Katalog

OKURLA R A Ian Buruma, “Dinin De mokrasiyle İmtihanı”nda Avrupa’ya, ABD’ye, Çin’e ve Japonya’ya uzanıyor. Bu üç coğrafyadaki din ve demokrasi algılayışını ele alarak ikisinin birbirini nasıl etkilediğini anlatıyor. Buruma, din ile demokrasinin, ancak dinî ve seküler otoritelerin kesin bir biçimde birbirinden ayrılması koşuluyla yan yana var olabileceğini kesin bir dille ortaya koyuyor. Ali Bulunmaz değerlendirdi kitabı. 1983’te kaybettiğimiz Kemal Bilbaşar, yaklaşık kırk altı yılı bulan edebiyat emeğini en iyi kendisi özetliyor: “Yapıtlarımı genellikle küçük kasaba ve köylerde yaşayan, çok çalışan, az mutlu olan insanların hayatını yansıtmak, onların belli bir bilince varmaları amacıyla kaleme aldım. Fikirde toplumcu, sanatta gerçekçi görüşe bağlı kaldım.” Bilbaşar’ın yapıtları Can Yayınları’nca topluca yayımlandı. Arife Kalender, iki yeni kitabıyla daha okurlarla buluştu; “Şiir AdalarıÇağdaş Şairlerimiz” ve “GünlerYazılar”. “Şiir AdalarıÇağdaş Şairlerimiz”de bir şiir denizine yelken açan Kalender, “GünlerYazılar”da ise yolculuklarında ve yazları gittiği tatil yerlerinde tuttuğu günlüklerini bir araya getirmiş. Kalender’le bir söyleşi gerçekleştirdik. İzmir’in işgalinden Millî Mücadele’ye geçiş dönemi, Kurtuluş Savaşı’nın önemli bir evresi. Bu dönem, eşraf ile din adamının, yurtsever subay ile aydının el ele verdiği arayış döneminin en önemli öznelerinden biri de kuşkusuz “Mor Cepkenli” Batı Anadolu zeybekleri. Ahmet Zeki Muslu, işte bu zeybekleri “Mor Cepkenliler”de anlattı. Bol kitaplı günler... turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap P e Nouvel Observateur dergisinin geleneksel soruşturması için ikinci kez çağrı aldım (ilkinin Türkçesi, “Yük”, şimdi 60 mm’de). Bu seferki konu başlığı basmakalıp: “Issız bir adaya hangi üç kitapla düşmeyi yeğlerdiniz?” Yanıtıma, “Luchini gibi olmak isterdim” diye başladım: Bizde pek tanınmayan o usta oyuncu, tutkunu olduğu yazarlardan (La Fontaine’den Céline’e, Barthes’a) yüzlerce sayfayı ezberine almış, olağanüstü okuma seansları gerçekleştiriyor izleyici karşısında. Issız adaya düşüldüğünde ülküsel çözüm bellekte bir kitaplık barındırmaktır. Önereceğim, seçeceğim üç kitap konusunda uzun süre kafa patlattım, farklı seçenekler üzerinde durdum. Sözgelimi Robinson Crusoe, böyle bir durumda sağlam bir rehber olma niteliği de taşırdı. Binbir Gece Masalları ya da Eski Ahid, okumakla, döne döne okuyarak tüketilemeyecek toplamların başında geliyordu. Sonunda şu üç kitapta karar kıldım: Yunus Emre Dîvanı; Böyle Buyurdu Zerdüşt; Henoch’un Kitabı. Bu kitapları seçme gerekçem birdi: Üçü de kat kat derinlik ve yükseklik kuran tabakalardan oluşuyor, gizlerine olabildiğince ulaşmak yıllar gerektirir, herbiri sayısız açılım noktası barındırdığı için bir dize ya da cümle günler, haftalar boyu oyalayabilir yapayalnız kalmış bir adamın zihnini. Bir anlamda pragmatik bir seçim yaptığımı düşünüyorum. Arada farklı bir gerçekçi çözüm daha yoklamıştım: Ayrıntılı bir Eski Yunanca grameri+kapsamlı bir Eski YunancaTürkçe sözlük+çift dil baskı bir Presokratikler corpus’ü: Ölene kadar uğraştırır insanı! Böylesi alıştırmalar, bir zaman sonra, imgelemde farklı koridorlara yönelmenize de yol açabiliyor. Issız bir adaya bol kâğıt ve kurşunkalemle düşseniz, yazma serüveninizde nasıl bir dönüşüm gerçekleşirdi? Soru, ancak bir yazın dergisinde deşilecek türden; yarı yarıya metafiziğin, yarı yarıysa tekniğin kapsamına giren özellikler barındırıyor. Genç, çok genç yazı adamlarını bilemem, benim yaşımdaki “olgun” bir yazarın ıssız adaya düşmesi arşivinden, biriktirdiği ervasız Pertavsız ENİS BATUR Issız ada soruşturması L “malzeme”den uzaklaşması anlamını taşır öncelikle. Belleğiniz boşalmamıştır elbette, ama somut dayanaklarınız (dosya, not, kaynak vb.) elinizden alınmıştır. Şüphesiz, adaya düşmezden önce yazmayı tasarladıklarınızdan hepten kopmazsınız; gene de doğan durum yeni bir milat, sıfır noktası arayışına sürükleyebilir sizi. İnsan, tek başına ıssız bir adaya düşerse ilk işi canını kurtarmanın yolunu aramaktır; okumayı yazmayı aklından geçiremez. Kör cahil değilse hemen Robinson Crusoe’yu düşünecek, onun neler yapmış olduğunu anımsamaya çalışacaktır. Kitapları nasıl okuduğunuzu, ne kadarını sindirdiğinizi kavramanın bundan amansız yolu aslında yoktur! Bir dolu canalıcı ayrıntıyı üstünkörü okuduğunuz için anımsayamadığınızı şimdi “mış gibi yaparak” anlayabilirsiniz. Dahası, “ateş yakmak” Jack London’ın bir kitabının başlığı olmanın ötesinde “yaşama pratiği”nden ne ölçüde uzak bir eğitimden geçtiğinizi de kanıtlayacaktır size. Robinson Crusoe Tutalım ki hayatta kalmayı da ateş yakmayı da başardınız. Elinize kalem kâğıt alacak hale ve kıvama geldiğinizde, geçmişte yazmayı istediğiniz konuların buharlaştığını görecek, kendi Robinsonluk koşulunuza sokulmayı deneyeceksiniz büyük olasılıkla. Orada karşınıza asal soru çıkacak, bambaşka bir kılığa bürünerek bu kez: Issız bir adadasınız, olası okurunuz yok artık, her şeye karşın yazma gereksinmesi duyuyor musunuz? Gerçekte/n yazar olup olmadığınızı o köprüde tartacaksınız. PİRELER HAKKINDA Bilsak, Bilar, Açık Radyo, Galatasaray, Bilgi otuz yılı aşkın bir süre içinde verdiğim seminerlerin ana eksenini okuma/ yorumlama edimi oluşturdu: Yapıtlar (Poe, Karasu), konular (EdebiyatZaman, Shoah, Otel, İmge), güzergâhlar (Bizans ya da Alternatif Edebiyat Tarihi) başlıca odaklardı. TURHAN GÜNAY Bugün, düzgün bir eğitim ortamında düzenli akış içinde Fabrice Luchini seminer (“ders” hayır) yapmam sözkonusu olsaydı tek bir hedefe kilitlenirdim: Birlikte bilgelik metinlerine yoğunlaşmak. Antik, klâsik, modern, gündeş bir seçkiyi, farklı uygarlıklardan seçeceğim örneklere dayardım. Doğru bakılırsa bugün karşımıza çıkan temel sorunların hepsine önceden yanıt aramıştır bilgeler. Bulmuşlardır da. 17 Aralık 2013 hırsızlıkyolsuzluk perdesinin ardından gelen seçimlerde faturanın çıkacağını umanlar, sonuçları gördüklerinde büyük düşkırıklığına uğramış, neden böyle olduğunu anlayamamışlardır. Oysa Aisopos, 2 bin 500 yıl öncesinden gerekçeyi vermişti: “Bir tilki bir nehri geçerken kayaların arasında bir deliğe sürüklenir; oradan kurtulamadığı için de uzun süre, sırtına yapışmış olan pire sürüsünden çekmediği kalmaz. Oralarda başıboş dolaşan bir kirpi, tilkiyi fark eder; ona acıyarak pireleri sırtından kovup kovamayacağını sorar. Ama tilki bu yardım önerisini kabul etmez; kirpi nedenini sorduğunda şu yanıtı verir ona: Bu pireler şu anda bana doymuş durumdalar, fazla da kan emmiyorlar; sen onları kovarsan iştahı yerinde başkaları gelir ve kalan kanımı emerler”. Aisopos, bu öyküyü, Samos’taki meclis önünde, ölüm cezası ile yargılanmakta olan sevilen bir önderi savunurken anlatır, öyküsünü şöyle tamamlar: “Öyleyse Samoslular, müvekkilim bundan daha fazla zarar veremez size, zaten zengin biri. Ama onu öldürürseniz henüz zengin olmayan başkaları gelir, çalar çırpar ve hazinenizi tamtakır eder”. Aisopos halk için halk masalları yazıyor, halkın nasıl akıl yürüttüğünü biliyordu. İnsan da halk da değişmiyor zaman içinde: Bilgelik metinlerinin önemi buradan geliyor. Batı uygarlığının kaynaklarına özgü durum değil bu, Doğu ve Uzakdoğu kitaplıkları eşdeğer derinlikte ürünlerle dolu. Schopenhauer’den, Nietzsche’den Heidegger’e, Derrida’ya büyük modern düşünürlerin durmadan onlara dönmeleri boşuna Aisopos mıydı? n İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç t Genel Yayın Yönetmeni: Can Dündar t Yayın Yönetmeni: Turhan Günay t Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın t Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı t Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. t İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 t Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. t Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden t Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü t Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya t Reklam Müdürü: Ayla Atamer t Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74 t Yerel süreli yayın t Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 3 2 9 6 A Ğ U S T O S 2 0 1 5 n S A Y F A 3