Katalog

OKURLARA Önce bir özür: Selçuk Altun’un geçen hafta yayımlamamız gereken yazısı, dergi ekibinin gafleti nedeniyle bu haftaya kaldı. Gaflet uykumuzdan dergi basıldıktan sonra uyanabildik ancak. Bu nedenle Selçuk Altun ve okurlarımızdan özür dileriz. yaş gününe neredeyse denk gelen bir çalışma Serdar Aydın imzalı “Yol Üstündeki YazıcıAhmet Oktay Poetikası İçin Bir Yaklaşım.” Aydın, Oktay’ın özgün poetikasının koordinat dizgesini, geometrisini, nirengi noktalarını belirlemek ve nirengi noktalarının kapitone noktalarıyla olan özdeşliğini göstermeyi amaçlıyor kitabında. Aydın’la “Yol Üstündeki Yazıcı”yı konuştuk. Özellikle Ahmet Şık ve Nedim Şener’in bilinen ama bilinmeyen nedenlerle tutuklanmaları ve KCK operasyonlarıyla başlayan kitlesel tutuklamalarla gündeme oturan otoriterleşme ve siyasal alanın daraltılmasıimhası tartışmalarının düğüm noktaları ne? Gazeteci kimdir? Haber ve haber alma özgürlüğü nedir? Tarafsızlık ne anlama gelir? İfade özgürlüğünün sınırları var mıdır? Yazma ve yayımlama özgürlüğü ne anlama gelir? Medya, sermaye ve iktidar ilişkileri nasıl tanımlanmalı, nasıl ele alınmalı? Tüm bu ilişkiler, yapılar ve haklar kurumsal düzeyde nasıl düzenlenmeli? Hak gaspları nasıl engellenmeli? Günümüz iktidarı tüm bu konularda ne kadar eşsiz! Gazeteci Ertuğrul Mavioğlu, tüm bu bağlamları açımlayarak, gazetecilik mesleğinin dününü ve bugününü; Türkiye’nin toplumsal, siyasal, ekonomik değişim ve dönüşümleriyle paralel bir biçimde ele aldığı yeni kitabında demokratik toplumların haber alma özgürlüğünün güncel durumunu gözler önüne seriyor. Mavioğlu’yla “Cenderedeki MedyaTenceredeki Gazeteci” adlı kitabı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik. Bol kitaplı günler... P Ü çlemesinin (yoksa bir dörtleme miydi?) yeni, son romanı üstünden kotarılmış uzun bir TVsöyleşisi yapılmış Philip Roth’la, izledim. Olağanüstü ağaçlar ve alabildiğine geniş bir araziyle çevrili kırevine hem de nasıl imrenerek. İçbükeylerimden birini ayırdığım “yaş ve üretim” eksenli sorunla ilintili sözlerine kulak kesildim ister istemez. Çoğu yazarın, uzun ya da kısa süren bir yüksek üretim döneminin ardından kurumaya yüz tuttuğunu, kendini tekrarlamaya başladığını aktardı önce; sonra da yaşı ilerlerken yakın dostlarının sapır sapır dökülmeleri, biribiri ardına ölmeleri ile nasıl derin bir yalnızlık kuyusuna düştüğünü anlattı. Bir yaştan sonra, yaratıcılığın her alanında olduğu gibi edebiyatta da önde gelen sorunlardan birine dönüşüyor şüphe. Roth, “65 yaşından sonra çok verimli olabilmiş yazar sayısı düşüktür” dedi, bilmem bu ölçümü bir varsayıma mı dayanıyordu, bir yoklamaya mı, ne olursa olsun makul ve mantıklı bulunacak bir değerlendirme bu. Nitelik ve nicelik, yaşam akışı içinde koşut gelişme gösterir diyemeyiz. Genç yaratıcının gözüpekliği, cüretkârlığı, kural tanımazlığı bir uçta; olgun yaratıcının deneyim ve birikim, tartım ve doğru konumlama yetisi öteki uçta nitelik bağlamında. Gelgelelim, istisnaların çokluğu kural koyulamayacağını göstermeye yeter, iki kutup için de. Verimlilik düzleminde farklı mı durum? Çoğu örnek açısından doğrulanabilen verileri sarsan, yabana atılamayacak sayıda istisna dikiliyor karşımıza: Montale’den Nermi Uygur’a, Lucian Freud’dan Soulages’a, Bonnefoy’dan Dağlarca’ya ve ötesine 65’inden sonra üretimi yavaşlamayan, verimliliği azalmayan yaratıcılardan upuzun bir liste oluşturmak güç değil. Gene de bu uzun liste Philip Roth’un şüphesini, kaygılarını, gözlemini hafife almamızı sağlamıyor: Gövde zaman içinde eskiyor, arızalanıyor, amanlı amansız hastalıkların uğrak yeri oluyor; beyin nasıl yorulmasın, enerji tükenmesin ya da azalmasın, imgelem daralmasın, ruh örselenmesin? 35 yaşındayken nesnel bir yaklaşımla eğilebilir insan, konuya; 60’ında mesafe daralmıştır. Yaşayabileceğinizden bile emin olamadığınız bir dönemi verimli geçirip geçiremeyeceğiniz tasası kuramsal bir boyut taşımıyordur artık: İşin içindesiniz. Dış etkenler ayrı, apayrı; çoğu için eliniz ervasız Pertavsız ENİS BATUR A hmet Oktay’ın sekseninci Yanılma payı düşük terazi den gelen bir şey olmaz. Burada sorgulanan, öteki düzlemde yeralan, ele avuca sığmayan iç etkenlerin belirleyici olduğu bir alan. Polanski’nin yaratma/yapma isteği üzerine dile getirdiklerine değinmiştim: Kaynağına inip arıza giderilebilir mi? İçiniz kurumaya yüz tutmuşsa, bunu algılamamanız olası mı? Ne yapabilirsiniz? Yoğunlaşma yitimi yerleşiklik kazandığında nereye başvuracaksınız? Organik rahatsızlıklarla baş etmek kimin harcı? Israel Horowitz, ölümünden birkaç hafta Demek, istemekle bitmiyor iş. Hem algı, hem de salgı merkezinin sağlıklı işlemesi, kişinin denetlemesinin olanaksız olduğu etmenleri kaynaştırıyor. Sorunun en yakıcı cephesi bir adım ötede: Verim sürüyor sürmesine de, “eskisi gibi değil” yargısı kol geziyor ortalıkta; son, kişinin kulağına erişen, o da erişiyorsa tabii, acımasız infaz cümlesi. Bütün bütüne aymaz değilse yaratıcı kişi, sorunla yüzleşmenin yolunu aramalı. Bu, bana öyle geliyor ki ortalıkta dolaşan yargıya kulak kesilmekten, onu işitmeye olabildiğince hazır durmaktan geçmiyor: Çoğu kez, “ortalıkta dolaşan yargı”nın dayanaksız bir önyargı olabildiğini kimi gözlemlerim kanıtladı. Dağlarca’nın, 90 yaş eşiğinde, peş peşe sımsıkı şiir kitapları yayımladığı halde okunmadığına, hâlâ iyi şiir yazabildiğine inanılmadığına tanık olduğumu aktarmıştım. Okur karakamusunu bu türden önyargılar ve boşinanlar rahatlatıyor, üstlerinden yük kaldırıyor bir bakıma. Böyle bakmayı yeğleyenlerin, Soulages ya da Güleryüz için “hep aynı şeyi yapıyor” cümlesine sığındıklarına, okumaz oldukları yazarların “nicedir kendini aşamadığı” kanısıyla işin içinden çıktıklarına pek sık rastlamıyor muyuz? Şüphesiz, “ortalıkta dolaşan yargılar”a hepten sağır kalmak gerektiğini savunacak değilim; onları mesafe duygusunu koruyarak tartmak en doğrusu. Asıl zorlu sınav, kişinin kendisi için, kendi kendini tartmak için, yanılma payı düşük bir terazi yaratmasında. Her defasında, en az bir önceki kadar iyi bir iş çıkarmıyorsa, olabiliyorsa bir öncekinden mek parmak da olsa çıtasını yükseltmiyorsa: Verim şart değildir. Kuşku, kaygı, tasa bunlarsız yaşanmıyor, yapılmıyor, yapılmamalı. 4059 arasını alabildiğine verimli geçirdiğim kesin. 60 döneminde, görünürde bir değişiklik yok içeride: İstek yüksek, ritm düşmedi, yoğunlaşma sıkıntısı çekmiyorum hâlâ, arayış eğrilerim değişmedi peki, kuruntular mı belirdi ufkumda? Olsa olsa gerçekçi yoklamalar bunlar. Bir sırrım olsaydı söylerdim, yok. Düşüş başlarsa, nasıl taşırım kestiremem. Tevekkülün gerekliliğine inanıyorum, bende ne kadar var bilemem. Yazmanın, Butor’un sözleriyle “hayatımda birlik” sağlamasına alıştım kırk yıldır, yerine bir şey koyabilir miyim, masada gün gelir tıkanırsam? Ağır soru/n. ? “Yaş ve üretim” eksenli sorunla ilintili olarak Philip Roth, “65 yaşından sonra çok verimli olabilmiş yazar sayısı düşüktür” diyor. TURHAN GÜNAY eposta: turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr önce, kendi rızasıyla yerleştiği RémyDumoncel sokağındaki huzurevinde Beckett’i ziyaret ettiğinde, “ince bir cam tabakası” kadar kırılgan bir halde bulmuş onu. Kan dolaşımı sorunları nedeniyle beyninde oluşan rahatsızlığı, bir bilim adamı üslubuyla ifade ettikten sonra durumunu özetlemiş: “Hareket eden kumlar üstünde ayakta duruyorum”. Son perde böyleydi de öncesinde sorunlar ağırlığını koymaya ne zaman başlamıştı? 1960’larda, birlikte çalıştığı tiyatro adamı Werner Spiess’e “çok istediği halde yazamadığını, çünkü yoğunlaşma sıkıntısı içinde yaşadığını” aktarmamış mıydı? İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Miyase İlknur?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü/ Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya?Reklam Müdürü: Ozan Altaş ?Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1173 9 AĞUSTOS 2012 ? SAYFA 3