Katalog

Erol Parlak’ın Neşet Ertaş ustaya gönül borcunun yansıması: Garip Bülbül Neşet Ertaş kaynaklardan yararlandık. 2. cildin sonunda kaynakçaya yer verdik. KAYNAK KİTAP Garip Bülbül sadece bir Neşet Ertaş’ın hayat hikâyesi sayılabilir mi? Hayır. Kitapta Ertaş’ın yaşamı yanında daha çok sanatı ve bu sanatın verilerine dair müzikolojik analizlerin yer aldığı geniş anlatımlar yer almaktadır. Bunlar içerisinde onun icrası ve yorum özelliklerini ortaya koyan çok sayıda nota örnekleri de bulunmakta, eserlerinin sözleri, yayınlanmamış şiirleri ile 1960’lı yıllardan itibaren gelen elyazmaları ve çok sayıda fotoğraf da yer almaktadır. Bu yönleriyle yalnızca bir yaşam hikâyesi olmaktan çok müzik alanına yönelik bir kaynak kitaptır. Ayrıca dil özelliklerine dair anlatımlar ve eski şiir formlarına dair örneklemeler de Türk dili ve edebiyatı alanında çalışmalar yapan araştırmacılara kaynak olacak niteliktedir. Neşet Ertaş neden ‘Garip Bülbül’ diye anılır? Garip olmak, hem bir tasavvuf kavramı hem de sosyal yaşamda yaşadıkları birçok olguya bağlı olarak Abdallara yönelik kullanılan genel adlandırmalardan biridir. Buradan hareketle Neşet Ertaş da şiirlerinde genelde Garip, kimi zaman da Garip Kul ya da Kul Garip mahlasını kullanır. Ancak ömrünü bir garip olarak yaşamış Ertaş aynı zamanda avazı Hak’tan gelen, benzersiz sesiyle bir bülbüldür. Anadolu’da kendisine yönelik bilinen böylesi bir adlandırma yoktur. Kitabın adının Garip Bülbül olması hem ustayı hem de kitabı betimleyecek en anlamlı adlandırmanın bu olduğunu düşünmem dolayısıyla tamamen benim fikrimdir. BEREKETLİ TOPRAKLAR Abdal müziğinin belirleyici özellikleri nedir? Abdal müzik ekolü, tarihi, kökleri, yapısı ve ifadesi ile başlı başına bir araştırma, inceleme alanıdır. Dünyanın çeşitli bölgelerinde, dağınık topluluklar halinde yaşayan bu topluluğa dair özel ve ayırt edici yaşam biçimleri; toplumsal ilişkileri, inanç sistemleri, âdet ve gelenekleri, manevi evrenleri içerisinde yarattıkları değer ve görüşler, kendilerine özgü kültürlerinin ana kaynağıdır. Abdallar Anadolu müzik medeniyetinin de beslendiği en önemli kaynakların başında gelenlerdendir. Dört bir yanına dağıldıkları kültür zengini bereketli Anadolu topraklarının müzik kültürünü, Hak yoluna bağlılık inancı içerisinde sevgi, saygı, barış ve kardeşlik duygusuyla dolu engin gönülleri ile çağlar boyu yeniden inşa etmişlerdir. Anadolu’ya has bir inanç ve görgü ile sürdürdükleri; abartıdan uzak, sade yaşamları boyunca, meslekten sanatkâr olmaları ve bu mesleği kuşaklar boyu sürdürmeleri sonucu, gelişerek çoğalan münhasır bir kültür hazinesi yaratmışlardır. Davul zurnalarıyla Ege müziğinin zeybekler başta olmak üzere en seçkin örneklerini Aydın ve çevresi Abdalları, güçlü avazlarla çığlık çığlığa okunan bozlakları, ilginç form ve ses özellikleriyle halayları, türküleri, oyun havaları ve deyişlerini Orta Anadolu Abdalları, âşıklık geleneğinin incelikli söylemleri, yanık Barak havaları ve yiğitlemelerini Çukurova ve Barak Abdalları, emek ve K İ T A P S A Y I 1218 ‘Bir sanat topluluğunun piri idi Neşet Ertaş’ Erol Parlak, Türkiye’nin önde gelen bağlama ustalarından biri. Ama aynı zamanda bir akademisyen olan Erol Parlak, halk müziğindeki araştırmacılığını, konserlerinde uygulamalarıyla hayata geçiriyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı Ses Eğitimi Bölüm Başkanı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Parlak’ın Demos Yayınları tarafından yayımlanan “Garip Bülbül Neşet Ertaş HayatıSanatıEserleri adlı 2 ciltlik kitabı şubat ayında okurlarıyla buluştu. Parlak, hem müzikolog hem de sanatçı gözüyle hazırladığı kitabında Ertaş’ın daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış şiirlerine, çeşitli eserlerinin notalarına ve çok sayıda fotoğrafına yer verdi. Erol Parlak, 16 yıllık özenli bir çalışma sonucu hazırladığı kitabına ilişkin sorularımızı aynı akademisyen titizliğiyle yanıtladı. rip Bülbül kitabı, bir yönüyle de onun bu kutsal idealine hizmet edebilmek amacıyla yapılmıştır. Neden iki cilt olmasını tercih ettiniz? Kitap, Neşet Ertaş’ın hayatı sanatı ve eserlerine dair bir biyografik inceleme çalışmasıdır. Hayatı bölümünü kapsayan birinci ciltte; 9. yüzyılda İran’dan çıkıp Anadolu’ya taşınan derviş Abdallar yoluna dair inanç, felsefe ve dünya görüşünün Anadolu’da tasavvufun temelinde yer almasıyla oluşan gelişmelerin günümüze kadar uzanan etkileri ve yarattığı sosyal kültüre dair bilgiler verilmekte, genelde Anadolu Abdalları ile özelde Neşet Ertaş’ın içinden yetiştiği Orta Anadolu Abdallar koluna dair sosyal yaşantı, inanç kavrayışı, yaşam felsefesi ve kültürel profil hakkında bilgiler verilerek aradaki paralellikler ortaya konulmakta, sonrasında da Ertaş’ın yaşamı kronolojik olarak aktarılmaktadır. İkinci ciltte ise, sanatına dair incelemeler yer almakta, bu sanatı oluşturan temel kavramlar, sanatsal tavrının genel yapı içerisindeki yeri, çalıp söyleme özellikleri yanında eserlerine yer verilmektedir. Ertaş’ın özenle seçerek kitapta yer almak üzere belirlediği havalandırılmış (bestelenmiş) eserleri yanında daha önce yazıp bir kenara bıraktığı 66 şiiri de gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu ciltte ayrıca Ertaş’ın 60’lı yıllardan itibaren şiirlerini yazıya aktardığı kendi el yazmaları ile icra ve yorum özelliklerini ortaya koyan karakteristik eserlerden oluşan türkü, uzun hava, oyun havası, bozlaklara ait örnek notalar ve çok sayıda fotoğraflar da yer almaktadır. YAZILI KAYNAK YOK Kitabı hazırladığınız 16 yıllık süreci anlatır mısınız? Bu sürenin ilk dörtbeş yıllık bölümü kaynak araştırmaları ile geçmiştir. 2 0 1 3 q Hatice TUNCER arip Bülbül Neşet Ertaş’ kitabını hazırlarken neleri amaçladınız? Okurlara neleri ulaştırmak istediniz? Bu çalışma öncelikle hem ülkemize hem de toprağımızın yetiştirdiği, halk kültürümüzün en önemli simalarından olup sayesinde çok şey kazandığım ustamıza karşı hissettiğim gönül borcunun bir yansımasıdır. Çalışmanın temel amacı; Anadolu müzik kültürünün en köklü geleneklerinden biri olan TürkmenAbdal müziğini nesiller boyu taşıyan Neşet Ertaş ustanın sanatının hem bilimsel alanda tespiti hem de gelecek nesillere aktarılması yönünde sağlam bir kaynak oluşturmaktır. Özgün bir kültürelmanevi evren içerisinde yetişmiş; büyüklüğü, şu ya da bu değil kendin olmakkendini bilmekte gören dağ gönüllü Ertaş, sayısını hatırlayamadığı kadar çok sayıda eser üretmiş, Hakk’tan aldığını halka aktararak insanlığa bir şeyler vermeyi görev bilmiştir. İstemiştir ki söyledikleri anlaşılsın, kaybolmadan yerine ulaşsın. GaS A Y F A 1 2 n 2 0 ‘G Zira çalışmaya başladığımızdan günden itibaren gördüğümüz; üzerinden yarım asırlık uzun bir süre geçmesi, yarattığı kuşaklar boyu dinlenilen büyük gönül mirası ve müzik piyasasında sürekli iş yapan eserlerine rağmen Neşet Ertaş hakkında yazılı hemen herhangi bir kaynağın olmadığı idi. Genellikle kişisel arşivlerde kalan ses kayıtları dışında ustanın kendisi de ses kayıtlarını arşivlememiş. Böylece ne kadar eseri olduğu, bunlara nasıl ulaşabileceğimiz sorusu tam bir muammaydı. Bu nedenle uzunca bir süre tozlu arşivlerde, bit pazarlarındaki eski plak satıcılarının tezgâhlarında ses kayıtları toplama, usta ile birebir iletişimi olan yaşamından kesitleri paylaştığı kişiler ile iletişim kurarak bilgiler toplama yönünde uzun zaman harcamak zorunda kaldık. Sosyologların, dil bilimcilerin, antropologların alanına giren Abdal kavramı ve Abdallar yolu ile ilgili bilgilerin ortaya konulması da uzun zamana yayılan uzunca geniş bir çalışmayı gerektirdi. Bu yöndeki kaynaklara ulaşma, çıkarımlar ve yorumlar yoluyla Neşet Ertaş ustanın inanç kavrayışı, felsefesi ve kültürel profiline dair anlatımlar ortaya koyulmaya çalışıldı. Aynı biçimde notalar kısmı da yaklaşık iki ikibuçuk yıl gibi bir sürede biçimlendi. Eserin bütünlüğüne varan çalışma da bunlara paralel olarak on altı yıl gibi bir sürenin ortaya çıkmasının nedenlerindendir. Bir diğer yanıyla Garip Bülbül kitabı bizim yaşamımızın da üçte birine tanıklık etmiştir. Hangi kaynaklardan yararlandınız? Garip Bülbül kitabı Neşet Ertaş’ın hayatı, sanatı ve eserlerine ışık tutabilmeye yönelik tarihi, kültürel ve sosyolojik tespitler ile müzikolojik analizlere dayalı bir biyografi projesidir. Çalışmada müzikoloji, sosyoloji, tarih, Türk dili ve edebiyatı ve diğer alanlara dair çeşitli H A Z İ R A N C U M H U R İ Y E T