Katalog

T 21 MART ÇARŞAMBA ürkçe Günlükleri FEYZA HEPÇİLİNGİRLER imet Olcar, “tahin” sözcüğünün söylenişinden yakınmış iletisinde: “Bir süredir aklıma takılan, tahin sözcüğünün telaffuzu hakkındaki rahatsızlığımı Türk Dil Kurumu’na ilettim ve sizinle de paylaşmak istedim. ‘Tahin’ sözcüğü TDK Sözlüğü’nde de yazdığı gibi Arapça bir sözcük ve dolayısıyla ilk hecesinin uzun olması gerekiyor. Nitekim yazılı sözlükte de ilk hecenin uzun olduğu belirtilmiş, ayrıca yıllardır çevremizde de bu şekilde duymaya alıştığımızdan son dönem ilk hecenin kısa okunması kulak tırmalıyor doğal olarak. Dili bozma pahasına ve sözcüğün aslı reddedilerek neden böyle bir değişiklik yapıldı, acaba bir fikriniz var mı?” TDK gerçekten sözcüğün okunuşunu “ta:hin” diye göstererek a’nın uzun okunacağını belirtmiş. Sözcük, Nimet Olcar’ın dediği gibi Arapça; ancak Arapça olması, a’nın uzun okunmasını gerektirmiyor. Çünkü sözcüğün Arap harfleriyle yazılışına bakılırsa a’nın değil, i’nin uzun okunması gerek. “Marul”un İstanbul ağzında “ma:rul” söylenişi kazanması gibi, “ta:hin” diye seslendiriliş de sözcüğün İstanbul ağzında aldığı biçim olabilir. 22 MART PERŞEMBE İlk öyküsünün ilk sayfasını okumuştum yalnızca. Öykü işliğime giderken, belediye otobüsünde, ancak o kadarını okumaya fırsat bulabilmiştim. İlk öykü uzundu; bu yüzden kursta, daha kısa bir öykü seçtim ve okunması için verirken, “Ben öyküden anlarım” özgüveni içinde kim bilir kimden ödünç aldığım bir söz ettim: “Bir kumaşın kalitesini anlamak için bütün topa bakmanız gerekmez. Okuduğum tek sayfadan anladım ki iyi bir öykücü karşısındayız” dedim. Yanılma payı bile bırakmadım kendime. O kısa öykü okundu, pek bir şey anlayan olmadı. Herkesin gözünde neredeyse alaycı diyebileceğim bir ifade: “Hani yanılmazdınız!” Yenilgiyi kolay sindirebilenlerden değilim. Yüksek sesle okunmaya elverişli olmayabilirdi öykü. Biraz dağınıktı; ama ben de zaten kurgusunu değil, anlatımını beğenmiştim. Geçiştirdim; çünkü gerçekten de tek sayfaya N bakarak karar vermiştim. Hafta içinde öteki öyküleri okudum sırayla. Yanılmamıştım işte. Has bir öykücü vardı karşımızda. Bu hafta yine aynı kitapla gittim kursa. Biraz kendimi haklı çıkarmak için, daha çok da yazarı bir haksızlığa kurban etmemek için, az sonra aşağıya alacağım kısa öyküsünü (belki de şiir demeli buna) okudum ilk, sonra “Kara Yeşil Bir Uyku” adlı öyküyü. Kitabı gösterdim; bir hafta önceyi anımsattım, haksızlığı giderdim. Dolu dolu gözlerle kitabın adını not ettiler. “Ne haber? Anlar mıymışım öyküden?” demedim artık, ayıp olmasın diye. Elimdeki, Berat Alanyalı’nın Ömrün Yazı (Bilgi Yayınevi) adlı ikinci öykü kitabı. (İlkinin adı Tin Kovuğu’ymuş.) Arka kapakta Ayla Kutlu’nun söylediği, “ömrün yazı” tamlamasındaki çift anlam üzerinde de düşünmemiştim. Neyse ki yazar, üçüncü bölümün başına koymuş açıklamayı: “Arkadaşlar ‘ömrün yazı’ diyorlar, doğrudur. Yazıdan ibaret bir hayatım var.” İşte o kısa öykü: SERENCAM Şiddete dayanamaz, kırılıverir. Aşk gibi. Parçalanırsa dikkat! Keskindir. Acı çekenler gibi. Şeffaftır. Ne varsa ardında, serer göz önüne. Dürüst olanlar gibi. Okşamazsan bulanır, kaçar ışığı. Sevilmeyen çocuk gibi. Doğru yerde durursan, yansıtabilir seni. Dost gibi. Sanki yoktur, ayırdığı şeylerin arasında. Çarpınca anlarsın. İlişkilerdeki mesafe gibi. Kısa ya da uzun, gün gelir dolar ömrü. Her şey gibi. Düşer, başa döner. Ayrışır, öze döner. Topraktan gelmiştir, toprağa karışır. İnsan gibi. Budur serencamı cam. 25 MART PAZAR Buket Barlas Waechter, on yedi yıla yakın bir süredir yurtdışında yaşadığını, Türkçedeki değişimleri izleyemediği duygusuna benim yazılarımın ilaç gibi geldiğini söyledikten sonra yazım kuralları konusunda duyduğu sıkıntıyı belirtmiş. Türkçe konuşmaya ve öğretmeye çalışırken kimi zaman en basit yazım kurallarında bile hangi kaynağa başvuracağını bilememe nin tedirginliğini dile getiren Buket Hanım yazımında tereddüt ettiği kimi sözcükleri ve asıl, hangi kaynağı önerdiğimi sor. muş. Sorduğu sözcükler şunlar: kurşun kalem kurşunkalem / dolma kalem dolmakalem / bir şey birşey / her şey herşey / hiç bir şey hiçbir şey hiç birşey / sağ ol sağol / hoşça kal hoşçakal Bu kılavuzda TDK’nin önerilerini de görebileceği için, Büyük Yazım Kılavuzu’nu önereceğim Buket Hanım’a (yazan: Nijat Özön, yayınevi: Kabalcı). Takıldığı örneklere gelince… Sözcükleri kısa ya da uzun olmalarına göre birleştirip ayırmayız. Bitişik ya da ayrı yazımı belirleyen ölçüt, sözcüklerin bileşik sözcük oluşturup oluşturmamasıdır. Bileşik sözcük oluşup oluşmadığını da iki basit soru sorarak anlayabiliriz: 1. Sözcükler tek başınayken taşıdıkları anlamdan uzaklaşmış mıdır? 2. Sözcükler bir araya geldiğinde tek kavramı mı karşılamaktadır? Yukarıdaki sözcüklerin doğru yazımları şöyle olmalı: kurşunkalem dolmakalem bir şey her şey hiçbir şey sağ ol hoşça kal Nedenlerini de açıklamaya çalışayım: TDK’nin Yazım Kılavuzu “kurşun kalem” diye verir; oysa “kurşunkalem”de kurşun, “dolmakalem”de dolma sözcükleri anlam kaymasına uğramış. Kurşunkalemde kurşun yok, dolmakalemde de dolma bulunmaz. Buna karşın, “sağ ol”, sağ ol demektir; “hoşça kal” da hoş kal, hoş olarak kal demek. “Hiçbir”e de bakalım. “Hiçbir”, ne “hiç” demektir ne de “bir”. Buket Hanım sormamış; ama “herhangi bir”i de ele almakta yarar var: “Her” ve “hangi” sözcükleri, tek başlarınayken taşıdıkları anlamı taşımıyor; demek ki bileşik sözcük oluşturmuşlar; bitişik yazılmaları gerek; “bir” ise yine “bir”, o yüzden de ayrı yazılmalı. “Bir şey, bir an, bir gün…” ve “her şey, her an, her gün…” yazımında en çok yanlış yapılan sözler… Sözcüklerin küçük olmasına aldanmamalı. Küçük olmaları, kendi anlamlarını yitireceklerini göstermez. Bunlar küçük; ama bağımsız sözcükler. Böyle olmayı yazımda da sürdürmeleri için ayrı yazılmaları gerek. ? feyzahep@gmail.com feyza@feyzahepcilingirler.com www.feyzahepcilingirler.com BULMACA Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Sevgi Piramidi adlı şiir kitabının yaratıcısı olan şairin adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı şiir kitabından şiir dizeleri oluşacaktır. Dikkat: “A/44”, “E/65”, “L/49”, “Y/59”, “Z/3” ve “Z/21” harfleri ipucu olarak yerlerine konmuştur. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Sinir hastalıkları uzmanı. 1 B 2 A 3 Z 4 E 5 D 6 B 7 B 8 B Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU mumcuogluilker@gmail.com 9 D 10 C 11 C 12 G 13 F 14 H 15 E 16 E 17 I 18 D G. Seyrek ve eğreti dikiş. 19 H 20 H 21 22 H 23 B 24 I 25 H 26 A 27 I 28 I 64 38 54 36 12 H. “… … Efsanesi” (Yaşar Kemal’in bir romanı. Z 29 I 30 I 31 E 32 A 33 D 34 C 35 C 36 G 37 C 38 G 39 H 40 B 41 A 42 I 43 I 44 45 F 46 F 47 B A 48 I 49 50 C 51 I 52 H 53 E 54 G 55 A 56 F 57 D 58 F 25 20 61 52 14 19 39 22 L 59 I. Haluk Yurtsever’in, 19601980 arası Türk Solu’nu incelediği kitabı. 60 I 61 H 62 I 63 I 64 G 65 Y A E F 66 B 67 I 68 I 69 B 70 71 E 72 A 73 C 74 D 75 48 60 63 17 62 28 42 51 43 67 24 29 68 27 30 C. Şaka olarak, mahsus. yımlanan romanı. 11 34 73 10 37 50 35 D. “… in Ottoman History” (Halil İnalcık’ın, Osmanlı’yı anlamada önemli kitabı). 53 15 16 4 31 71 F. Arap sözcüğü zenci anlamına da geldiğinden, asıl Arapların söz konusu olduğu anlatılmak istenildiğinde kullanılan sözcük. 1154. sayının çözümü: A. SAMUEL 70 2 41 55 32 72 26 B. Ferit Edgü’nün kitabını yazdığı ünlü Türk ressamı. BECKETT, B. ERBAİN, C. LAROESS, D. İNAN, E. MANGIR, F. IRAZCANIN DİRLİĞİ, G. ŞANODA, H. ISSIZLIK, I. KIRAN KIRANA. ler, ağzına dolar insanın. Sussan acıtır, konuşsan kanatır.” Metin: “Cam kırıkları gibidir bazen kelime 5 57 74 18 9 33 40 6 1 69 23 7 66 47 8 E. Samuel Beckett’in, ilk kez 1951’de ya 75 56 58 45 13 46 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1155 5 NİSAN 2012 ? SAYFA 31