Katalog

HENRY MILLER’DAN ‘RIMBAUD YA DA BÜYÜK İSYAN, STEFAN ZWEIG’DAN ‘YARININ TARİHİ’ Arthur Rimbaud… Yaşamıyla da insanlığın kütüphanesinde! Henry Miller’in, Rimbaud ya da Büyük İsyan¹ (Kabalcı Yayınevi) ile Stefan Zweig’ın Yarının Tarihi² (Can Yayınları) kitaplarında yer alan “Arthur Rimbaud” denemesini okumak; yazına ve insanlığın kütüphanesine birbirinden değerli eserler bırakan bu iki sanat dehası, Rimbaud’nun kişiliği ile yaşam anlayışını ifade ediş biçimlerini karşılaştırma ve üzerinde düşünce üretme olanağını verdi bana. Benim için her iki yapıta da değer katan, bu birbirinden değerli üç dâhinin içgüdülerine, duygularına, düşüncelerine, yaşamı ve sanatı algılayış biçimlerine ayrı ayrı tanıklık etme olanağını bulmam. şam koşullarına rıza göster- beler gibi kozmopolit, Çingene- BEDRİYE KORKANKORKMAZ mezse, ruhunu satar” dediğini ler gibi bir toplumsal olgu kim- anımsıyor olmalı. liğiyle, hiçbir yerde tutunama- dan göçebe kuşlar örneği ül- ÜÇ DÂHİNİN YAŞAMI VE ORMANLARIN DEHŞETİNE kelerden geçer; tıpkı nereden SANATI ALGILAYIŞI SIĞINAN ASİ ŞAİR! geldiği unutulmuş, artık kim- Benzer acıların ve ortak yaşamla- Yirmi üç yaşında dünyayı ge- seye ait olmayan ve ait olmak- rın insanları birbirine yaklaşdığının zerek yaşamın tüm sınavların- ta istemeyen Kaspar Hauser gi- doğruluğunu Henry Miller’in Arthur dan geçen ozan, hapiste yatıyor, bi Rimbaud da kültür evrenine Rimbaud’nun yaşamıyla kurduğu yakın- aç kalıyor, çalışmadığı ucuz iş yalnız bir meteor gibi düşer.” lıktan anlıyorum. kalmıyor, vahşi ormanların deh- (s. 98-110 / Yarının Tarihi) Böhme’nin, “Kendimi okuduğumda, şetine sığınıyor, kendisi gibi Tanrı’nın kitabını okuyorum ve siz kar- ünlü şair Paul Verlaine ile bir- DÜZYAZIYI ŞİİR KATINDA deşlerim benim kendimi okuduğum alfa- likte yaşıyor, Somali zencileri- GÖKLERE ÇIKARDI! bemsiniz, çünkü tinim ve istencim ken- nin dillerini öğreniyor. Rimbaud’nun şiirleri tıpkı dimde sizi buluyor. Sizin de aynı şekilde Bu ele avuca sığmayan genç Dostoyevski’nin roman kahra- beni bulmanızı tüm yüreğimle isterdim” asi şair, gerçekte sanatı aracılı- manları gibi canlı varlıklar ola- (s.77 / Rimbaud ya da Büyük İsyan) de- ğıyla adını yaşatmayı aklına rak karşımıza dikiliyor. diği gibi, Miller da kendi tininin alfabe- getirmiyor. Yazın tarihinde Bize dokunuyor, tabularımızı sini Rimbaud’da buluyor ve kitabında çocuk denecek yaşta üne kavuş- altüst ediyor, bizi derinden sar- da bu düşüncenin altını ısrarla çiziyor. muş olması yazgının bir oyunu san hamleleri art arda sıralayan Miller, tıpkı ozan gibi kendisinin de olsa gerek. Ün hiçbir şairin bir boksörden farkı olmuyor. annesi yüzünden acılar çektiğini, doğ- hizmetine onun hizmetine O, geleneksel Fransız şiir ka- duğu kenti terk ettiğini belirtiyor. Ünlü girdiği kadar kolay girmiyor. bına sığmıyor ama düzyazıyı şi- ozan hakkında kaleme alınmış diğer ya- ir katında göklere çıkarıyor. pıtlar içinde kendi yazdığı yapıtın fark- ŞİİRE RENKLİ BİR On beşinde Sensation’ı, lılığını Rimbaud ile benzer duygu ve ALAY: ‘SESLİLER’! on altı yaşında Les chercheuses düşüncenin insanları oluşuna bağlıyor. Şiirle alay eder gibi yazıyor de Port’yu yazıyor. Onun şiirlerini. Bu işi o denli ileriye şiirindeki her dize tek başına ÖMRÜ KENDİ GERÇEĞİNİ götürüyor ki sesli harfleri renk ARAMAKLA GEÇTİ sözcük okyanusu gibi okurun değerlerine göre istifleyerek üstüne akıyor. 20 Ekim 1854 yılında Fransa’nın ku- kaleme aldığı Voyelles (Sesli- zeyinde Ardenler bölgesi sınırlarında On sekiz yaşında sanatın ler) Sonesi, Fransızların kutsal Charleville kasabasında dünyaya geli- şatafatlı sahnesinde değil de kitabı olma özelliğini günümüz- yaşamın eylem cephensinde yor şair. Şiirin kaderini değiştiren Rim- de bile taşıyor. baud, subay olan babasının terk ettiği heykelinin dikilmesini istiyor. Şiirin kutsal topraklarında kâh bota- KÜLTÜR EVRENİNE YALNIZ En yakın dostu olan yıldızlar ölümün- annesi ve kardeşleriyle büyüyor. Anne- si Vitalie Cuif, varlıklı bir ailenin çocu- nik kuruyor kâh sözcüklerin vahşi or- BİR METEOR GİBİ DÜŞTÜ! den sonra bile onu başları üstünde manını yetiştiriyor şair. Yazdığı şiirleri Genç şairin kişiliğin ilişkin Zweig, şu ğudur. Rimbaud’nun üç kardeşinden en tutmayı başarıyor. çok değer verdiği kardeşi Isabelle’dir. gözden çıkarma işini öylesine ileri götü- saptamasında haklıdır: Göğün ve eylemin şairi Rimbaud ise rüyor ki dostları tarafından yazdığı şiir- “Rimbaud’nun uzuvları, bütün sıkıntı Eğitimini tamamlamak yerine gezme- aşka da sanata da eylemde teslim olma- yi tercih ediyor ve on altı yaşında evden ler toplanmamış olsa elimizde kendi is- ve yoksulluklara karşı bir işçinin gücüy- dan Marsilya’da bir hastane odasında 10 kaçıyor ozan. Annesine duyduğu öf- teğiyle Brüksel’de bastırdığı Cehennem- le bilenmiştir. Décadence - neredeyse Kasım 1891 tarihinde hayata gözlerini de Bir Mevsim şiir kitabı dışında şiirleri hastalık derecesindeki aşırı duyarlılık, ke ile kız kardeşine duyumsadığı yoğun yumuyor şiir dünyasında ölümsüzlüğe sevgi yüzünden, kendi gerçeğini ara- olmayacaktı Rimbaud’nun. sanrılarla örülü bir görme biçimi, taşı- erişmek için. n dığı ‘Galyalı kanının aksaklıkları’ - salt makla geçiyor ömrü. Rimbaud kısa ömrünün ortalarında ra- hat etme hayalleri kuruyor. Zengin ol- ruhsal düzeyde kalmış, şairin dış yaşa- ¹ Rimbaud ya da Büyük İsyan / Henry Otuz yedi yaşında Marsilya’da bir hastane yatağında bir bacağı kesilirken mak, istediği kadınla bir gecelik ilişkiler mına kadar hiçbir zaman uzanmamıştır; Miller / Çev. Mustafa Tüzel / Kabalcı yaşamak, politikaya girmek ve yeni ye- bu dış yaşamı açısından Rimbaud, ken- Yayınevi / 121 s. ve kanserli hücre tüm vücuduna insafsızca yayılırken o muhtemelen us- ni ülkeleri fethetmek... Bu hırsı onu er- dini gittikçe artan ölçüde zamanına öz- ² Yarının Tarihi / Stefan Zweig / Çev. gü bütün kültürden koparır; bütün göçe- Ahmet Cemal / Can Yayınları / 168 s. tası Baudelaire’in, “Her kim kendi ya- ken yaşta sonsuzluğa kavuşturuyor. 10 17 Haziran 2021