Katalog

GEORGE MONBIOT’TAN “BU ENKAZI KALDIRMAK” Başka bir dünya; şimdi ve burada... George Monbiot, “Bu Enkazı Kaldırmak”ta yeni bir sistemden evvel onu kurma potansiyeline sahip toplumun gerekliliğinden bahsediyor. Bu toplumun üyeleri, her şeyden önce bireycilik ve rekabet ideolojisinin boyunduruğundan kurtulmayı göze almalı. Yazara göre ancak o zaman, yabancılaşma siyasetinin alternatifi üretilebilir. ALI BULUNMAZ [email protected] E kolojist, yaban hayat âşığı ve gazeteci Georges Monbiot; insanın kendisini hapsettiği ve “güvenli olduğuna” inandığı dünyanın, aslında epey tehlike barındırdığını, bunun başlıca nedeninin de değerleri ve deneyimleri göz ardı etmek olduğunu söylüyor. Doğal hayatla bağlantı kurmak; yaşamı yeniden yabanileştirip deneyimleri tekrar kazanmak ve bir anlamda atalarla haberleşmek demek. Bunun faydası ise içine gömüldüğü rekabet düzenine ve bireyciliğe belli bir mesafeden bakabilmeyi sağlayarak insanı yeniden politikleştirme ihtimali. Bunu gerçekleştirebilmenin ilk koşulu kişinin, kabuğundan çıkma cesareti gösteren başkalarıyla birlikte toplumu yeniden meydana getirmesi ya da Monbiot’un dediği gibi katılımcı kültürü kurması. Yazarın yeni kitabı Bu Enkazı Kaldırmak’ın omurgasını, bahsi geçen süreç oluşturuyor. DEMAGOJİ İKTİDARINI YENMEK Monbiot, bireyciliğin ve rekabetin, yirmi birinci yüzyılın dini olduğunu ortaya koyarak çıkıyor yola. Tüm hikâyeler, risk ve krizler, bunların altında birer dipnot gibi. Siyasi partiler, iktidar sahipleri ve gücü eline geçirmek isteyenler de kendisini bu hakikate göre konumlandırınca başta insani olmak üzere birçok kriz yaşanıyor. Günümüzün geçerli düzeni ya da sistemi neoliberalizm ise doğurduğu krizlerden besleniyor aynı zamanda: Monbiot’un ifadesiyle “insan toplumu, piyasa tarafından bir piyasa olarak tanımlanınca” kârı artırmak ve krizden kazanç sağlamak esas amaca dönüşüyor. Yükselen ve 1980’lerde Margaret Thatcher’ın “başka alternatif yok” sözüyle egemenliğini pekiştiren bu sistem, yirminci yüzyılın sonunda çatırdamaya başladı, bugün ise ciddi şekilde sorgulanıyor. Öte yandan çoğunluk, bireyselcilik ve rekabetten vazgeçmediği için gerilimli ve krizler yaratan bir siyaset doğuyor. Dolayısıyla neoliberalizm kaynaklı çatışmaların ve krizlerin en büyüğü ekonomik değil, sosyal. Yazar da bu konunun üzerinde; alternatif ve umut verecek bir hikâye peşinde. Küreselleştirdiği bir yerelliği “evrensel” diye yutturmaya uğraşanların ardılları da başarısız. Sosyal demokrasi ile neoliberalizm kavgası şimdiye dek herhangi bir yenilik üretememişken alternatif nasıl bulunacak? Monbiot’a göre öncelikle teşhisi doğru koymak gerekiyor: “Siyaset, geçerli hikâyelerden yoksun; sözümona temsil ettiği kimselerin yaşamlarıyla bağlantı kuramadı ğında, çağımızı egemenliği altına alan duruma hizmet eder: Yabancılaşma. Yabancılaşma birçok anlama gelir. Bunlar arasında insanların; meslek hayatında denetimi kaybetmesi, içinde yaşadığı cemiyetle ve toplumla bağlarının kopması, geleceğe de siyasi kurumlara da inancını yitirmesi, anlamsızlık ve hayatı üzerindeki iradeyi kaybetme hissi vardır. Bu çatlakların birleşmesi, psişik bir çözülmeye yol açar.” Gerek bilgiyi öteleme kolaycılığı gerek (özgürlük yerine güvenliği öne çıkaran) baskıcı devlet modeli, Monbiot’un bahsettiği yabancılaşmayı pekiştiriyor. Yabancılaşmayı doğuran bir başka etken ise toplum olamama ve asgari müştereklerde bile yan yana gelememe. Yazar, mevcut durumun çerçevesini, “herkesin herkesle savaş hâlinde olması” diye çiziyor. Aidiyetlerinden sıyrılmış atomize insanı tasvir eden; toplumdan yalıtılmışlığa vurgu yapan “yalnızlık çağı” ifadesi de buradan doğdu zaten. AİDİYET POLİTİKASI Yalnız, yalıtılmış ve güvensiz bireyleri demagojiyle esir almayı hedefleyen siyasetçiler ise duygulara hitap eden sığ belagatle işbaşına gelebiliyor. Monbiot, alternatifsizlik ve karşı hikâye oluşturulamaması nedeniyle başkan seçilen Trump örneğini veriyor bu noktada. Monbiot, gidişatı düzeltme yollarından birinin, kendisi de başlı başına bir siyaset diye kabul edilen katılımcı kültür olduğunu belirtiyor; toplumsal dayanışmadan bahsedip kamusal hayat gerçeğini hatırlatıyor. Âdil ve kapsayıcı siyaset için kamusal hayatın zemininin sağlam olması şart. Sosyal çevrenin hareketlenmesi, Monbiot’a göre demokrasiyi de canlandırabilir. Ancak unutulmaması gereken bir şey var: Topluluk ruhunu canlandırıp demokrasi için umutlanmak yeterli değil, bunlara siyasi öneriler ve değer argümanları da katmak gerek. Dahası “bir gün mutlaka başka bir dünya...”, yazarın eksik ve yanlış gördüğü bir slogan ve anlayış çünkü ortaklıkların artırılacağı, doğaya ve insana saygının esas olacağı başka bir dünya, şimdi ve burada... Monbiot, krizlerle ilgili soru(n)ların ve bunlara verilecek yanıtlarla üretilmesi muhtemel çözümlerin herkese ait olması gerektiği görüşünde. Mesela, “siyasi sistem ne kadar yozlaşmışsa o kadar tutkuyla takdir edilir”, evrensel bir sorun ve bunu değiştirmeye yönelik herhangi bir hamle de evrensel olmalı. Yazar, bununla bağlantılı bir öneri daha dillendiriyor: “Ortak bir otoriteye bir hükümete ihtiyacımız var ama bunu, küçük bir zümreye değil, tüm yurttaşlara ait olması için kamu denetimi altına almalıyız. Demokratik erk, siyasi sistemlerin küstahça kendilerine mal ettiği hayali yetkilere değil, fiilî seçime ve rızaya dayalı olmalıdır.” Bunun aksi aşırılıkçı, ekolojikekonomikinsani krizlerin üzerinin parayla örtüldüğü, denetimsizliğin yaygınlaştırılarak demokrasi inhasının hızlandırıldığı; ağız dalaşına girişilen, paylaşımcılığın unutturulduğu, kuşkudan doğan kaos ve felaketin hâkim olduğu bir ortam demek. Monbiot, yeni bir sistemden evvel onu kurma potansiyeline sahip toplumun oluşması gerektiğinden bahsediyor. Bu toplumun üyeleri, her şeyden önce bireycilik ve rekabet ideolojisinin boyunduruğundan kurtulmayı göze almalı. Ancak o zaman, yabancılaşma siyasetine aidiyet politikasıyla karşılık verilebilir. Bununla beraber işbirliği, kamu yararı ve katılımcı demokrasi geliştirilip yalnızlık ve yabancılaşma giderilebilir, şöhret ve iktidar yoluyla zenginleşme tapınmacılığının üstesinden gelinebilir. Bu Enkazı Kaldırmak’ta Monbiot’un anlatmaya çabaladığı şeyin özü ve özeti bu. n Bu Enkazı Kaldırmak / George Monbiot / Çeviren: Cem Alpan / Everest Yayınları / 200 s. 8 9 Ağustos 2018 KITAP