Katalog

AYŞE EZİLER KIRAN VE ZEYNEL KIRAN’DAN 1 ‘Yazınsal Okuma Süreçleri’ Ayşe Eziler Kıran ve Zeynel Kıran’ın, tamamen yenilenmiş ve güncellenmiş 5. baskısını yapan kitapları Yazınsal Okuma Süreçleri’nin (Seçkin Yayıncılık) amacı, günümüz öncesi ve günümüz yapıtlarını yazarlarından bağımsız olarak nesnel bir biçimde okumak, incelemek, çözümlemek için son yıllarda sıklıkla kullanılan yazınsal ve dilsel kuramları tanıtmak. Özellikle yazın kuramları konusunda bilimsel çalışma, yazınsal çözümleme yapan yeniliklere açık araştırmacılara ve öğrencilere yönelik kitabın bir amacı da yazınsal eleştiri yapmak isteyenlere temel dilsel ve sanatsal araçlar sunmak. bir iletişim bağı vardır. Genç mı ve Alımlama Estetiği gi- ÖZDEMİR İNCE şairler, şiirlerini bu gelene- bi eleştiri okulları var. ğin içinde (bu geleneğe gö- Hepsi kendine göre fi- ‘ŞİİR VE GERÇEKLİK’ re değil) ve bu gelenekten li tanımlar. Çağdaş eleştir- Şairi şiir yazmaya çağıran “şey” ne- itibaren yazmaya başlarlar; men bunların tamamından dir, kimdir? Şairler analarından “şair” şairler şiirlerini bu gelene- yararlanabilir. Ben yapıtı mi doğarlar? Sık sık düşündüğümüz ğe göre (ona tıpatıp uygun cami avlusuna bırakılmış sorulardır bunlar. Bu iki soruyu şairlere olarak) yazacak olsalardı, şi- piç sayan yapısalcılıktan soracak olursak, değişik yanıtlar alırız: ir zanaatkâr işi, konfeksiyon hoşlanmam. Bir yapıtın Kimi kendini, kimi başkalarını (toplu- düzeyinde kalırdı. anası da babası da vardır. mu), kimi toplumsal ve felsefi ülküleri Şiirsel söylemi öteki şa- vb. yerleştirir yanıtının çekirdeğine. NESNEL BİR OKUMA irlerden öğrenen genç şair, Bu soruyu bir başka biçimde sormak Bunca gevezeliği, eleş- şiirsel gerçeği de hayattan, istiyorum: Ömür boyu hiç şiir oku- tiriye giriş ders kitabı say- kendi hayatından, başkaları- yup dinlememiş, doğal dilin şiire dö- dığım Yazınsal Okuma nın hayatından, nesnel ger- nüşümünü bir okur ya da dinleyici ola- Süreçleri’ne getirmek için çeklerden öğrenir. rak yaşamamış bir insanın şiir yazması yaptım. Sözü kitabın ya- Bir şairin bunları başkaları- mümkün müdür? nın yapıtlarından öğrenmesi- zarlarına bırakıyorum: Bu soruya, en yetkin yanıtı sanırım ne pek olanak yoktur. Kendi “Tamamen yenilenmiş ve Mikel Dufrenne veriyor: “Şairi oluştu- telefon direğine, kendi telg- güncellenmiş 5. baskısını ya- ran bir gelenek vardır hiç kuşkusuz ve raf direğine, kendi vericisi- pan kitabımızın amacı günü- şiirin var olan belli bir durumu da onu müz öncesi ve günümüz ya- ne sahip olmak istemiyor- (şiir yazmaya) kışkırtır.”² pıtlarını yazarlarından ba- sa o başka... O zaman bü- “Şairi, şiir yazmaya, kendi özgün ya- ğımsız olarak nesnel bir bi- tün zamanını boşa geçire- pıtını yaratmaya çağıran şairlerdir, çimde okumak, incelemek, cek demektir. Buraya ka- başka şairlerin yapıtlarıdır” diyor bi- çözümlemek için son yıllar- dar yazdıklarımı beşinci ba- raz sonra Dufrenne. Yani şiir okuma- da sıklıkla kullanılan yazın- sımı yapılan Şiir ve Gerçek- dan, şiir dinlemeden şiir yazmak müm- lik (Sia Yayınları) adlı kitabımdan aldım. sal ve dilsel kuramları tanıt- kün değil. Buna şarkıları, türküleri, ince ayrıntılarına değin gözden geçire- Adı Şiir İnsana Benzer olan yazı Varlık mak, araçlar sunmaktır. manileri de katabiliriz. rek anlatma, açımlama) yapan düşünü- dergisinin Eylül 1984 (924) sayısında Bu nedenle kitabın kaynakçası zen- re, aynı zamanda teşrih masasında bir ginleştirilmiş, yok sayıda örnek okuma ŞAİRİ ŞİİR YAZMAYA yayımlanmıştı. ceset üzerinde çalışan pataloji ve ana- ve çözümleme verilmiştir. Bu örnekler- YÖNLENDİREN DÜRTÜ! tomi uzmanına benzerler. Oluşum ve ‘ELEŞTİRİ ÖĞRENİLEBİLİR, den de anlaşılacağı gibi kısacık bir pa- Şairin başka şairlerin çağrısına uyup ölüm nedenlerini araştırırlar. Eleştir- ÖĞRETİLEBİLİR’ ragrafı bile çok değişik açılardan ince- şiir yazmayı seçmesinde iki olgu var; men varolmuş bir yapıt (seset) üzerin- Bugün geçmişte yaptığım işin tersine lemek olasıdır. biri olumlayan, biri olumlamayan. Eğer de çalışır. eleştiriye ilişkin bir kitabı tanıtacağım: Görüleceği gibi kitabın bir amacı da şair yalnızca birinci evreyi yaşasay- Yazınsal Okuma Süreçleri. Kursları var yazınsal eleştiri yapmak isteyenlere te- dı, okur olarak kalırdı. Onu şiir yazma- OKURUN TEKRAR ama cevherine sahip değilse kimseyi mel dilsel ve sanatsal araçlar sunmaktır. ya yönlendiren dürtü, olumlamama ev- YAZMA EYLEMİ: OKUMAK! yazar yapamazsınız; ancak biraz yon- resinden kaynaklanır. Şairin doğuştan Okuma okur tarafından tekrar yazma Kitap özellikle yazın kuramları konu- gelen ve şiir yazmaya uygun yapısı ve tabilirsiniz. Oysa eleştiri öğrenilebilir, eylemidir. Eleştirmen ise ölçer ve de- sunda bilimsel çalışma, yazınsal çözüm- yeteneği, onun okur evresinden şiirsel öğretilebilir. ğerlendirir. Çok eskiden eleştirmenin leme yapan yeniliklere açık araştırmacı- üretim evresine geçmesini sağlar. İlk eleştirmenler kuşkusuz bizzat şa- bir yöntemi yoktu, karakuşi idi. lara ve öğrencilere yöneliktir.” n Mikel Dufrenne gibi estetikçi felsefe- irler ve romancılardı. Yazar, şair, sa- Ancak günümüzde Marksist, Sosyolo- cilerin, T. S. Eliot gibi şairlerin sözünü natçı (ressam, heykeltraş) bir modele jik, Tarihsel, Psikanalist, Yeni Eleştirici- ¹ Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran & ettiği gelenek, öteki şairlerin yapıtlarının göre çalışsalar da yapıtlarını yoktan var lik (New Critisizm), Yapısalcılık (Strüktü- Prof. Dr. Zeynel Kıran, Yazınsal tarihsel birikimidir. Bu geleneğin içinde ederler ve bunlar tek ve benzersizdir. ralizm), Yansıtma Kuramı, Metinler Ara- Okuma Süreçleri, Seçkin Yay., 2021. yer alan şairler sanki birer telefon dire- Yapıt yoksa eleştirmen işsiz kalır. sı İlişkiler Kuramı (İntertextüalite), İzle- ² Mikel Dufrenne, Le Poetique, ğine, televizyon ara istasyonlarına ben- Eleştirmenler, kasaba ve teşrih (bir nimcilik, Rus Formalizmi, Anlatımcılık, Presses Universitaires de France, zerler; hepsi tek başınadır ama aralarında Arketipçi Eleştiri, Duygusal Etki Kura- Paris, 1973. sorunu ya da konuyu ele alıp onu en 6 11 Kasım 2021