Katalog

İlk kadın mimar Mualla Eyüboğlu, Beyoğlu’nda Doğan Bir stüdyoda fotoğraf çektiren kadınlar / 1930’lar... İlk kadın heykeltıraş Sabiha Ziya Bengütaş. Apartmanı’ndaki evinde. (Toplumsal Tarih Mart 2017 sayısı Kadın Eserleri Kütüphanesi görsel arşivinden...) iğnemle. Çalıştım hep gece gündüz bu açıdan önemli değişimlere konu olmuş- makamlarından. Atatürk devrimleri için- PROF. AYŞE DURAKBAŞA’DAN gamlı siğnemle/ Kanar kahır olası kal- tur. Bir taraftan geleneksel olarak de eğitim almış. Babası Meclis’in 2. dö- ‘SONUÇ’ DEĞERLENDİRMESİ bimin derin yarası.” tarım kesiminde ve hane içindeki işler- neminde Trabzon milletvekili seçilmiş. “İstanbul, hem siyasal hem coğra- 1934’te Yedigün gazetesine, 1910’da İstanbul Kız Lisesi sonrası Güzel Sa- fi hem ticari açıdan tarihte her daim de çalışan kadın tedrici biçimde ev yazdığı bu şiire ilişkin verdiği röporta- dışına çıkıp fabrika hayatına katılmış natlar Akademisi eğitimi derken yolu hareketli trafiğe sahip bir yerleşim ye- jında, basık tavanlı mağara gibi bir Köy Enstitüleri ile çakışır. Hasanoğlu’na ri olmuştur. Kaçınılmaz olarak hep çok ve ücretli kadın istihdamı artmıştır. evde günlerce aç kalarak üç çocuğunun Diğer taraftan eğitim düzeyindeki Köy Enstitüsü Yapı Kolu Başkanı’dır. dinli, çok dilli ve çok kültürlüdür. hıçkırıkları arasında yazdığını, sabaha Eğitmenlikten mimarlığa, arkeoloji- Final yazımızda kitap boyunca değer- artışa da bağlı olarak kadın emeği kadar iğne işi yaparak geçirdiğini anla- çeşitlenmiş ve kamu görevleri ile uzman den rektörlüğe uzanan yürüyüşü yaşı- li araştırmaları ve saptamalarıyla Os- tır Nezihe Hanım.. yor. 1970’li yıllarda ailesinin bir dönem manlı İstanbul’una ve kadınına bakışı- mesleklerde çalışan kadınların sayısı Eşi evkaf katibi, Atıf Zahir Efendi’nin Atatürk düşmanı, bir dönem komünist mıza yeni boyutlar kazandıran akade- artış göstermiştir. 1936 tarihli İş gelirinin azlığı ve erkeklerin gelirlerini diye anılmasıyla yüzleşiyor. misyen ve yazarlardan bayrağı devra- Kanunu yeterli olmamakla birlikte ko- kullanmadaki bencilliğinin tanımını ya- Ailesinde Atatürk düşmanı da komü- lıp İstanbul kadınının yeni dönemine, ruyucu önlemler getirmiştir.” par. İstanbul’daki pek çok kadının ya- nistde olmadığını söylüyor. “Bizden Cumhuriyet İstanbul’una taşıyoruz. şam mücadelelerinin benzer koşullarda memleketi sevmek, gerisi boş” diyor. Hızlanan ve yayılan ulaşım imkânları ve KIZ SANAT ENSTİTÜLERİ sürüp gittiğinin vurgusunu yapar.. artan ticaret mallarının yanı sıra, Osmanlı 1927’de kurulan Kız Sanat Enstitüleri İLK KADIN HEYKELTIRAŞ İmparatorluğu zayıfladıkça patlak veren ve açılan biçki-dikiş kurslarında yetişen KADINLAR HALK FIRKASI büyük savaşlar, göçler ve İstanbul’un iş- SABİHA ZİYA BENGÜTAŞ Türk kadınları hazır giyimin henüz yay- Osmanlı feminist hareketinin önemli Sabiha Ziya Bengütaş, 1883’te galinin yaşattığı travmaların İstanbul ka- gın olmadığı bu dönemde kıyafet dik- bir kurumu, 28 Mayıs 1913’te dınını nasıl etkileyip dönüştürdüğünü, öz- açılmış Sanayi-i Nefise Mektebi’ndeki meyi öğrenmişlerdir. Ulviye Mevlan tarafından kurulan heykel bölümünden mezun olmuş gürlük talebini nasıl kamçıladığını sosyo- Kıyafetler Batılı tarzdadır. Enstitü- Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-u Nisvan loji penceresinden izleyeceğiz.” ilk Türk kadını. Genç Cumhuriyet’in ler modanın yaygınlaşmasında da etkin Cemiyeti’dir (Osmanlı Kadınının Hak- inşa ettiği pek çok şehirde eserlere rol almıştır. Uzun olan etekler kısalma- kını Savunma Derneği). CUMHURİYET, İSTANBUL, KADIN! imza atmış. ya başlamıştır. Kadınlar Dünyası’nı çıkaranların Kadının eşit koşullarda medeni hak- Yaşamı boyunca Mustafa Kemal’den kurduğu cemiyette bir yıl sonra yapılan larını kazanmasında devrimci liderlik İLK KADIN MİMAR başlayarak pek çok sanat dalından sa- seçimde de başkanlığa kurucu öncü Ul- sorumluluklarını üstlenen Mustafa Ke- MUALLA EYÜBOĞLU natçının, edebiyatçı, tiyatrocu kadın er- viye Mevlan tekrar seçilir. Pelin Batu’nun yaptığı söyleşiden keklerin de heykellerini yapmış. mal Atatürk’ün, toplumsal yaşama atıl- Pakize Sadri genel sekreter, masında rol model oluşturma öncülü- Anadolu’yu karış karış gezen ilk kadın mi- Sonraki yıllarda verdiği röportajlarda Aziz Haydar muhasip olurken yöne- ğüne de katkılarıyla yaşanan hızlı ge- mar Mualla Eyüboğlu’nun 13 Mart 1919’da heykel sanatıyla çocukluk yıllarında ta- tim kurulu üyeliklerine de Fatma Paki- lişmelerin bir ayağında kadın emeğinin Sivas’ta doğduğunu öğreniyoruz. şımasını anlatmış. ze, Süreyya Lütfü, Sıdıka Ali Rıza, Aziz örgütlenmesi, diğer ayağında yaşamın Babası Osmanlı’nın son dönem kay- Cumhuriyet dönemi İstanbul’unda ka- Haydar, Belkıs Şevket, Yaşar Nezihe, her alanına dönük eğitiminin dınların, feminist ha- Sara Atıf, Nimet Cemil, Şukufe olanaklarının açılımı var. reketin yaşanmışlık- Nihal seçilirler. Kitlesel iş becerilerinin larının okumasını, Diğer üyeler arasında olan Cazibe toplum içinde eğitimle yük- feminizm tarihi ile Hakkı, 1990’dan beri faaliyet gösteren seltilmesi, kadın hakları üze- birlikte Cumhuriyet İstanbul Balat’taki Kadın Eserleri rinden feminist yaklaşımla tarihi içindeki kadı- Kütüphanesi belge bilgi merkezi türün- örgütlenebilmelerinin önünün nın yeri babında ilgi- den bir kurumun var olması gerektiği açılması, bireysel yetenekler- lerine göre okurları- fikrini 1913’te ilk ortaya atan kişidir. le bilim, sanat alanlarında ilk na bırakmak gerek. Derneğe üyelik için tek koşul ka- kadınların dünya çapında ba- Bilinçli olarak dın hakları üzerine çalışmaktır. Din ve şarıları ile ön almaları birbir- öne çıkan, bilinen mezhep ayrımı gözetilmeyecektir. lerine eklemlenen halkalar isimler hak sava- halinde yaygınlık kazanıyor.. şımları üzerinden HANIMLAR ÂLEMİ Toplumsal yaşamın için- açılım yapmak Tanzimat devrinden sonra gazetecili- de doğrudan üretime katılan istemedik. ğin Osmanlı düşünce dünyasındaki etki- emekçi kadınlar üzerinden, Ancak günümüz- leri gözlenecektir. Hanımlar Âlemi der- Prof. Ahmet Makal’ın “Cum- de kadın hakları ge- gisinin 11. sayısının tarihi 1972. Milli huriyet döneminde kadın lişiminde, savaşımı Kütüphane’den alınmış kopyasının altın- emeği” başlıklı çalışmasının, kayıpları üzerinden da, “Pek güzel değil ama sevimli” vur- “emek” başlıklı girişindeki sil baştan ders çalış- özetini paylaşalım: gusu yer almış. Kadın mektupları içinde mak gerçekçiliği 1927’de, hazır giyimin yaygın olmadığı yıllarda kurulan Kız Sanat Enstitüleri ve de gelişmiş kadın hareketinin zengin ör- “Cumhuriyet dönemin- ile de yüzleşmek açılan biçki dikiş kursunda yetişen öğrenciler... de kadın emeği nicel ve nitel nekleri ile yüzleşiyoruz... gerek! n 6 17 Haziran 2021