Katalog

Sayfa: 28 SİNEMA JANE FONDA VE JON VOİGHT EVE DÖNÜŞ'TE... MERIKAN sineması, uzun bir sessizlik döneminden sonra nihayet Vietnam savaşını gündeme getiren filmler yapmaya başladı. Vietnam savaşı ve hemen onu izleyen yıllarda 20. yüzyılda Amerikan toplumsal bilincini en çok sarsan olaylardan biri, belkl de birincisi olan Vietnam üstüne tam bir sessizlik vardı sinemada: Her türlü çağdaş ve güncel konuyu sinemaya aktarmakta duraksamayan, örneğin 1960/70'lerin diğer bir önemli olayı Watergate rezaletini sinemalaştırmakta gecıkmeyen Hollyvvood, Vietnam konusunda çeklngen davranıyordu. Vietnam dolaylı olarak sözkonusu ediliyordu bazı filmlerde: Modern ve çarpıcı olmak sevdasındaki bazı filmlerde bol bol Vietnam lafı ediliyorw bir korku fllminde de Vietnam'dan dönen ve orada yaşadığı olayların etkıslyle ruhsal dengesi bozulan bir askerin işlediği cinayetler dlzisi anlatılıyordu. Ama tüm bunlar dolaylı değlnmelerdi, Vietnam doğrudan doğruya ele alınmıyordu. Hollywood'un Vletnam'a el atışındaki bu geclkme aslında anlaşılabilir. Vietnam, Amerika'nın dünya üzerindeki varlıgına, Işlevine, "dünya jandarmalığı" görevlne büyük ölçüde kuşku düşüren, yalnız her Amerikan vatandaşının değll, dünya üstündeki düşünen her insanın da kendl bllinciyle ve vicdanıyla bir hesaplaşmaya glrmesini gerektiren çağdaş bir trajediydi. Ozellikle Amerika'nın ve genç Amerikalının yakından yaşadığı birolaydı bu: Sinemaya aktarılması gerekliydi kuşkusuz, ancak bu aktarmanın olayın boyutlarına ve önemine uygun biçimde yapılması gerekiyordu. En önemlisi, olaya yaklaşmak için gerekll nesnel ortamın, duygulardan arınmış soğukkanlı bir bakışın oluşması idi. Şimdi artık bu oluşmuştur ve Vietnam'a yaklaşmak için gerekli ortam hazırdır... A Amerikan sineması Vietnam'ı gündeme getirmeye başladı FONDA VE VOİGHT OSCAR'LARI İLE. Cannesoa yaptıgı Dasın şöylededifllm için: toplantısında • )Vie tnam üstüne bir vicdan hesaplaşmasına gîtmek, Amerika'ya ve Amerikan sinemasına pahalıya maloluyor. Sînemanın bu büyük çağdaş olayı mükemmel birticaret metaıhaline getirmesi bir yana,Amerikan toplumu bu olaya eğilmeyi ciddiye alıyor,hunu ancak büyük,pahalı ciddi filmler aracılığıyla yerine getirebilecek birulay gibi görüyor %%K M V» U I I L I i i|ıt j ^m ı ı ı v f^^ »»» ^ *>^mM«v^ •• a«, » ^wmm ^~r • • * j (.•"• CK\/I «* y ^r m. • Ifc ömekler Hollywood, Vletnam'a gerçekten ae clddi ve saygılı biçimde yaklaşmaya gayret ediyor. Bu konudaki ilk filmler gerçekten de büyük yapım masraflarıyla ortaya çıkan sağlam senaryolara dayalı önemli filmlerdi. Hal Ashby'nin geçen Oscar'larda söz sahibı olan ve Jane Fonda ıle Jon Voight'a birer ödül kazandıran filmi "Eve Dönüş Comıng Home"bu filmlerden blrincisiydi. Film, kocası Vietnam'dayken bir hastanede hemşirelık yapan ve bu arada Vietnam gazisi bir askere âşık olan bir genç kadının öyküsünu anlatıyordu. Vietnam olgusu, bir aşk öyküsü çerçeveslnde perdeye geliyordu, ancak öykünün toplumsal uzantıları, kişisel boyutlara ındirgenerek ustalıkla filme yerleştirilmişti ve film, gerek ayrıntıların zengınliğinden, gerekse oyunculanndan çok şey kazanmış olarak seyircinin karşısına çıkıyordu. Bundan sonra "Cehennem Savaşçıları" ve "Tuzak" isimll filmler de Vletnam'a şu veya bu biçimde yaklaşan iddialı yapımlar olarak dikkatleri çekti... üzere 4 kişilik bir ekip tarafından yazılan senaryoyla çok iyi arkadaş olan 3 Amerikan askerinin Vietnam öyküsünu anlatıyor. Film. savaş öncesi 3 arkadaştn dostluklarını, birlikte çıktıkları geyik avını, aralarından birinin evlenmesini gösteren uzun bir prologla başlıyor... Sonra savaş ve savaş cehennemi geliyor... Maden işçisi olan 3 arkadaş, bir Kuzey Vietnam kampında tutsak olarak buluyorlar kendilerini. Orda sadist bir subay, onları kendi aralarında "Rus ruleti" denen ölüm kumarını oynamaya zorunlu kılıyor. Aralarından en akıllısı olan Michael (Robert de Niro), inanılmaz bir plan sayesinde kaçmalarını sağlıyor. Michael sağsalim dönüyor yurduna, bir diğeri iki bacağını yitiriyor, üçüncüsü ise Saygon'da kalıyor ve kayboluyor. Michael uçağa atlayıp kayıp arkadaşını bulmak için Vietnam'a geri dönüyor. Bulduğunda o kişiliğini, dengesini yitirmiş bir insan kalıntısıdır: Rus ruleti oyunlarında kobay olarak hayatını kazanmaktadır... Michael arkadaşları için her şeyi denemiştir, artık Amerika'ya geri dönmekten başka yapacak şeyi yoktur... geleneksel Amerikan degerlerıni savunmada kullanılıyor. Fransız eleştirmenlerden bazıları, bu görkemli sinema yapıtı arkasında tiplk tutucu Amerikan değerlerini, "a//eorduvafan"üçgen değerler toplamını yücelten ideolojik açıdan tutucu bir film bulunduğunu ileri sürüyorlar. Her ne olursa olsun, "Geyik Avcısı" anlaşılan son yılların an etkili yapımlarından birini oluşturan izlemeğe değer bir Hollyvvood fllmt... "Bu Vietnam üstüne bir film değll, Vietnam'ın kendisidir: Yani öylesine çılgın bir şey..." Film üstüne bir yazar şöyle dlyor: "Hiçbir zaman sinema, tam bir bilinç yaratmak için böylesine büyük olanaklardan yararlanmamıştı. İlk kez bir film bir olayı anlatmaktan çok o olayın kendisi olmaya yöneliyor. Film kıyameti anlatıyor gerçekten: Ama kitle halinde seyredllecek bir kıyamet bu... Yığmsal ideoloiiler Inanırlılıklarını yitirdiler mi dlyorsunuz? Sinemasal bllinç bunun yerinl tutabillr: Hele böyle bu Idoolojinln oluşmasında açıkça rol oynamış, yan tutmuş bir olayı anlatmak sözkonusu olduğu zaman. Film, muazzam gösteri ve etki gücüyle insanı bir anlamda rahatlatıyor: Kitle halinde tanık olduğunuz bu büyük törenden sonra evinize gidebilir, hiçbir şey olmamış gibi yaşamınızı sürdürebilirsiniz. Vietnam artık unutulmuş, yargılanmış, dosyalanmış bir olaydır..." En pahalılardan "Kıyamet", Amerikan sinemasının şimdiye dek en pahalıya malolmuş filmlerinden biri... Marlon Brando'nun büyük oyuncu gücünü bir kez daha gösterdiğl filmde onun yanısıra tanınmamış oyuncular var... Francis Ford Coppola'nın yapımcı olarak tüm parasını yatırdığı film son biçlmini aldıktan sonra ancak birkaç ay içinde gösterime çıkacak... Ve yalnız Coppola'nın değll, Vietnam'a eğllmlş tüm bir akımın yazgısını da bellrleyecek... Gerek Coppola'nın sinema yaşamının, gerekse Vietnam üstüne filmlerin sürüp gitmesi "K/yamer"in seyirci tarafından tutuluptutulmamasınabağlı görünüyor... Coppobnın'Kıyameti" "Geyik AvcısT'nın daha tasarısı bile yokken, şöyleböyle 3 yıl kadar önce tanınmış yönetmen Francis Ford Coppola da Vietnam üstüne bir film yapmayı tasarlamıştı. Senaryoyu da kendisi hazırlayan "Baba" filminin ünlü yönetmenl, filmin çekimine 2 yıl kadar önce başladı. Ancak çekim beklenenden çok daha uzun sürdü ve "KıyametApocalypse Now" ismini alan film, "Geyik AvcısT'ndan çok daha sonra bltti. Coppola fllmlni son halini almamış biçlmiyle geçtiğimiz Cannes şenliğinde sundu ve film (Alman filmi "Teneke Trampet"\e paylaştığı) büyük ödülü kazandı. Böyle "bitmemiş" bir filmin ödül alması Fransız basınında sonradan birhayli eleştirildi. Ancak eleştlrenler bile filmin büyük sinemasal gücu ve soluk kesici anlatımı karşısmda hayretlerini gizleyemiyorlar. "Kıyamet", Vietnam'da çekilmiş bir film... Savaşın en hızlı günlerinde genç bir subayın Vietnam cangılının bir bölümüne yerleşerek orada kendi yasalarına göre kendi savaşını sürdüren garip ve esrarlı bir subayla (Marlon Brando) olan ilişkisinl anlatıyor. Söylenene göre şimdiye dek görülen tüm savaş filmlerinden farklı çok değişik biratmosferi var filmin... Coppola, "Geyik avcısı" Ancak son olarak gösterime çıkan 2 Amerikan filmi, Amerikan sinemasının bu olaya yaklaşımımn doruk noktalarını oluşturuyorlar. Bunlardan biri, Italyan kökenl: bir genç yönetmenin, Michael Cimino'nun filmi "Geyik Avcısı The Deer Hunter"... Fransızların "Cehennemin Dibine Yolculuk" diye islmlendirdikleri ve bu yıl sinemalarımızda "Avcı" ismiyle izieyeceğimiz bu film, 3 saat süren bir büyük destan... Cimino, başta kendisi olmak Kulanım biçtmi "Geyik Avcısı", son derece görkemli ve etkilı bir sinema diliyle çevrilmiş göz kamaştırıcı bir sinema yapıtı... Temelde arkadaşlığa bir saygı gösterisi olan film, savaş, ışkence, Saygon'un boşaltılması, Amerikalıların ve Güney Vietnamlıların savaşsonrasında kaçışı gibı çok görkemli bölümler içeriyor. Ama tüm bu görkemli sinema, sonuç olarak Amerikalıların Vietnam operasyonunu doğrulamada, Vietnam müdahalesini meşru kılmada ve Hesapbşma Vietnam üstüne bir vicdan hesaplaşmasınagitmek, görüldüğü gibi Amerika'ya ve Amerikan sinemasına pahalıya maloluyor. Sinemanın bu büyük çağdaş olayı mükemmel bir ticaret metaı haline getirmesi bir yana, Amerikan toplumu bu olaya eğilmeyi ciddiye alıyor, bunu ancak büyük, pahalı, ciddi filmler aracılığıyla yerine getirllebilecek bir olay gibi gorüyor. Vietnam anlaşılan yalnız sokaktaki Amerikalının değil, Hollyvvood yapımcı, yönetmen ve yazarımn zihnini de daha uzun bir süre meşgul edecek... •