Katalog

BETÜL TARIMAN’IN ÖYKÜLERİ Rıza Bıyık AĞUSTOS 2018 Betül Tarıman, ‘şimdi’ ile ‘geçmiş’ arasında devinip duran kederli yüzleri anlattığı öykülerini “Rıza Bıyık”ta topladı. ÜMIT YILDIRIM K imler ve neler yok ki Betül Tarıman’ın öykülerinde? İçindeki karanlığa yüzünü düşürmüş, evin içine tıkıştırılmış eşyalara benzeyen geçkin bir kadının kederi; uçta yaşayanların hayalleri, kıskançlıkları, küçük dünyaları; inatla beyazlamayan saçlarını biryantinleyen emekli bir adamın bıyığını burma ânındaki bir işçinin figanı; ateşle kibritle verilen tuvalet eğitiminde sönen yaşamları; aynasının üzerine aynı büyüklükte muşamba asan kadının içler acısı hâli; her gün donunu fanilasını yıkayıp önüne yemeğini koyduğu adama kendini bir türlü beğendiremeyen kadının kısmetsizliğine yanması; bir ayağı kırık sandalyeye benzeyen geçmişin sıkboğaz ettiği yarı uykulu insanlar; genç adamların yüzüne keder düşüren kadınlar; bir memurun “acısı çıksın diye suya yatırılmış patlıcan”a benzeyen sıkıntıları; Budapeşte, Prag gezisiyle verilen bitmiş bir ilişkinin muhasebesi; çay ocağının, pazar yerinin konuşmaları, sel felaketi, aşk, mazi, korku, umut, umutsuzluk, çöplük... Kitaba adını veren öykü kişisi, emekli olduktan sonra bıyık bırakan kravatlı bir hödük. Çocukları ona Rıza Bıyık lakabını uygun görmüş. Eşi, “Ölse de kurtulsak” diyor onun için. Bu olumsuz düşüncelerin nedeni, Rıza Efendi’nin yaptıkları. Bir gün Bay Vikont, hayattan ayağı kayıp yere düşünce onu ‘kapalı bir kutu’ya koyarlar dirilmemesi için. Ancak o anılarda yaşamaya devam eder. KITAP ÖN PLANDAKİ DENEYİM Ses, dil, kurgu, sözcükler... Bir öykünün yapı taşlarını oluşturur ve kendi ayrımını ortaya koyar. Tarıman, dilini kurarken sözcükleri incelikle seçiyor. Klasik cümle yapısını silmek için hayli kafa yorup anlatmagöstermeye bağlı kalmadan olan biteni sezdirme yoluna gidiyor. İnsanın savrukluğu, zaman kırılmaları ve sıçramaları dile yansıyor. Zaman, mekân unsurları en aza indirilmiş. Atlamalar ve daraltmalar çok yapıldığı için okuyan ve dinleyen eksiklikleri kendi algısına, kültürüne göre tamamlıyor. Tarıman, bu yöntemle metni tek boyutlu olmaktan çıkarıp kişiye ve zamana göre değişen yorumlarla zenginleştirmiş. Evden sokağa, kaldırıma ve pazara yürüyen algı, dünyaya kesilen dikkat. Kimi sözcük ve cümle tekrarları, öyküleri sinematografik hâle getiriyor. Cümleler, parçalanmış bireyin iç konuşmalarına uygun: “Gel pisi pisi dedim. Dönüp bakmadı. Bir çöp varilinin içinde kaybolup gitti” gibi cümlelerde metaforik anlatım hâkim. Anlatıcı tipleri (Tanrısal, gözlemci, özne anlatıcı) değişken olduğundan öyküler diri kalıyor. Kişilerin içdış çatışmaları ve psikososyal yönleri bir iki çizgi ile verilmiş. Okurun metnin tüketicisi değil, üreticisi olmasını önemseyen Tarıman, deneyimi ön planda tutarak ulaştığı bilgeliği duyumsattığı öyküleriyle Kaufman filmi izleyen, Bachmann, Kafka, Zweig okuyan kimi gölgelerin yanında ‘boyası çıkmış’ Rıza Bıyık’ların, boğuntularda kaybolan “imdat” çığlığı atan kadınlara yoğunlaşarak kendi dünyamızı sorgulamamızı sağlıyor. Öykülerin bir kısmı İngmar Bergman’a, Süreyya ve Reha’ya, İnan’a, Ayla Aksoyoğlu’na, Didem’e sunulmuş. Betül Tarıman, Pessoa’nın bir dizesini yapıbozuma uğratarak “Çöp” başlıklı öyküsünü şöyle bitiriyor: “İnsan dünyanın yüzüne fırlatılmış bir çöp yığını.” n Rıza Bıyık / Betül Tarıman / Yapı Kredi Yayınları / 92 s. 199 Ağustos 2018 Türkçe Edebiyat, 98 sayfa Tüm yönleriyle edebiyatımızın ustası Ahmed Arif 1927 yılının bir Nisan günü Diyarbekir’in taş evlerinden birinde doğar; Siverek’ten, Afyon’dan geçen yolu Ankara’ya dek uzanır. Şiire vurulur, onunla var olur. Mahpusta şiiri konuşur, sevdada her daim onun şiiri çağırılır. Dostluk, değerbilirlik onun can damarıdır. Şahdamarı da yurdu… Ne de olsa “eşkıya kanı” taşır, sevdiğinin dahi saçlarına “kan gülleri” takar… Sadece Diyarbekir’in değil tüm halkının abisidir Ahmed Arif. Şeyhmus Diken, Ahmed Arif’in bilinenlerinin yanı sıra dostlarının dağarcığında kalmış hatıralarını da dile getirdiği kitabında şairin hayatının izini sürüyor, satır aralarında onun sesini işitebileceğimiz bir anılar manzumesi sunuyor. www.iletisim.com.tr [email protected] vimeo.com/iletisim facebook.com/iletisimyayin twi er.com/iletisimyayin instagram.com/iletisimyayin