Katalog

Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUKGENÇLİK OKUMA EğitimSen’den İlköğretim Çocuk Edebiyatı Kitap Kataloğu Geleceğe bir çağrı... Ë Mavisel YENER E ğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası EğitimSen, okuma kültürü bağlamında araştırmalar yapan, uluslararası katılımlı bilgi şölenleri düzenleyen bir sendika. Toplumsal bilgilenme ve bilinçlenmeye dönük kültürel çalışmalara katkı veren, ülkemiz için önemli sorunlardan biri olan “okuma kültürü” olgusunu farklı boyutlarıyla ele alma amacıyla bu çalışmaları sürdüren EğitimSen, çocuk edebiyatına önemli bir hizmet daha yaptı. Gelecekte kültür yaşamımıza, eğitim anlayışlarına, okuma bilincine yeni ufuklar açıp katkılar sağlayacak olan bir katalog yayımladı. Katalog demeye dilim varmıyor, çünkü 317 sayfalık bir kitap bu. Yaklaşık üç yıldan beri hazırlıklarını sürdükleri çalışma, alanla ilgili akademik çevrelere, kurumlara, öğretmenlere ve annebabalara, var olan soru ve sorunlarına yönelik çözüm arayışlarında önemli bir başvuru kaynağı olacak. Bu çalışmayı ister 100 Temel Eser rezaletine estetik ve bilimsel bir tavır alış olarak niteleyin, ister başka türlü algılayın, değişmeyen bir gerçek var ki; çocuk yazınında sorumluluk ve görev üstlenme anlamında atılmış önemli bir çağrıdır bu. Kime çağrıdır? Elbette geleceğe, gelecekte yapılacak olan daha kapsamlı çalışmalara bir çağrıdır. EğitimSen’in hayata geçirdiği bu projenin koordinatörlüğünü Nabi Belekoğlu, proje danışmanlığını Yrd. Doç. Dr. Necdet Neydim yapmış. Katalog hazırlama kurulu ve okuma grubundaki eğitimcilerin listesine baktığınızda yüzün üstünde kişinin çalışmaya katkı sunduğunu görüyorsunuz. Bu dayanışma ve işbirliği projenin dikkat çekilmesi gereken önemli noktalarından biri. “Okuma Grubu”nu oluşturan öğretmenler kitapları tek tek okuyarak raporlar vermiş ve katalogun oluşumuna hepsi birer/birkaç tuğla koymuş. Yaşamın içinde sorumluluklar alan ve değerleri insan/çocuk için kurmaya çaba gösteren bütün eğitimcileri ayakta alkışlıyorum. Proje danışmanı Yrd. Doç. Dr. Necdet Neydim, önsözde temel amacı net olarak ortaya koyuyor: “Temel amacımız, öğretmenlerin, öğrencileriyle birlikte sınıfta okuyabilecekleri, onlara kendi başlarına okunmasını önerebilecekleri kitaplar konusunda temel bilgileri verebilecek, önyargılardan arınmış ve bilimsel ölçütlerle değerlendirilmiş bir çalışma bütününü oluşturabilmekti. Kitapları değerlendirirken en temel ölçütümüz, çocuk haklarına uygunluk, önyargılardan arınmışlığın olmasının yanında buyurgan bir ideolojik didaktizmin olmamasıydı. Böyle bir nesnelliğe ulaşmak için öğretmen arkadaşlarımız ellerinden gelen her özeni gösterdiler.” Eğitimde ideal olan; sürekli değişen koşullara uyum sağlayabilen, başarılı nesiller yetiştirmektir. Bunun gereklerinden biri de okuma kültürü alanında atılacak adımlardır. 2010 Kitap Kataloğu bu adımlardan biri; yanlış bilmiyorsam alanda ilk kez böyle bir çalışma gerçekleştiriliyor. Katalogda ilköğretim çocuk edebiyatı ölçütlerini ortaya koyan metinler yer alıyor. Mehmet Kaya’nın çocuk edebiyatının amacı, işlevi ve özelliklerini vurgulayan yazısının ardından çocuğa görelik ve çocuksuluk, çocuğa görelik ve düş gücü, çocuk edebiyatında konu ve olay, kahramanlar (karakter), ileti, öğreticilik, gülmece, biçimsel özellikler, resimleme konusunda, iyi çocuk ve gençlik kitaplarının gerektirdiği ölçütler sunuluyor. Genel saptamaların ardından farklı türlerin kendilerine özgü ölçütlerinin yer aldığı ikinci bölüme geçiyoruz. Burada incelenen türler: Masal, Mitolojik yapıtlar, Fantastik tür, Bilimkurgu, Polisiye, Çocuk Tiyatrosu ve Şiir. Masal başlığı altında büyütece alınan konular: Masalların Oluşması, Masallardaki Olağanüstülük, Masallardaki Gerçeklik, Masallarda Evrensellik, Yerellik ve Dil, Masallarda Yer ve Zaman, Masalların Kentleşmeye ve Teknolojiye Yenilmesi, Masallardan Yararlanma, Masal ve Çocuk, Masallardaki Olağanüstülük ve Çocuk, Masallarda Korku ve Şiddet, Masallarda Karşıtlık, Masalların Çocuğa Göreliği, Masal Okumanın / Anlatmanın Ölçütleri. Kataloğun “Makaleler” bölümünde Prof. Dr. Sedat Sever’in “Niçin Çocuk Edebiyatı?”, Yrd. Doç. Dr. Necdet Neydim’in “Cinsiyet Rollerinin Toplumsal Rol Modellerin Metinler Yoluyla İçselleştirilmesi Edebiyat ve Yazarın Masumiyeti” başlıklı makaleleri çocuk edebiyatının mikro ve makro değişim lerini algılayıp üstünde düşünebilmemiz açısından önemli veriler barındırıyor. Makalelerin ardından kitap tanıtım yazıları geliyor. Bu yazılar kitapları inceleyen öğretmenler tarafından hazırlanmış. Kitaplar tanıtılırken künyeleri, kapak resimleri ve seslendikleri yaş grupları verilmiş. 7 Yaş ve Üstü, 8 Yaş ve Üstü, 9 Yaş ve Üstü, 10 Yaş ve Üstü, 11 Yaş ve Üstü, 12 Yaş ve Üstü, 13 Yaş ve Üstü, 14 Yaş ve Üstü olarak sekiz bölümde ele alınan kitaplar kataloğu inceleyen ebeveyn veya öğretmen için fikir verici nitelikte. Bu öznel bir seçki midir? Bu yönde yapılacak eleştirilerin haklı bir yanı olabilir, diye sorgularken sorumun yanıtını önsözde buldum. “Bu öznel bir seçki değildir. Dahası bir seçki değildir. 93 yayıneviyle iletişime geçilmiş onlardan kitaplar istenmiş ve üç yıl boyunca ortak çalışılan akademisyen ve alan uzmanlarının desteğiyle hazırlanan kriterler doğrultusundan değerlendirilerek hazırlanmış bir çalışmadır.” Bir başka sorum da bu kataloğa girmemiş pek çok kitaba ve yazara haksızlık olup olmadığı konusuydu. Bunun yanıtı da önsözde Yrd. Doç. Dr. Necdet Neydim tarafından veriliyor: “Her çalışma bittiği anda bir bütünlük ve kamusal alana çıktığı andan itibaren de eskimeler ve bu bağlamda eksiklikler içermeye başlar. Hızla gelişen çocuk edebiyatı alanında bu kataloğa girememiş birçok kitabın olduğu bir gerçektir. Bunun nedenlerinin başında kriterlere uygun olmamak birinci nedendir. Bu nedene dönük ölçütler öylesine katı uygulandı ki öncelikle kurumun kendi çıkardığı kitapları uygun olmama gerekçesiyle elendiler (EğitimSen Kırklareli şubesince 5 yıl önce yayımlanan ve o dönemde iyi kitap diye nitelenen kitaplar bugün ölçütlerimizin dışında kalmıştır). Ama yine de daha çok, kitapların tamamının geçen üç yıllık sürece rağmenhenüz okunamamış olması eksikliğin bir başka nedenidir ve bunun beklenmesi de eldeki koşullar göz önüne alındığında çok gerçekçi değildir. Ayrıca bazı yayınevleri (belki de sürece inanmadıklarından) katkı sağlamaktan uzak durmuşlardır. Ama ortaya konan bu başarıyı görünce umarım desteklerini sağlayacaklardır. Şunu hemen söyleyelim ki bu katalog birinci aşamadır ve mümkün olan en kısa zaman dilimlerinde (iki yılda bir) yenileri eklenecektir. Henüz okunamamış ve bu nedenle kataloga girememiş kitaplar bir sonraki katalogda yerlerini alacaklardır. Ancak tüm bunların gerçekleşmesi için ortak projelere inanan ve buna katkı sunmaktan keyif alan öğretmen, akademisyen, yazar ve yayıncı dostlarımızın buna katılmaları önemlidir.” Tasarım ve kapak çalışması Serpil Şakar tarafından yapılan kataloğun görsel varsıllığından söz etmesek haksızlık olur. Sanatsal, özgün bir tasarımla sunulan kataloğun görselleri ve kapağı çocuk yazınına yaraşır güzellikte. Sayfalara serpiştirilen Dağlarca, Uyaroğlu, Külebi, Geçer, Neydim, Necatigil şiirleri, bir katalogda uygulanabilecek olasılıklar dünyası üzerine düşündürüyor. Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği, Çocuk Vakfı, İlkyar ve Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı gibi çocuk ve gençlik edebiyatına, okuma kültürüne emek harcayan sivil toplum örgütlerinin arasına EğitimSen’in de katılması sevinç vericidir. Biliyorum ki, pek çok okur, bu kataloğu nasıl edinebileceklerini soracaklar bana. Ücretsiz dağıtılacağını biliyorum, fakat hangi kentlerdeki öğretmenlere ulaşacak, bu dağıtım nasıl yapılacak, basım adeti nedir gibi soruların yanıtları bende de yok. Sorularınızı yöneltebilmeniz için işte EğitimSen’in telefonu: 0312 439 01 14 Bu katalog, çocuk edebiyatı coğrafyası hakkında bize ipuçları sunmuştur. Elbette onları yorumlamak, çoğaltmak, eksik yanlarını tamamlamak öğretmenlerimizin sorumluluğudur. Gençlerin ve çocukların içinde bulundukları eğitim burgacına “rağmen”, iyi kitaplarla buluşabilmesidir dileğimiz… ? www.maviselyener.com * İlköğretim Çocuk Edebiyatı Kataloğu 2010/ EğitimSen/ 2010 SAYFA 28 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1045