Katalog

Ester Leslie’den bir Benjamin araştırması Walter Benjamin: Konformizmi Alt Etmek Yaşarken pek rağbet görmediği halde ölümünden sonra ünlenen yazarın adres defteri bile son yıllarda kitap olarak basılmaya değer bulunuyor. Esther Leslie’nin Eda Çaça tarafından Türkçeye çevrilen kitabı Walter Benjamin: Konformizmi Alt Etmek tam da bu tip bir ehlileştirmeye tepki olarak yazılmış. Leslie’nin amacı ikonlara, fetişlere, dogmanın her türlüsüne ama en önemlisi kapitalizme başkaldıran Benjamin’e eleştirel duruşunu iade etmek. ? Irmak ERTUNAHOWISON (*) alter Benjamin’in akademiye ve Marksizmin akademideki temsilcilerine aldırmıyor oluşu, bir yandan da Komünist Parti ile arasına koyduğu mesafe, Marksist gelenek içinde tartışmalı bir konumda yer almasına yol açar. Benjamin hayatı boyunca hiçbir öğretinin kör takipçisi olmaz. Lakin düşüncesini şekillendiren ve sınırlarını genişlettiği Marksist düşünceden de ayrı düşünülemez. Halbuki günümüz eleştirel kültüründe, birbirinden farklı ve çoğu zamanda birbirine karşıt pek çok düşünürün Benjamin’i kendilerine mal etmesi, düşüncesinin politik niteliğinin yok edilmesine, kendisinin de bir ikona dönüşmesine yol açıyor. Walter Benjamin: Konformizmi Alt Etmek , Benjamin’in düşüncesinin en temel hattına, yani estetik ve teknoloji arasındaki modern ilişkiye yoğunlaşıyor. Toplumcu gerçekçilik ve propaganda amaçlı sanatın politik gerekliliğini savunan Lukács gibi çağdaşı Marksistlerin aksine, Benjamin gerçekçi temsilleri yıkan avangard akımların yepyeni politik bir duyarlılık yaratacağını savunuyordu. Leslie’nin kitapta üstünde durduğu gibi Benjamin’e göre modern teknoloji her şeyden önce insan duyularını yeniden yapılandırıyordu. Bu yüzden modern çağın sanatı da bu yeni duyusal yapılanmaya karşılık gelmeliydi. Benjamin’e göre film ve fotoğraf gibi teknolojiler sanatı geleneksel biçimlerden kurtaracak, bireylerin yabancılaşmasının önüne geçebilecek güce sahipti. Son yirmi yıla damgasını vuran Zapatista, Arap Baharı ya da Wall Street işgali gibi toplumsal hareketlerin yeni nesil medya teknolojilerini nasıl devrimci biçimlerde kullandıkları çok konuşuldu. Bir yanda yeni nesil teknolojilerle ilgili iyimser görüşler kolayca teknolojik determinizme hatta fetişizme dönüştü. İnternetin demokrasiyi getireceği ve ortak üretken bir akıl yaratacağı savunuldu. Öbür yanda da Paul Virilio ve Jean Baudrillard gibi çağımızın önemli düşünürleri teknoloji karşıtı kötümser ve son kertede gerici bir bakış açısını popülerleştirdiler. Benjamin bize bu tür bir ikilikten çıkış yolu sunabilir. Leslie de bu sebeple Benjamin’in teknoloji ile ilgili düşüncelerini derinlemesine irdeliyor. Yazar hem ünlü hem de diğerleri kadar ses getirmemiş yazılarından örneklerle Benjamin’in genel kanının tersine ütopik bir teknoloji fikri sunmadığını vurguluyor. Aksine Benjamin’e göre kapitalist üretim ilişkileri devam ettiği sürece, teknoloji de özgürleştirici potansiyeline erişemeyecektir. İşte bu da Benjamin’in günümüzde hâlâ nasıl eleştirel boyutuyla algılanabileceğine dair bize yol gösterebilir: Teknolojik gelişmeyi, yarattığı politik ve toplumsal dönüşüm olanakları içinde incelerken kuşkuları elden bırakmamalı, teknolojinin hizmet ettiği üretim ilişkilerini göz ardı etmemeli. Benjamin’in yazılarının basit alıntılara dönüştüğü günümüzde, Leslie düşünürün kullandığı kavramlara ışık tutmaya çalışıyor. Flâneur, yeni melek (angelus novus) gibi moderniteyi tanımlayan figürler, aura ve materyalist tarih kavramları kitapta detaylı bir biçimde incelenmiş. Walter Benjamin’in meşhur makalelerinin yazım öyküsü ve farklı nüshalarından detaylar ise düşünürün sadık okuyucularının hoşuna Walter Benjamin gidecek. Leslie, Benjamin’in üstüne çok konuşulan arkadaşlık ilişkilerine de değiniyor. Theodor Adorno, Max Horkheimer, Gershom Scholem ve Bertolt Brecht’in düşünürle olan çoğu zaman da çatışmalı ilişkileri ve daha sonra onun düşüncesinin yayılmasında oynadıkları rol kitapta anlatılıyor. Yazar, Benjamin’in hayat öyküsünü, düşüncesinin gelişimi açısından ele alıyor ve çoğu araştırmacının beceremediği bir biyografi ve inceleme dengesi yakalıyor. Münzevi ve melankolik aydın mitinin altındaki mücadeleci düşünürü buluyor. Dahası kitapta Benjamin’in farklı yazarlar tarafından nasıl okunduğu ve bu okumaların farklı tarihsel koşullara göre nasıl değiştiği de ele alınmış. ? (*) Yrd. Doç. Dr. Beykent Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü W Walter Benjamin: Konformizmi Alt Etmek/ Esther Leslie/ Çeviren: Eda Çaça/ Habitus Yayınları/ 388 s. 8 ARALIK 2011 ? SAYFA 9 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1138