Katalog

OLGA TOKARCZUK’TAN ‘SON HIKÂYELER’ Ölümü evcilleştirme üzerine... Nobel Edebiyat Ödüllü Olga Tokarczuk, psikoloji eğitimi görmüş Polonyalı bir yazar. Dünyanın muhteşem bir dönüm noktasına girdiği 1990’ların başlarında görünüyor edebiyat sahnesinde, yapıtlarının belkemiğini oluşturan 21. yüzyılın can alıcı konularında yazdıklarıyla pek çok okuyucuyu allak bullak ederek hem de. Olga Tokarczuk’un en etkileyici romanlarından biri olan ve kısa süre önce ülkemizde de yayımlanan Son Hikâyeler (Timaş Yayınları / Çev. Neşe Taluy Yüce) üç kadının üzerine kurulu: Ida, Pareskeva ve Maja. (Anne, anneanne ve kız.) Tokarczuk, üç yaşam savaşçısının ölümle karşılaşmasını anlatırken bir anlamda ölümü evcilleştirmeye soyunuyor. motiflerle çeşitlendirilen, patchwork bir anlatıma eşlik ediyordu. NEŞE TALUY YÜCE Hiç kuşkusuz Olga Tokarczuk, oku- yucuların ihtiyaçlarını eleştirmenlerden YAZDIKLARIYLA ALLAK BULLAK ETTİ! ve edebiyat bilimcilerinden çok daha iyi ve önce anlamıştı; parçalı bir biçimde Nobel Edebiyat Ödüllü Olga Tokarc- zuk, psikoloji eğitimi görmüş Polonya- kaleme aldığı bütünselliğe sahip olma- yan anlatımını bu süre içerisinde oluştu- lı bir yazar. 1962 doğumlu, demek ki çocuk- rarak, arka arkaya birçok yapıt verdi. luk ve gençlik dönemleri Polonya Halk Cumhuriyeti’nde geçmiş. ANLATIMI ÇOK ELEŞTİRİLDİ Yazarın sürdürdüğü dağınık anlatı- Yazmaya ise Sovyet rejiminden çık- mış bir Polonya’da yani Polonya Cum- mın okuyucuda bir kaos izlenimi ya- ratmak amacıyla kullanmadığını belirt- huriyetinde başlamış. Dünyanın muhteşem bir dönüm nok- mem gerek. Ne de olsa Olga bu anlatımı yüzün- tasına girdiği 1990’ların başlarında gö- rünüyor Olga Tokarczuk edebiyat sah- den çok eleştiri alan bir yazar. Hatta 2018’de Nobel aldığında, dönemin Kül- nesinde, yazdıklarıyla pek çok okuyu- cuyu allak bullak ederek hem de. tür Bakanı Piotr Glinski, Tokarczuk’un hiçbir kitabını sonuna kadar okuyama- Ekoloji, LGBTİ+ ayrımcılığı, cinsiyet eşitliği, kalkınma sorunları, dığını (!) itiraf etmişti. Oysaki efsaneler, Jung kontrolsüz ekonomik bü- yüme tuzakları, çeşit çeşit arketipleri, masallar ve öy- küler biçiminde oluşan bu dışlanma türleri hakkında Polonya halkı fazla bir şey parçalı anlatım, kahraman- ların önünde diğer dünya- düşünmüyordu o sıralar. Oysa Olga yapıtlarının lar ve zamanlarla iletişim kanalları açmakta. belkemiğini oluşturan 21. yüzyıl konularıyla çoktan GERÇEKLERE KARŞI ilgilenmeye başlamıştı. İlk yapıtı, Kitabın İnsan- DİRENÇ STRATEJİSİ! Efsanelere ve masalla- larının Yolculuğu (Podro´z ludzi ksiegi / 1993) ile bir- ra karşı eğilimi, çocukluk öykülerine olan duygusal likte, neredeyse Umberto Eco’nun Gülün Adı tadın- bağlılığının ya da gözlerini gerçeğe kapatmasının bir da bir romana sahip oldu Polonya edebiyatı. sonucu değil. Aklımızın çarpıcı başarısını, bir bü- Bu kitabıyla başlayacağı yolculuğu okuyucusuna kısaca şöyle özetlemişti: tün olarak dünyayı duyumsamayı yiti- rerek ödediğimiz gerçeğine karşı bir di- “Roman yazmak benim için, kendi ken- dine masal anlatmak gibi bir şey. Hani ço- renç stratejisi daha çok. FELIX STROSETZKI Aynı süreç, yüzlerce yıldır Avrupa ve cukların uyumadan önce yaptıkları gibi. İşte bu kitap da yirmili yaşlarını sürmekte Kuzey Amerika’nın kalkınmasına odak- lanarak, hayvanların, bitkilerin, suların, olan bir çocuğun, insanların başına gelen luğu, birbiriyle savaşan cins ve ırklar gibi, Tokarczuk; üç yaşam savaşçısının her şeyin bir anlamı olduğuna dair ma- kısacası doğanın hunharca bozulması- tutarsız unsurların bir takımyıldızı örne- ölümle karşılaşmasını anlatırken bir an- na, çevre katliamına, iklim değişikliğine sum inancıyla yazılmıştır.” ği bütünlenmesi burada söz konusu olan. lamda ölümü evcilleştirmeye soyunu- neden olmadı mı? yor. Aslında bu anlatılar birleşerek bir Bölgesel savaşlardan kaynaklanan KADİM ZAMANLAR VE ANTİ-DESTAN ‘SON HİKÂYELER’ roman oluşturmuş, ne var ki kadınların DİĞER VAKİTLER mülteci sorunları, ekonomik krizler, VE ÜÇ SAVAŞÇI KADIN! hızla gelişen teknoloji, koca dünyanın kaderi bir bütün oluşturmuyor. Ardından yazdığı Kadimzamanlar ve Olga Tokarczuk’un en etkileyici romanla- Diğer Vakitler (Prawiek i inne czasy / sırtına yük üstüne yük bindirmedi mi? Bu, bir aile hikâyesi değil, hele hele rından biri olan ve kısa süre önce ülkemiz- Evet, Tokarczuk tüm bunlardan yola yakın ilişkiler hakkında sıcak bir anlatı Timaş Yayınları / Çev. Neşe Taluy Yüce de de yayımlanan Son Hikâyeler de (Çev. / 1996) adlı yapıtı, yazarın kahramanla- çıkarak, dünyayı yeniden bir bütün ola- hiç değil. Daha çok bir anti-destan, kop- rak duyumsamak adına, kendine özgü bir Neşe Taluy Yüce) yazarın diğer romanla- rının “zamanını” coşkulu bir sesle an- muş aile bağları, kayıp ilişkiler, aile zin- lattığı öykülerden oluşuyordu. edebiyat programı oluşturmaya başlamış. rı gibi Timaş Yayınları’nca yayımlandı. cirinin halkalarında kendini bulamama Tabii ki ne sihirdir ne keramet cazibe- Bu coşku, eğilip bükülen bir garip Roman üç kadının hikâyesi üzerine ku- hakkında bir hikâye. gerçekçilikle, ucubelik, sıra dışılık, has- siyle değil, ancak uyumsuz insanlar, an- rulmuş: Ida, Pareskeva ve Maja: (Anne, Kahramanlar - Pareskeva, Ida, Maja laşmazlıklar, insan ve hayvan uyumsuz- talık, delilik, parapsikoloji ve benzeri anneanne ve kız.) - sadece derin bağlardan değil, >> 16 11 Kasım 2021