Katalog

Şavkar Altınel’in Coleridge çevirisi üzerine Yaşlı Gemici İngiliz edebiyatı, Victoria dönemi öncesi şairlerinden Samuel Taylor Coleridge’in (1772–1834) iki yüz on yıl önce arkaik kelime yapısıyla yazmış olduğu uzun şiiri The Rime of the Ancient Mariner, Yaşlı Gemici adıyla İletişim Yayınları’nın Dünya Klasikleri dizisinden yayımlandı. Ë Hâle SEVAL vuşmak için yaptığı Malta yolculuğunun ardından günlüğüne şunları yazar: “Sevgili Tanrım! Ruhuma kıyamet gününde güç ver”. Yarım bırakmış olsa da dinsel eğitim Coleridge’ın Tanrı ile olan bağlarını koparamamıştır. Bunu izleyen yıllar daha da acı veren zamanlara doğru yol alır. İlk önce eşinden ayrılır, yakın dostu William Wordsworth’le kavga eder, maaşının bir kısmını kaybederek evde doktor gözetiminde günlerini geçirir. Ve bu arada düzyazı eseri Edebi Biyografi’yi yazar. Şavkar Altınel yazılan Yaşlı Gemici, bir anlamda daha sonra kendinin çekeceği duygusal ve ruhani acıyı gözleri tıpkı kor gibi parlaomantik dönemin şairlerinden yan, kır sakallı Yaşlı Gemici’ye çektirolan S.T. Coleridge, ilk olarak mesidir. Coleridge’in çocukluk yaşlaChrist’s Hospital adlı yatılı rında edindiği kitaplar arasında kana okulda başladığı eğitim hayatısusamış, karabasan öykülerle süslü Binna, 1791 yılında Cambridge’de Jesus bir Gece Masalları’nın yer aldığını da College da devam etse de okulu yarım hatırlarsak şair, duygusal ve ruhani acıbırakır, bitiremez. Çocukluk yaşlarınnın insana getirdiklerini ve yaşama tutdan itibaren çektiği şiddetli romatizma kusunun bir anda nasıl da acıya dönüşağrıları için aldığı ilaçlar S.T. Coleridtüğünü/dönüşebileceğini Yaşlı Gemici ge’i daha sonra uyuşturucu bağımlılığıadlı yedi bölümlük manzumesinde çarna yöneltir. Aspirinin keşfedilmediği pıcı bir şekilde vurgulamıştır. yıllarda laudanum (afyon ruhu) ilacının İKİ ŞAİRİN BULUŞMASI Şavkar Altınel’in “şiirlerin asıllarınçocuk ve yetişkinler için ağrı kesici olaŞavkar Altınel’in daha önce yayımladaki kafiye düzenlerini korumaya özen rak kullanıldığını düşünecek olursak nan Kuzeyde Bir Adadan adlı derlemegösteririm”, diyerek, titiz ve özenli bir sürekli aldığı laudanum ve opiumun sinde S.T. Coleridge’den Kubla Khan çalışmayla dilimize kazandırdığı The (haşhaş tozu) Coleridge’in sadece fizik(Kubilay Han) adlı şiiri de çevirdiğini Rime of the Ancient Mariner (Yaşlı Gesel ağrılarını dindirmekle kalmadığı gidüşünürsek, Gustave Doré’nin resimlemici), okuyucusunu Güney Kutbu’na, bi, duygusal geriliminin de rahatlamasıriyle süslenen Yaşlı Gemici adlı çevirisi, soğuk diyarlara heyecanla sürüklerken, nı sağlamıştır. Yakın arkadaşı şair Willibelki de bir anlamda uzun zaman aralısisi delerek gelen albatros kuşunun belam Wordsworth ve onun kız kardeşi ğından sonra iki şairin yeniden buluşki de bir anlamda bir sembol olduğunu Dorotyhy Wordsworth ile olan sıkı masıdır. Coleridge’in uzun şiirini yazdıdüşündürerek uzun bir deniz yolculudostluğunun yanı sıra, çağdaşları arağı dönemde hiç deniz yolculuğu yapğuna çıkaracaktır. Altınel de ilk okuyusında Lord Byron, Percy Bysshe Shelmadığını da düşünecek olursak, sadece şunda şiirin üzerinde “derin bir iz bıley, Jane Austen ve John Keats de buokuduğu gezi kitaplarından esinlenerek rakmadığını” üç yıl sonra ikinci defa lunmaktadır. 1798 yılında S.T. Coleridokuduğunda ise içeriğinge ve Wordsworth, İngiliz den çok, müziğinden ve romantizminin başlangıç özellikle de zengin iç kafinoktası olarak kabul edilen yelerinden etkilendiği yaortak kitapları Lirik zar. Arkaik kelime yapısı Baladlar’ı yayımlarlar. Alile dolu olan şiirin, şair ile manya’ya yaptığı seyahatinin bütünleşen bir şair/çevirsonrasında Kant, Schiller, men tarafından başka bir Schelling gibi fikir adamlarıdile, Türkçeye çevrilerek nı keşefeden Coleridge, İnhayat bulması, Şavkar Altıgiltere’ye Alman Romantiznel’in ‘Sonsöz’de yazdığı minin ruhunu taşıyarak dögibi, hayatının sonuna ner. doğru hüzün, fiziksel acı Coleridge’in diğer şiirleve yaşamı boyunca elde etrinden This LimeTree Bomiş olduğu maddi ve manwer My Prison’unu da hatırevi değerleri kaybederek layacak olursak, ıhlamur yaşamak zorunda kalan İnağacının gölgesini kendi hagiliz şair Samuel Taylor pishanesine dönüştürür. Şiir, Coleridge’i anlamanın ve birinin kişisel duygularını diyazdıklarını yorumlamanın le getirmesiyle başlar. Güzel yolundan geçmiş olduğuhislerini kaybettiğinden yanun izidir. kınır, umutsuzdur. Hayal güBirinci bölüm s. 18’deki cü gerçekle örtüşür. Bir diEftsoons his hand dropt ğer tamamlanmamış anlahe (Gemici çekti hemen tımcı şiiri Christabel de büelini) dizesinde yer alan yüleyici eserlerinden biridir. Eftsoons, çok eski bir sözİlk bölümünü 1797 baharıncük olup soon afterwards da Stowey’de, ikinci bölü(hemen) anlamına gelir, münü üç yıl sonra Kesgene aynı bölümde s. wick’te yazar. Şiir dramatik bir tonda açılır. The Rime of 22’de yer alan “Below the the Ancient Mariner‘de kirk, below the hill” (Ardı(Yaşlı Gemici) de dönemin mızda kaldı kiliseyle tepe) gemicilerinin uğurlu kuşu dizesinde karşımıza çıkan Albatros’un gemiciye getir“kirk” sözcüğü de İskoç diği mutluluk ve şans, gemidilinde church’ün (kilisecinin kuşu öldürmesiyle bir nin) karşılığıdır. Gene aynı anda mutsuzluk ve acıya döyapıda olan ikinci bölümColeridge, duygusal ve ruhani acının insana getirdiklerini ve yaşama tutkusu de s. 62’de yer alan “Ah! nüşür. nun bir anda nasıl da acıya dönüştüğünü/dönüşebileceğini Yaşlı Gemici adlı 1804 yılında sağlığına kaWell aday! What evil loyedi bölümlük manzumesinde çarpıcı bir şekilde vurgulamıştır. R oks” (Ah işte baktı yüzüme nefretle) dizesindeki Ah! Well aday, eski bir deyim olup ne kötü günlerdi karşılığına gelmektedir. Şiirin çevrisinde yer alan bu dilsel zorlukları da düşünecek olursak, Şavkar Altınel’in İngilizce ve Türkçesi ile karşılıklı sayfalarda yer alan bu çevirisi, bize bir başucu kitabı daha kazandırmıştır. YAŞLI GEMİCİ’NİN SIRRI... Samuel Taylor Coleridge’in kitabında belki de bir diğer ilginç yan, Orhan Pamuk’un önsözde yer verdiği Kar romanı ve romandaki kahramanı Ka’ya ait bir açıklamasıdır. Evet, bu sürükleyici, sıradışı manzumeyi çevirmesi bir anlamda belli dönemlerde şiirleri ve düzyazıları üzerine çalıştığım Şavkar Altınel’i daha iyi anlamanın bir başka kapısı olduğunu düşündürdü bana. Şavkar Altınel’in çevirisi Afyon içerek huzur bulmaya çalışan İngiliz şairin duygu yapısını, kendi içsel acı veren yolculuklarını daha yakından anlamamıza yardımcı olurken, şiirinin bize sunduklarını ve düşündürdüklerini de bir kere daha hatırlatmaktadır. Altınel’de kitabın ‘Sonsöz’ünde belirli zaman dilimlerinde Coleridge ve Yaşlı Gemici ile olan karşılaşmalarının, farklı yer ve zamanlarda yaptığı okumalarının onu, nasıl Yaşlı Gemici’nin sırrını çözme uğraşısına yönelttiğini hikâye tadında anlatmaktadır. Alone, alone, all, all alone, Alone on a wide, wide sea! And never a saint took pity on My soul in agony Yalnızdım, yalnızdım, yapayalnızdım Uçsuz bucaksız bir denizde Ve işkence içindeki ruhuma Merhamet etmedi çıkıp bir aziz de. Since then, at an uncertain hour, That agony returns; And till ghastly tale is told, This heart within me burns. O gün bugündür, beklenmedik bir anda Başlar gene o büyük acı bende Ve anlatana dek bu korkunç hikâyeyi Yanıp tutuşur yüreğim içimde. Yaşlı Gemici’nin yüreğini yanıp tutuşturan, dinleyecek kimseyi bulduğunda hemen anlattığı o uzun hikâyede engin denizde acımasızca vurduğu zararsız albatros, gerçekten yalnızca bir albatros mu? ? The Rime of the Ancient Mariner– Yaşlı Gemici/ Samuel Taylor Coleridge/ İngilizceden çeviren Şavkar Altınel/ İletişim Yayınları/ 183s. SAYFA 5 CUMHURİYET KİTAP SAYI 986