Katalog

? lar ve vurgularla, tabii ki zamanın bütün ideolojik nosyonlarını içerecek bir biçimde yeniden yazıldığı gerçeği. Yani İngiliz ve Fransız işgalinin kentin eşrafı ve literatisinin perspektifinden, siyasi ve iktisadi konumlanmasından ziyadesiyle nasibini alarak her seferinde yeniden yazılmaktadır. Bu da bize Antep’in Türkiye’nin diğer kentlerinden pek de farklı olmadığını gösteriyor zaten. Sorunuzdaki diğer kısma gelince… Osmanlı dönemi Antep’i ile Cumhuriyet dönemi Antep’inin pek çok farkı var. Kuşkusuz bu fark, bir sürekliliğin ürünü yani Cumhuriyetle birlikte başlayan bir olgu değil. Osmanlı dönemi Antep’i en basitinden imparatorluğun taşrasındaki bir kenttir; buna karşılık Cumhuriyet döneminin Antep’i ulusdevlet ideolojisinin hem etnisite, hem ideoloji hem de tarihsel tahayyül anlamında kendini ürettiği önemli kentlerden birisidir. Cumhuriyet döneminde “Gazi, Kahraman, Şanlı” gibi sıfatlarla taltif edilen kentlerle birlikte Türkiye’deki ulusdevlet tarihinin önemli jeostratejik kentlerinden birisi. Dikkat ederseniz, günümüzde daha çok Türkiye’deki pek çok kronik derin sorunlarına karşı gösterilen bir başarı hikâyesinin de kentidir Antep. Antep’in tarihsel olarak farklı isimlerle anıldığını biliyoruz. Dülük, Antep gibi. Antepli tarihsel olarak hangi isme sahip çıkıyor? Dülük ve Antep aynı yerler değil! Yakın yerlerdir lakin farklı tarihsel olguların ürünüdürler yani Dülük varken Antep, kentsel varlık olarak yoktur ve Antep yükselişe geçtiğinde de Dülük önemini çoktan kaybetmiş oluyor... Antep isminin kökeni konusunda Hitit, Ermeni ya da Arap etimolojisiyle kurulmaya çalışılan bağlar da var. Naçizane ben “Antep” kelimesini hem tarihsel ve kültürel çağrışımlarından hem de daha çok kullanılmasından dolayı tercih edenlerdenim. Köken olarak kentin ismi Ayn tab’dan mı türediği yoksa “hantab”dan mı türediğiyle ilgilenmiyorum. Tıpkı, Kütahya’nın, Manisa’nın ya da İzmir’in isimlerinin etimolojileri gibi… Antep, Milli Mücadele ile farklı bir kimlik kazanmışkazandırılmış bir kent. Meşhur Karayılan Türküsü de neredeyse kent ile anılıyor. Mehmet Bayrak’ın Eşkıya Türküleri kitabında ‘Vurun Kürt uşağı namus günüdür’ dizesi özellikle belirtiliyor. Benim izlenimlerim ise bu türküyü söyleyenlerin Kürt kelimesinin üstünü çizdikleridir. Antepli TürkKürt emekçisi Milli Mücadele’ye dair nasıl bir hafıza taşıyor? Bir gerçeklik olarak kimin neyi, ne zaman ve nasıl söylediğinin, neleri ön plana çıkarıp neleri unuttuğunun ya da unutturmaya çalıştığının zamanın bütün ideolojik ve politik ruhuyla alakası vardır. Dolayısıyla kentin tarihsel ve kültürel hafızası da bu zamanın ruhundan azade değil. Karayılan şahsında yapılanlar Cumhuriyet dönemindeki tekçi söylemlerin hemen hepsinde zaten var. Yani Karayılan ve Antep istisna değil. Bir de sadece kahramanların değil, en sıradan isimler ve olaylarda bile açık bir seçme ve ayıklama yapılır. Mesela, Fransız işgaline karşı kentin direnişinden daha çok Kilis, Halfeti, Urfa, Pazarcık, Adıyaman gibi yerlerden gelen yerel milis kuvvetleri anlatılırken de ay nı dil kullanılır. “KİTABA ANTEP’TE İLGİ AZ” Kitabınızın Antep’le ilgili genel ezberi bozmaya yönelik olduğunu söyleyebilirim. Ben açıkçası, bu çabanın ne kadar yerine ulaştığını merak ediyorum. Örneğin kitabı öğrencileriniz inceledi mi ve görüşleri yansıdı mı size? Hayır… Bu kitaba Antep’te ilginin az olması. Ben şaşırmadım tabii ki.. Zaten bizim izah etmeye çalıştığımız durumlardan bir tanesi tam da bu. Yani Antep’in, kebapbaklavazenginleşme çerçevesinde oluşturulmaya çalışılan imajının gerisinde bu tür inanılmaz kültürel boşluklarının olduğu gerçeği. Şunu söylediğimiz zaman buradaki pek çok arkadaşımız hemen itiraz ediyor ama biraz tartıştığınızda bize hak veriyor: Diyoruz ki, en azından modern Antep’in hiçbir politik entelektüel, estetik iddiası yok ve bu böyle olması gerektiği içindir. Yani sağdan saysan, soldan saysan bir buçuk milyonluk nüfusun ancak beş on bin kişilik bir kitlesini ilgilendiriyor bu tür meseleler. Fakat tenkidi iftira kabul etmeye meyyal, kendini kentin sahibi ve sözcüsü addeden son derece alıngan bir kesim de var Antep’te. Mesela Adana ya da Diyarbakır’a dair “memleket kitapları”nın bu ‘kent diasporaları” tarafından yoğun ilgiyle karşılanması üzerinde durulması gerekiyor. Bunu böyle ortaya koymamızın nedeni, bu kentin kültürsanat gibi meselelere mesafesidir. Mesela Adana son yıllarda iktisadi gelişme bakımından Antep’in gerisine düştü… Ama Adana çok ciddi kitap fuarı, sinema festivali olan Türkiye’nin kültürsanat hayatına pek çok şahsiyeti kazandırmış bir kent. Antep ise hep aynı isimler ve söylemler etrafında tanımlanmaya çalışıldığı için ekonomide gösterdiği o başarıyı kültürsanat alanında henüz gösteremiyor. Son yıllarda sevgili Ahmet Ümit’in Antep’in bu yönüne vurgu yapmasına şahit oluyoruz ama köşe başları hâlâ bildiğiniz kişilerin kontrolünde. Gaziantepspor, kentin artık simgesi olmuş ve 1989 sonrası yerel yönetimin adeta eliyle büyütülmüş, kurumsallaşmış bir yapı. Fakat, özellikle 1980 sonrası kentlerin spor kulüpleri kentte milliyetçifanatik fikriyatın (Trabzon’daki beyaz bereli taraftarları hatırlayalım) yeşermesi için bir vasıta olmuştur. Gaziantepspor’un varlığı kentin bu açıdan kültürüne ne kattı? Gaziantepspor aynen kültür sanatta olduğu gibi beklenti ve umutların çok ötesinde. Şüphesiz her maçta takımını desteklemeye çalışan az da olsa vefalı bir taraftar grubu var. Ama büyük İstanbul kulüplerinin takımı aynı ligde olan kentlerden taraftar devşirmesi olgusu maalesef Gaziantepspor için de geçerli. Gaziantepspor çok az insanın sürekli birinci tuttuğu takım. Zaten üç büyükler dışında Türkiye’deki futbol taraftarlığı asıl ve yedek takım tutmak gibi bir tuhaflığı da yaratmış ki bu durum Gaziantepsor’un maçlarında da çok net görülür. Yani meşhur İstanbul kulüpleri şehre geldiğinde “asıl” takımı Gaziantepspor olanların sayısı henüz istenilen düzeyde değil. ? Antep/ Mehmet Nuri Gültekin/ İletişim Yayınları/ 648 s. 29 KASIM 2012 ? SAYFA 11 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1189