şunları söylüyordu: "Harika, bu giizel çauşma benim her zaman arzuladıgım ve gerçekleşmesini istedigim bir şeyi hedefliyor. Amerika ve Kransa arasındaki barısı." Okyanusya'nın öbür tarafında kampanyayı sürdüren Joseph Pulitzer, abidenin Amerika'ya nakli için gerekli olan parayı toplayabilmek amacıyla 16 Mart 1885'tc "The VVorld" gazetesinde Amerikalıları yardıma çağırıyordu: "Anıl hazırdır ve ülkemize gctirilmek için bekliyor. Kongre anıtın açılı>ı için gerekii parayı vermeyi reddetmekle, sorumlulugu Amerikan halkına vermiştir. Anıtın yapımı için ödenen para, Fransız işçileri, lüccarları ve zenaatkârları tarafından ödenmiştir. Milyonerlırin bu parayı ödcmesini beklemeyeliın. Bu anıl Frtınsız milyonerlerinin Amerikan ınilyonerlerine değil, Fransız halkının Amerikan halkına lıediyesidir. Bir şeyler verin, bu kampanyaya kalılın." Pulitzer, ayrıca verilcn rniktar az bile olsa bu kişileıin isimlerini gazetcsinde yayınılayacağını söylüyordu. Yapılan bu çağrıya ilk yanıt, Ten Oıclock poker kulübünden geliyordu: 4 dolar yollamıştı kulüp. Kısa sürede 2500 dolar toplandı, ama gercken para 100 bin dolardı. Buııun üzerinc Ncw York barlanna ve kamuya açık yerlere bağış kutuları konuldu. 15 Mayıs 1885 tarihinde 50bin dolar toplanmıştı ve ağustos ayında Avrupa'nın da katkılanyla 100 bin dolara ulaşıldı. The VVorld gazetesi, 11 Ağustos 1885 tarihli sayısında müjdeyi şöyle verdi: "100.000 dolar, özgürlük anılı için açılan kampanya zaferle tamamlandı." ' Bunun üzerine 25 ckimdc New York'a gelen Bartholdi, kendisini karşılayan Pulitzer'e, Özgürlük Anıtı, ABD'nin 100. kuruluş yıldönümü için tasarlanmıştı. "riiyasının gerçekleştigini, iki büyük milletin birlik ve arkadaşlık'semboliinii gördüğünü" anlatıyordu. Açıhş, 28 Ekim 1886'da 300 geminin ve 1 milyon kişinin katılımıyla gerçekleşiyoı, geçit töreninde ise 20 bin kişi Amerikan vc Fransız bayraklarıyla yürüyordıı. Başbakan Grover Clevcland açılışta duygularını şöyle dile getiriyordu: "Amerika'nın, özgürlüklerin yuvası haline geldiğini unutmayalım. Anıtın meşalesi her zaman yanacak ve pınltısı dogudaki kardeş cıımhuriyeli de aydınlalacaktır. Işık hu/.mesi, cehaletin karanlıgııu ve insanın baskısını delerek dünyaya ışık tutacaktır." özgün adı " D ü n y a y ı Aydınlalan Özgürlük" olan 'Bayan özgürlük' 1. Dimya Savaşı'nda Amerika'nın uluial simgesi oluyor, savaşı finanse etmck için açılan kampanyada kullanıhyor ve 15 milyar dolarlık tahvil satıhyordu...D Anıtın 100. yaşını kutlama törenlerine yaklaşık 13 milyon kişi katılacak. ya başlandı. Ayrıca Bartholdi de, Amerikan masonlarının desteğini alabilmek için masonluğa soyunuverdi... O da Washington ve Lafangette gibi, güçlenmenin yolunu masonlukta bulmuştu. Bartholdi'nin kafasındaki 'Bayan özgürlük', romaniik bir devrimci değildi. Elindeki meşale de Delacroix'nin "Halkı Yönlendiren özgürlük" tablosundaki kadının yı^ üzerinde yukselen meşalesine hiç mi hiç benzemiyordu. Ayrıca Bartholdi'nin heykeli elinde bir "kanun kitabı" tutuyordu. Paris'te Bartholdi bir yandan para toplama işlevini yürütüyor, diğer yandan Chazelles Sokağı'nda Gaget ve Gauthier Atölyesi'nde heykeli biçimlendiriyordu. Demiryolları mühendisi ünlü Gustare Eiffel'in fikirlerini de alan Bartholdi, heykelin iç kısmında demir çubuklar kullandı. 1876'da, Birlcşik Devletler'in 100. kuruluş yıldönümünde heykelin, ancak kol ve meşale kısmı bitnüşti. !lk tepkiler gecikmedi. The Times gazetesi, 29 Eylül 1876 tarihinde, "Fransız anılı" başlığıyla yayımladığı yazıda Bartholdi'nin projesini eleştiriyordu. 19