Katalog

8 22 Mart 2014 Cumartesi İstanbul’un su sorunu nasıl çözülür ? Hızlı nüfus artışı, dağıtım hatlarında yüzde 24’e varan su kayıpları, su havzalarında yeterli koruma önlemlerinin alınmaması İstanbul’un su sorununun başlıca nedenleri... o Prof. Dr. ERDOĞAN YÜZER Istanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fak., Jeoloji Müh. Bölümü [email protected] o Prof. Dr. SEVAL SÖZEN Istanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fak., Çevre Müh. Bölümü [email protected] İ stanbul geçmişte sık sık yaşandığı gibi bu yıl da kaçınılmaz bir kuraklık sorunu ile karşı karşıyadır. “Bu yazı nasıl geçireceğiz” gibi telaşlı arayışlar yerine, bu ciddi sorunun çözümü için bilimsel temelli, kalıcı ve gerçekçi çözümler üretmek gerekir. Su sorununun kaynağında İstanbul’da yaşanan ve hatta türlü projelerle teşvik edilen nüfus patlaması yatmaktadır. İstanbul’un nüfusu son 20 yılda 8.5 milyondan 14.5 milyona yükselerek yaklaşık % 70 oranında bir artış göstermiştir. Bu artış doğal olarak su ihtiyacını da sürekli yükseltmektedir. 1994 yılında İstanbul’a günde yaklaşık 1.0 milyon m3 su verilirken, bu miktar 2013 yılında 2.5 milyon m3 düzeyine yükselmiştir. Halen 900 milyon m3/yıl’a ulaşan bu talebin karşılanmasının il sınırları içinde yeterli yerüstü ve yeraltı su kaynakları kısıtlı olan bir kent için yaşamsal önemi bulunmaktadır. Yaşanan bu sorunda dağıtım hatlarındaki önlenemeyen su kayıplarının da rolü önemlidir. Resmi kayıtlara göre, kente verilen suyun % 24 oranında kayba uğradığı ifade edilmektedir. Başka bir deyişle, günde yaklaşık 700.000 m3 su şehir şebekesinde kaybolmaktadır. Bu miktar yaklaşık 5 milyonluk bir nüfusun gerçek su kullanımını karşılayacak düzeydedir. kıyılarını çevreleyen deniz suyunu da fark etmesi zamanı geldi. Günümüzdeki teknolojik gelişmeler, deniz suyundan desalinasyon teknolojileri ile ekonomik ve güvenli kullanma suyu elde edilebileceğini gösteriyor. Bu uygulamanın hemen civarımızda çok çarpıcı örnekleri mevcut. şirketi (Der saadet) tarafından ham su olarak şehrin evlerine verilmiştir. Cumhuriyet döneminde, 1926 yılında Kağıthane’de ilk arıtma tesisi kurulmuştur. 19331938 yıllarında İstanbul’un her iki yakasına su veren yabancı şirketler devletleştirilerek bu tarihte kurulan İstanbul Sular İdaresi’ne devredilmiştir. İstanbul’un artan nüfusuna çözüm bulmak üzere, 1950’li yıllarda Elmalı I, Elmalı II daha sonra Alibeyköy ve Ömerli Barajları devreye alınarak iki yakanın su ihtiyacı karşılanmaya çalışılmıştır. 2000’li yılların başında denetlenemeyen nüfus artışı karşısında, il dışındaki kaynakların da sistem içine alınması kaçınılmaz olmuştur. Bu anlamda batıda Istrancalardaki derelerin, doğuda Melen Çayı sularının İstanbul’a taşınması, başka bir deyişle İstanbul içme suyu sorununun ithal su’ya(!) dayalı olarak çözümü gündeme gelmiş ve uygulamaya geçilmiştir. uİstanbul’un, artık gözlerini açarak azaltılmasının etkisi vardır. Geri dönüşü ekonomik olarak olanaklı görülmeyen bu akiferlerden daha efektif yararlanma halen gündem dışındadır. Görüldüğü gibi, kentin su ihtiyacının hemen hemen tamamı yüzeysel kaynaklardan karşılanmakta ve kullanılan su kaynakları batı bölgesinde Kırklareli’ye, doğu bölgesinde ise Düzce’ye kadar uzanmaktadır. İstanbul’un su sorununun temelinde mevcut baraj ve göllerin 900 milyon m3 olan su tutma kapasiteleri yatmaktadır. Bu kapasite günümüzde İstanbul’un ancak bir yıllık su ihtiyacına eşittir. Baraj ve göllerde biriken suların tamamının aynı yıl içinde dağıtılması anlamına gelen bu kısıtlama yağışın kıt olduğu dönemlerde çözümü sadece yağmur dualarına bırakmaktadır. Su kaynaklarının korunması Günümüzdeki durum Tarihsel gelişim 3 büyük uygarlığa başkentlik yapmış İstanbul Kenti için tarihsel dönemler boyunca içme ve kullanma suyunun sağlanması ezeli bir sorun olmuştur. Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde Istrancalardan başlayarak İstanbul dışındaki membalar ve yüzey suları kemerlerle kente taşınmış, yeraltı sarnıçlarında biriktirilmiş, meydanlarda bulunan çeşmelerle dağıtılmıştır. İlk kez 1887 yılında Terkos Gölü’nün suları bir Fransız Günümüzde İstanbul’un su ihtiyacı, Avrupa yakasında Istrancalardaki 6 baraj, Terkos Gölü, Alibeyköy, Sazlıdere ve B.Çekmece, Anadolu yakasındaki Ömerli ve Darlık barajlarında depolanan, Melen ve Yeşilçay regülatörlerinden pompalanan yüzey suları ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Yeraltı sularının bu ihtiyacın karşılanmasındaki katkısı toplam ihtiyacın %45’i kadardır. Bu katkının sınırlı kalmasında, İstanbul batısındaki Bakırköy ve göller arasındaki yeraltı suyu akiferlerinin 1960’lardan sonra, yasadışı açılan kuyularda aşırı pompajla tüketilmesinin ve yoğun yerleşimlerle yüzeysel beslenme alanlarının İstanbul’un su ihtiyacının yüzeysel kaynaklardan karşılanması dolayısıyla, kaynak olarak kullanılan mevcut göl ve barajların beslenme havzalarındaki kirlenmeye karşı koruma önlemlerinin alınması, denetimlerinin titizlikle ve aralıksız sürdürülmesi kaçınılmazdır. Nitekim, koruma önlemlerinin alınamadığı Küçükçekmece Gölü havzasındaki yasadışı yerleşimlerle, havzanın tümüyle bu özelliğini kaybederek devre dışı bırakıldığı, Elmalı Barajı havzasının da yakında bu duruma geleceği bir uyarı olmalıdır. İSKİ İçmesuyu Havzaları Yönetmeliği’nde açıkça belirtilen koruma önlemlerinin alınarak yasadışı yerleşmelerin ortadan kaldırılması için verilmekte olan mücadeleler çok yetersizdir. Amaca uygun kurumlar arası bir koordinasyon düzenlenmesinden sonra, yetki ve güvenlik açısından donatılmış yeterli kadroların hızla oluşturulması mutlaka gereklidir. İstanbul’un sürekli artan su sorununa çözüm olarak Melen projesi devreye sokulmuştur. Kademeli olarak planlanmış olan bu projenin ilk aşamasında 186 km’lik boru hattı ile yılda 270 milyon m3’lük miktarın sağlanmış olduğu ifade edilmektedir. Bu kapasite 45 milyon’luk bir nüfusun su ihtiyacına karşı gelmektedir. Ancak 2 sene sonra devreye alınması planlanan Melen barajı ve isale hattı inşaatının Melen projesi YAZININ DEVAMI YAN SAYFADA