Katalog

FRANZ VON PAPEN’IN BİYOGRAFİSİ Yalancının mumu... Nazi döneminin Türkiye Büyükelçisi Franz von Papen’in gerçek yaşamı ROBERT SCHILD N azi Almanyası’nın 193944 yılları arasındaki Ankara Büyükelçisi Franz von Papen hakkında bugüne dek Türkiye’de sadece Necip Azakoğlu’nun Beni Hitler’i Başbakan Yapmakla Suçluyorlar başlığı altında derlediği anıları mevcuttu (Tarihçi Kitabevi, 2015). Ne var ki, Papen’in Gerçeğe Bir Geçit adıyla 1952’de yayımlanan öz yaşam öyküsünün hiç de gerçeğe uymadığını, Reiner Möckelmann’ın 2015’de kaleme aldığı kapsamlı bir araştırmasından öğreniyoruz! Selma T. Noyan’ın çevirisi ve Hitler’in Türkiye Büyükelçisi alt başlığı ile bu yılın başlarında dilimize kazandırılmış olup özellikle Viyana ile Ankara elçiliklerindeki görev yıllarını gözlerimizin önüne seren bu biyografide Papen’in bazen şaşırtıcı derecede saf, ancak kendini beğenmiş ve hep odakta olmak isteyen özyapısı ile tanışıyoruz. Uzun yıllar boyunca bizzat Viyana, Moskova, Ankara ve İstanbul’da diplomatik görevlerde bulunmuş olan Möckelmann, bu mesleğin inceliklerine yakınlığından olsa gerek, asilzade ve koyu Katolik kökenli, anti demokratik mizaçlı ve tutucu böylesine bir kişiliğin dış işlerinde gösterdiği hantallığı ile çoğu başarısız kalmış çabalarını çözümlemesini bilmiştir... BENCİL SİYASET ADAMI Papen’in başarısızlıklarını, öncelikle üzerinde durduğu VatikanBerlin arasındaki ilişkileri istenilen düzeye çıkaramaması, Türkiye’yi içten hayran olduğu Almanya’nın saflarına çekememesi ve Nazi yenilgisinden sonra da, tüm çabalarına rağmen kendisini dünya kamuoyunda temize çıkaramaması olarak özetleyebiliriz. Kaldı ki, Nazi dönemi öncesi kısa bir süre boyunca Weimar Cumhuriyeti Şansölyesi olabilmiş ve Hitler’in o görevi devralması üzerine vekilliğini yapmış olan bu bencil siyaset adamı, Almanya’yı on iki yıl içinde uçurumun kenarına getirecek o faşist düşüngünün ülkeyi tam olarak ele geçirmesinde gerçekten önemli bir rol oynamıştır. Birçok özgün kaynak, örneğin döneminin Vatikan temsilcisi, XXIII. Johannes adıyla 19581963 yılları arasında Papa olacak Kardinal Angelo Roncalli’nin 1940’larda tuttuğu günceden yeni edinilmiş bilgiler aracılığı ile Papen’in göz boyamaya yönelik ve yanıltıcı söylemlerinin gerçeğe uymadığını ortaya çıkaran Möckelmann, Almanya Kültür Radyosu Deutschlandfunk ile 2016’da yaptığı bir söyleşide, Yahudi soykırımı konusunda şu yorumda bulunmuş: “Roncalli, İstanbul üzerinden Filistin’e sığınmak isteyen Yahu dilere büyük destekte bulunmuştu. Papen ise daha sonra bu çabalara yardımcı, keza on bini aşkın Yahudi’nin bu yoldan kurtulmasında etkin olduğunu öne sürecekti... Ne var ki, bu değerli din adamının tarihe geçmiş saygınlığından pay almaya yönelik savını hiç bir şekilde kanıtlayamadığı gibi, Nürnberg Nazi yargılamaları sırasında Roncalli’den bu konuda en ufak bir onay alınamamıştı.” Gerçekten de Papen’in avukatının talebi üzerine sanık hakkında ayrıntılı ve kimi olumlu yanıtlar veren eski Vatikan temsilcisinin, Papen’in bu türdeki çabalarından hiç söz etmemesi düşündürücüdür. Tarihçilerin saptadığı bilgiler ile Papen’in “anımsadıkları”nın arasındaki gerçek/düşsel oranını belirlemekte, dahası kendisinde “(...) pseudologia phantastica semptomlarının, yani gerçekten yaşanan olaylarla hayal edilen olayları aynı yoğunlukta hissetme şeklinde kendini gösteren patolojik durumun tanısını koymakta yarar vardır” (s.393) kanısı ile noktalıyor Reiner Möckelmann bu ayrıntılı incelemesini! Gerek Nazi karabasanına, gerekse Türkiye’nin II. Dünya Savaşı eşiğindeki yakın tarihine ışık tutan ve örneğin Casus Çicero olayı gibi ilginç konuları da belgeleriyle önümüze seren, keyifle ve kazanımla okunabilecek bir çalışma... n Franz von Papen Hitler’in Türkiye Büyükelçisi / Reiner Möckelmann / Çev: Selma Türkis Noyan / Kitap Yayınevi / 405 s. / 2019 2311 Nisan 2019