Katalog

?M N. RENKLER SESLER HARFLER AYTÜL AKAL NİLAY YILMAZ ÇİĞDEM GÜNDEŞ MAVİSEL YENER MUSTAFA DELİOĞLU KİTAP GÖLGESİ Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi Hasan Lâtif Sarıyüce’nin hazırladığı Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi yayımlandı. Yapıtın dikkat çeken özelliklerinden biri, birçok çağdaş yazarın ansiklopediye “sığmamış” olması. göz İle Hacivat’ın Maceraları), Selcen Yüksel Arvas (2010’da yayımlanmış üç kitabı var: Benim Orucum, Benim Kurbanım, Benim Namazım). Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Adını andığım bu isimleri tanımam, kitaplarını da okumadım. Eğer bu yapıtların edebi niteliği görüldüyse, çocuk ve gençlik edebiyatına yıllardır emek veren isimlerin ve yapıtlarının ansiklopedide yer almama nedeni yazınsal yetersizlikleri midir? İşte, ansiklopediye alınmayan çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı yazarlarından bazıları: Feridun Oral, Bilgin Adalı, Aslı Der, Zehra Ünüvar, İsmet Bertan, Zeynep Cemali, Hikmet Temel Akarsu, Betül Avunç, Zekeriya Kaya, Pelin Güneş, Ümit Öğmel, Zehra İpşiroğlu, Nilay Yılmaz, Zeynep Bassa, Turgut Erbek, Ülkü Ovat, Mine Soysal, Melek Güngör, Gülsevin Kıral, Filiz Tosyalı, Görkem Yeltan, Hacer Kılcıoğlu, Çiğdem Gündeş, Tülin Kozikoğlu, Hüsnan Şeker, Nurgül Ateş, Necdet Neydim, Barış Müstecaplıoğlu, Aşkın Güngör, Zehra Tapunç, Filiz Özdem, Aysel Korkut, Sara Şahinkanat, Ferda İzbudak Akıncı, Hüseyin Güney, Habib Bektaş, Ahmet Günbaş, M. Kadri Sümer, Ayfer Gürdal Ünal, Şiirsel Taş… Bu isimler aklıma hemen geliverenler. Son on yılda gerçekleştirilen çocuk ve gençlik edebiyatı yarışmalarında ödül almış, yapıtları Kültür Bakanlığı TEDA projesi aracılığıyla başka dillerde de basılmış, çocukların severek okuduğu isimleri yok sayabilir misiniz? Bu isimler olmadan kültür ve çocuk edebiyatı tarihimizin bugünü hakkında bir düşünce edinmenin olanağı var mı? Bugün çocuk ve gençlik edebiyatı sandığımız hazineyle dolu, özellikle son on beş yıldaki birikim ve üretimi görmezden gelemeyiz. Çocuklar için yazmadığı halde “çocukların ve gençlerin okuyabilecekleri kitaplar”ı olduğu için ansiklopediye alınmış onlarca isim görüyoruz. Eğer bu isimler anılmışsa, aslında yetişkin edebiyatında kalem oynatan ama çocuklar için de yazınsal yapıtlar üretmiş başka isimlere de yer vermek gerekmez miydi sorusu takılıyor aklıma. İlk anda aklıma gelen birkaç isim: Hasan Ali Toptaş, Sevgi Özel, Cemil Kavukçu, Nazlı Eray, Attila Şenkon, Mucize Özünal, Emin Özdemir, Güngör Tekçe, Canan Tan, Müge İplikçi… Bu ansiklopedi yalnızca yazarlar sözlüğü değil; aynı zamanda çocuk ve gençlik edebiyatının tarihsel gelişimini de ortaya koymaya çalışan bir yapıt olarak tasarlanmış. İlk cilt, çocuk ve gençlik edebiyatının önemi, çocuk ve gençlik edebiyatı tarihi, türlere genel bakış, yaratıcı drama uygulamaları, çocuk gazete ve dergileri başlıkları altında bir kaynak kitap niteliğinde hazırlanmış. Yazar, önsözde diyor ki: “Üniversitelerimizin eğitim fakültelerinde, eğitim yüksek okullarında çocuk edebiyatı diye bir ders okutulmaktadır. Aynı ders kız meslek liselerinde de okutuluyor. Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi, buralarda okuyan öğrenciler için kaynak kitap olma amacını da gözetmiştir.” (cilt1, s.8) Bu amaçla, bazı makalelere de yer verilmiş ilk ciltte. Ansiklopediye alınan makalelerden birinin alt başlığı “100 Temel Kitap Rezaleti”. Bu makalenin yazarı belirsiz, kaynak olarak “internetten” bilgisi aktarılmış. Gazete ve dergilerde 100 Temel Eser’le ilgili onca nitelikli yazı kaleme alınmışken, Çocuk Vakfı’nın konuyla ilgili olarak bakanlığa ve ilgili kurumlara gönderdiği mektuplar hepimizin arşivlerinde dururken o yazıların kaynağının “internetten” olarak gösterilmesi, doğrusu pek tuhaf olmuş. Ansiklopediye alınmış makalelerden biri, sayfa komşularımdan sevgili Sadık Aslankara’ya ait. Yazının tarihi ile nerede yayımlandığı belirtilmemiş, yalnızca “internetten” notu düşülmüş. Oysa Aslankara bu yazısını internet için değil, Cumhuriyet Kitap ekindeki köşesi için kaleme almıştı. Anılan yazı, 26 Aralık 2008’de yayımlanmıştı. Akademisyen değilim, yüksek lisansım diş hekimliği alanındadır ama bilenlere soracağım; ansiklopedik bir çalışmada kaynakça olarak bilgisunar (internet) gösterilecek bile olsa, adresin uzantısının verilmesi gerekmez mi? Aslankara’nın yazısının başlığı, “Çocuk ve Gençlik Yazınının Neresindeyiz?” Yazının tamamı ansiklopediye alınmış olsa, Aslankara’nın o yazıda dört çocuk ve gençlik kitabından söz ettiği görülür. Fakat anılan o kitapları verimleyenlerden üçü bu ansiklopedide yer almamış. Dört yıl önce yazılan bu yazıda Aslankara’nın “alana katkı sağlayan bilimciler”i andığı cümle yol gösterici. Kuşkum yok ki aynı yazı bugün yazılsa o isimlerin yanına pek çoğunu eklerdi Aslankara. Bir sonraki baskıda, dilerim, bu nitelikli yazının tarihi ve yayımlandığı gazete de ansiklopedide yerini alır. Ansiklopedinin kaynakçasının olmaması gözüme çarpan başka bir ayrıntı. Hemen her çalışmada gözden kaçan yanlışlar, eksikler olur. Bütün bu saydıklarımı “gözden kaçmış” olarak niteliyor ikinci baskıyı merakla bekliyorum. Çocuk ve gençlik edebiyatımızla yakından ilgilenen okurların gözüne çarpacak bir başka nokta da, ansiklopedide çocuk oyunu yazan yazarlara yer verilmemiş olması. Nilbanu Engindeniz, Savaş Din ? Mavisel YENER ki ciltlik Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi’nde, farklı siyasal görüşlerden, ideolojilerden yazarlara yer verilmiş. Ansiklopediyi hazırlayan Hasan Lâtif Sarıyüce, önemli gördüğü kimi yazarların yapıtlarından örnekler de koymuş. Buna karşın, bu örneklerin yer aldığı kitapların künyelerine yer vermemiş. En azından, ilk basımlarının hangi yayınevinde yapıldığının belirtilmesi ansiklopedik bir çalışmaya yakışırdı. Örneğin, Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun “Uyan Ey Türkoğlu” adlı şiirine yer verilmiş ama bu şiirin hangi kitapta yer aldığı notu düşülmemiş. Alıntı metinlerin hepsinde bu bilgiler atlanmış. Dini bilgiler veren kitapların da “çocuk ve gençlik edebiyatı” sınıflamasına sokulması şaşırtıcı. Kuran’ı tanıtan, dinin gereklerini anlatan, İslamın beş şartını belleten kitapları “edebi yapıtlar” olarak anabilir miyiz? Eğer yanıt “evet” ise, edebiyatın tanımını, yazınsal değerin ne olduğunu, yazarın yaratıcı gücünün tanımını yeniden yapmamız gerekecektir. Ansiklopedinin başlığında “edebiyat” sözcüğü yer almasaydı, bilgi aktarmayı amaçlayan her türlü kitabı ve yazarını bu çalışmaya dahil etmek kaçınılmaz olurdu. Çocuk ve edebiyatını anıyorsak, çocuğu edebiyatın sonsuz rengine, anlamına taşıyabilecek ürünlerden söz etmek zorundayız! Çocuk ve edebiyatı her türlü politik görüşün üstünde yer alır/ almalıdır. Böyle bir değerlendirmede siyasal değil, sanatsal ölçütler ağır basmalıdır. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi’nin bir başka özelliği de, çocuk ve gençlik edebiyatı alanında hiç tanınmamış adlara bolca yer verirken çocukların severek okuduğu çağdaş yazarların bir bölümünün ansiklopedide bulunmaması. Yapıtın bu yanıyla ilgili saptamam şöyle: Sarıyüce, çocuk edebiyatımızda son on yıldaki gelişmelerden epey uzak kalmış görünüyor. Sarıyüce, “Son on yılda yazanların hangisinin yapıtlarının ileriye kalabileceğini şimdiden bilemem, seçerek eledim,” diyebilir. Bu elemeden geçebilenlere ne mutlu! İşte son yıllarda yayımlanmış kitaplar ve yazarlarından ansiklopediye alınan birkaçı: Kübra Kulaklıkaya (2008’de yayımlanmış tek kitabı var: 99 İnci Allah’ın Güzel İsimleri), Necla Saydam (2009’da yayımlanmış tek kitabı var: Erdemler), Elif Akardaş (2011’de yayımlanmış tek kitabı var: Kara İ çel, Hasan Erkek, Ülkü Ayvaz ilk anda aklıma gelen isimler. Bu bir “alan ansiklopedisi” ise çocuk ve gençlik tiyatromuzun yazar emekçilerinin de sistematik olarak yerlerini almaları beklenirdi. İkinci cildin arka kapağına çocuk edebiyatımızın eleştirmenlerinin olmadığı notu düşülmüş. Doğrudur, eleştirmen yeni bir şeyler de öğretendir, önerendir aynı zamanda. “Yakın gelecekte çocuk kitaplarını da okuyup eleştirenlerin çıkması dileğimizdir” demiş Sayın Sarıyüce. Onun bu dileğine yürekten katılıyorum. İzni olursa, bu sözüne Fethi Naci’nin “Eleştiri Günlüğü”nden bir alıntı ekleyeceğim: “Bir romancının romanını beğenmediğimi yazdığım zaman ‘genel manzara’ şudur: Bana küser, romandan anlamadığımı söyler, sağda solda aleyhimde sözler eder… Sonunda selamı sabahı keseriz.” Yakın gelecekte yetişecek eleştirmenler bunu göze alabilmeli. Çocuk ve gençlik edebiyatı eleştirisinde bilimsellik ve kuramsallığı gözetmenin yanı sıra göze almaları gerekenler diğer eleştirmenlerinkinden farklı değil. Geleceğe bir not da benden: Hakaret mektupları yazmayacak, köşelerinden etmek için oraya buraya telefonlar yağdırmayacak, eleştirilerden yararlanmayı bilen aydın yazarların da olduğunu bilip umutsuzluğa düşmesin geleceğin eleştirmenleri. Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi’nin proje sahibi ve hazırlayanı Hasan Lâtif Sarıyüce, deneyimli, üretken, araştırmacı bir yazarımız. Anladığım kadarıyla, Sarıyüce; yazar tespiti, maddeleri yazma, izinleri alma, düzelti gibi pek çok işi tek başına yüklenmiş, editöryal bir kurulla çalışamamış. Çünkü ansiklopedinin künyesinde böyle bir ayrıntı/ açıklama görünmüyor. Bu da kaçınılmaz olarak eksikliklere, yazım hatalarına yol açmış. Sarıyüce; zaman alan, yorucu, direngenlik ve disiplin isteyen bu çalışmaya uzun yıllarını vermiş; emeğine şapka çıkarmamız gerekir. Çocuk ve gençlik edebiyatı ansiklopedisi hazırlama fikri bile alana yapılan önemli bir katkıdır. Antoloji/ ansiklopedi gibi oylumlu çalışmalarda nesnel yaklaşım önemlidir. Kişisel olarak birilerini onaylamayabilirsiniz ama bu, onların alana verdikleri hizmetleri yadsımanız, yok saymanız anlamına gelmemeli. Sonraki (ve genişletilmiş) baskılarda akademikbilimsel bir kurulun üstleneceği yeni bir tarama ile yapıtın gözden geçirilmesini çocuk edebiyatı tarihimizin doğru belgelenmesi açısından önemli buluyorum. ? www.maviselyener.com * Türk Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Ansiklopedisi (2 cilt)/ Hasan Lâtif Sarıyüce/ Kapak Tasarımı: Yusuf Karaaslan/ Nar Edebiyat/ 1. cilt 348s 2. cilt 348s./ 2012 lar. Önsö yönelik s rek iyinin taine’nin dirici hem dan öğre başlarına biz? Fab çocuklar yın’ın miz ağzından iki arkada O kasaba cukları eğ ları, konu rından ge görünüyo kıpır.” Ya de peşin da. Tabii elinden k mur’un d ne giderk bersiz “ö raflarını ç rakmaya şadığı ko nelim. C U M H U R İ Y ET Ç OC U K L A R IN D A N M EK T U P L A R ? Hazırlayan: Mavisel YENER Elvin Köse,10 yaş, İstanbul Pippi Uzunçorap adlı kitabı okudum Astrid Lındgren yazmış yayıncısı İthaki’ymiş. En çok Pippi karakterini sevdim fakir olması beni çok üzdü ama onu seven iki arkadaşı var. İsimleri Tommy ile Anika. Beni en çok düşündüren yeri Pippi’nin okula gitmek istememesi. Kim okula gitmek istemez ki? Eylül Namazcı,14 yaş, İstanbul. Merhaba, Cumhuriyet Kitap. Bu yaz tatilinde okuduğum ve benim içlerinden en çok etkileyen bir kitabı sizinle paylaşmak istiyorum; Kraliçeyi Kurtarmak. Kitabın konusu hoşuma gitti. Ayrıca pek çok çocuk kitabından farklı. Çünkü Vladimir bu kitabında matematiğin olabildiğince farklı ve iyi yönlerini SAYFA 16 ? 20 EYLÜL Yener, Yayınevi: Bilgi Yayınevi. Kitaptaki Hamarat Kız Ece öyküsünü beğendim. Öyküde Ece karakterini çok sevdim. Çünkü çok komik bir kız. Ece’nin anlatmış. Matematik dersini pek sevmesem de bu annesinin misafirler geldiği zaman kullandığı örtükitap onu okumamam için bir engel değildi. Matenün desenini merak ettim. Çünkü sayfalar renkli matiğin aslında ne kadar eğlenceli olduğunu, düdeğildi, bu yüzden deseni göremedim. Ece’nin şündürdüğünü ve kavrayınca kolayca anlayabildiği neden ilacı yemek masasına koyduğu aklıma yatmi fark ettirdi. Kitap matematik bilmeceleriyle dolu. madı. Çünkü ilaçlar yemek sofrasına konulmaz. Bu bilmeceler kimi zaman biraz zor kimi zaman Eğlenceli bir kitap. gayet basit oluyordu. Kitaptaki karakterlerin de yılCansu Savaş, 13 yaş Gazi İ.Ö.O. Burdur mayışı bana kendine güvenmeyi öğretti. Pek çok Saftirik Greg’in Günlüğü İşte Şimdi Yandık/ Jeff kitabı çabucak bitirdiğim için üzülürüm. Bu kitapta pek öyle olmadı. Sonu yazarın beni merakta bırak Kinney/ Epsilon Yayınevi. Bu kitap öncelikle çok tığı bir son oldu ama sonlanması gereken bir roeğlenceli ve komik bir kitap. İsminden de anlaşılaman gibiydi. Sonu da zaten böyle olmalıydı; gizem cağı üzere Greg adında 12 yaşında bir çocuğun li. Bu kitap bana hem matematiği sevdirdi hem de hayatından bahsediyor. Bu kitap serinin dördüncü her kitabın sonunun aynı olmayabileceğini. Kitabı kitabı ve bu kitapta diğerleri gibi harika. Bu kitapta şiddetle tavsiye ediyorum. Şimdiden iyi okumalar. Greg yaz tatilinde ve tüm çocuklar dışarıda oyun oynayıp eğlenirken, o evde bilgisayar oynamayı, Defne Paklacı, 7 yaş, Ankara televizyon izlemeyi tercih ediyor. Aslında bu yaptığı Kitabın Adı: Çikolata Zamanı, Yazarı: Mavisel doğru bir şey değil ama kitaba ayrı bir hava ve ko mik katıyor aslında. Bu halini gören annesi aileyi bir araya alarak tatile havuzlu bir otele gidiyorlar ve tüm olaylar orada başlıyor. En sevdiğim karakter Rowley yani Greg’in en iyi arkadaşı çünkü çok iyi biri ve biraz da saf! Aklıma yatmayan yer ise Greg’in annesinin ve babasının isminden hiç bahsedilmiyor ne olduğunu çok merak ediyorum. Bence harika bir kitap sadece bu kitabı değil tüm seriyi okumanızı tavsiye ederim...? Çocuklar ve gençler, siz de bize yazar mısınız? Okuduğunuz kitapta en çok hangi karakteri sevdiniz? Neden? Öyküde sizi en çok düşündüren bölüm neresiydi? Neden? Öyküde size alışılmadık gelen, aklınıza yatmayan yerler var mı? Neden? Mektup yazarak bize ulaşmak isteyenler için adresimiz: Mavisel Yener Ata Cad. Defne Sok. No:1 D1 Balçova, İzmir Elektronik posta göndererek bize ulaşmak isteyenler için: [email protected] Anımsatma:* Mektubunuzda ev adresinizi, telefonunuzu, yaşınızı, okuduğunuz kitabın adını, yazarını ve yayınevini belirtmeyi unutmayın. Size bir sürprizimiz olacak. * Mektubunuzda kitabın özetini yazmayın, olur mu? Biz, anlatılanlar hakkında sizin ne düşündüğünüzü çok merak ediyoruz. o zaman ri nasıl ka İsabelita’ kâşiftir. K ler. Onlar Isabelita rebilir. Ha madığı b ölünce, b güneyind sinde, ya Geri dön lar, yoksa Bundan b keli olurs götürmey güzel, aç olan İsab ni… Anc culuk olm babası ile farklı kâş Mavisel Y 2012 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1179 CUMH