Katalog

Anarşist hayalet B. Traven Roman ve öykülerinin çoğu Türkçeye çevrilmiş, birkaç kez basılmıştır. Çevirileri yapanlar da Adalet Cimcoz, Orhan Duru, Okay Gönensin, Esat Ner 1950’li, 1960’lı yıllarda B. Traven adı dünyada çok tanınırdı. Bu imzayı taşıyan kitapların onlarca dilde 25 milyondan fazla basılıp sattığı söylenir. B. Traven ülkemizde de iyi bilinirdi. mi, Hayalet Oğuz gibi tanınmış isimlerdir. B. Traven diyoruz, ama “Ben B. Traven’im” diye ortaya çıkan kimse hiç olmamıştır. Takma bir ad söz konusudur. Bu adın ardındaki gerçek kişinin kimliği yazın tarihinin en gizemli konularından biridir. Kesin sonuca ulaşan bir araştırma görmedim. Ben de kendimi biraz kaptırdım bu hafiyelik serüvenine. Anladığım, B. Traven adının ardında 1880 82 arasında doğan 1969 yılında ölen kozmopolit (bu niteme olumlu anlam yüklüyorum) bir entelektüelin bulunduğudur. Nerede doğduğu tartışmalıdır. 1969 yılında Meksika’da öldüğü bilinmektedir. BAVYERA’DAN MEKSİKA’YA Genel kabule göre, bu kişi önce Almanya’da Ret Marut adıyla ortaya çıkmıştır. Görüşleri anarşizm ile sosyalizm arasında gider gelir ama birinci yön ağır basar. Önce yık, sonra yenisini yap. 1919’da Bavyera’daki sosyalist isyana katılır. Devrim denemesi başarısızlığa uğrayınca önce Almanya’yı, sonra Avrupa’yı terkeder. Meksika’ya göçer. “Sömürenlerin arasında öldüm. Sömürülenler arasında yeniden doğacağım.” dediği söylenir. Ömrünün geri kalanını Meksika’da geçirmiştir. 1924 ile 1951 yılları arasında verimli bir yazarlık hayatı yaşar. Romanlar, öyküler yazar. İkisi dışında romanlarının, öykülerinin ise hepsinin konuları Meksika’dır, özellikle Meksika’nın güneyindeki Chiapas bölgesidir, Mayaların beldesidir, yerli halkın çoğunlukta olduğu bir bölgedir. Yazar, yerli halkla sıradışı bir empati kurmuş, onla rın haklarını ve kültürünü benimseyerek savunmuştur. En başarılı romanı olarak Köprü gösterilir. Esat Nermi aktarmıştır. Veysel Atayman da inceleme niteliğinde çok güzel bir önsöz yazmıştır. Ölüm Gemisi (Türkçesi Adalet Cimcoz), Sierra Madre Hazineleri (Türkçesi Altın Hazineleri, Orhan Duru) de dünya edebiyatında üst sıralarda yer alan romanlardır. John Huston Sierra Madre’den müthiş bir film çıkararak Oscar’a uzanmıştır. B. Traven çok iyi bir anlatıcıdır, serüven akıcılığıyla yazar, okuru kapıp sürükler. Dolayısıyla bütün romanlarını zevkle okudum. Altı romanlık Cengel (balta girmemiş orman) dizisi de çok önemlidir. Meksika devriminin gelişme sürecini anlattığı gibi, hem sömürülen yerlileri hem de doğayı kapitalist sömürü düzenine karşı savunur. Bu diziden Hükümet romanına (Türkçesi Aliye Yılmaz) dikkat çekmek isterim. İronik yönüyle de haz veren bu romanda anlatılanlar dünyanın başka yerlerinde birçok diktatörlük dönemine de uyarlanabilir. Bu arada yerlilerin verdiği bir demokrasi dersi vardır ki, almaya değer. Dört kabileden oluşan bir bölgede baş yönetici ya da başkan her yıl sırayla kabilelerden birinden seçilir. (Beyazlar bu düzeni bozmaya çalışınca çıngar çıkacaktır.) Baş yöneticiliğin devir teslim töreninde yeni başkanın oturduğu koltuğun altında ateş yakarlar. Başka nın altı şişer, kızarır, kabarır. Başkanlığın, koltuğun keyfini çıkarmak için yapılan değil, halka yönelik zorlu sorumluluklar içeren bir görev olduğunu anımsatmak için düzenlenen simgesel bir törendir bu. Gel de imrenme yerlilerin demokrasisine! diye tepki vereniniz varsa, haksız sayılmamalı. KİMLİĞİ B. Traven’in ülkemizde 1970’lerde sol eğilimli okurlar arasında popüler olması raslantı değildir. Ancak, B. Traven geçmişe olduğu kadar günümüze de aitttir. Tarihte karşılığını bulmamış düzen değişikliği taleplerinin nostaljisiyle okunmakla kalacak bir yazar değildir. B. Traven’in güncelliği açısından iki noktayı vurgulayayım. Birincisi kimlik konusu. B. Traven olduğu var sayılan kişiler sürekli ‘yazarı bırak yapıta bak’ diyerek, yazarın kimliğinin, özel yaşamının bilinmesine gerek olmadığını savunmuşlardır. Günümüzün yazar imgesine dayanan edebiyat piyasası açısından yıkıcı bir savdır bu. Ayrıca, tanınmazsa yataklara düşecek yazarlarla dolu piyasa. Öte yandan, mahremiyet dediğimiz özel alanın gittikçe daraldığı bir ortamda B. Traven kim ise, özerk yaşam kalesine sahip çıkmış olmasının önemini anlama gereksinimi gittikçe artmaktadır. Yazar Ölüm Gemisi romanında kimliksiz işçilerin, kaçakların dramını, ille de pasaport, vize diye tutturmanın insancıl açıdan olumsuz yönlerini de işler. Bir çok bakımdan günümüzün mül tecilerinin, kaçak göçmenlerinin yaşadıkları sorunlardır bunlar. Bir zamanlar yazmıştım: Pasaportlar küreselleşmeye aykırıdır. B. Traven’in ‘Altın Hazineleri’ kitabından uyarlanan filmin başrollerinini Humphrey Bogart ve John Hust paylaşıyor. İkinci nokta yazarın dünya görüşü. Kapitalizme karşı proleterleri, ABD’ye karşı Meksika’yı, Meksika’yı yönetenlere karşı yerlileri savunur. Ancak, temelde bireyin özgürlüğünü, biricikliğini Max Stirner’i anımsatan şekilde savunur. Sovyet komünizmine de karşıdır. Kapitalizmle baskıcı komünizmin örtüşebileceğini, yani Çin de neyimini öngörmüştür sanki. Her türlü ik tidara, dayatmaya, zorlamaya karşı özgür iradenin temsilcisidir. Kendi göbeğini ken di kesmek, kendi adını kendi koymak iste yen güçlü insan tekidir. ‘Özgür toplum, öz gür birey’ düşünü görmüş iflah olmaz mu haliflerdendir. n KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Gamze Akdemir Gürer Mut l Tasarım: Funda Yaşar Er l Sorumlu Müdür: Ozan Alper Yurtoğlu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. MERHABA B u sayımızın kapağında günümüz dünya edebiyatının önde gelen yazarlarından Margaret Atwood var. Yazar yeni yayımlanan DelliÂddem adlı romanında, DNA siparişinin verilebildiği, çocukların kişiselleştiği, pornografinin ayyuka çıktığı, sosyal medyanın hayatı tamamen ele aldığı, okudukça kâbusa dönen bir dünyayı anlatıyor. Kitabı Adalet Çavdar değerlendirdi. Kasım ayında yapılacak TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı Onur Yazarı bu yıl Adnan Özyalçıner seçildi. Elbet fuar zamanı geldiğinde Adnan Özyalçıner’le yazarlığının bütün dönemleri üstüne ayrıntılı bir konuşma yayımlayacağız. Bu sayıda son dönemde yayımlanan kitapları üstüne iki söyleşi sunuyoruz: Adnan Özyalçıner, Kalabalıktan Birileri ve Torik Akını adlı yeni öykü kitapları üstüne Nazmi Bayrı’nın, Hep SeninleSennur’la Konuşmalar kitabı üstüne de arkadaşımız Gamze Akdemir’in sorularını yanıtladı. Ahmet Balad Coşkun, savaşlardan etkilenen insanların serüvenlerini imgeci bir dille anlattığı Gülüşün Çürümüş Menteşesi üstüne Eylem Ata Güleç’in sorularını yanıtladı. Lydia Pyne’nin insanlık tarihinde kitaplıkların yeri ve anlamını incelediği Kitaplık adlı kitabını Sacide Alkar Doster tanıttı. Orhan Koçak’ın birikimli ve derinlikli kalemiyle bilinen bilinmeyen pek çok eser ve yazarın etrafında yeni keşif turları atttığı Polemikler’i Erdoğan Urhanoğlu tanıttı. Ali Özuyar’ın Hariciye Koridorlarında Sinema adlı kitabı diplomasi dünyasının sinemaya yaklaşımını inceliyor. İyi okumalar. [email protected] [email protected] twitter: www.twitter.com/CumKitap