Katalog

Elbette. Önemli olan, 90 yıllık CHP’yi artısıyla eksisiyle ortaya koyabilmek. Kaldı ki, CHP’yi övmek de, tanımlanması gereken, sınırları çizilmesi gereken bir konu. Övseniz, hangi CHP’yi öveceksiniz, yerseniz, hangi CHP’yi yereceksiniz? 90 yıllık bir süreç bu. Atatürk’ten Baykal’a kadar uzanan, inişçıkışların yaşandığı bir tarih. Bu kitapta, tarihsel süreç içinde CHP’nin sevapları da günahları da var. MİLLİ ŞEF’İN ÇOK PARTİLİ HAYATI Çok partili hayata geçiş… Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı… Bu fiili durum CHP’de nasıl karşılandı, ilk muhalefet edilen konular nelerdi? Çok partili hayata geçiş, tabii ki, iç ve dış koşulların bir gereğidir. İkinci Dünya Savaşı’nı demokratik güçlerin kazandığı, bu yüzden CHP’nin bu yönde tercih yapmak zorunda kaldığı söylenir. Bu elbette doğrudur ama eksiktir. Dünya Savaşı’nı kazanan güçlerden biri de, Sovyetler Birliği’ydi ve o sırada muzaffer Sovyet orduları, Türkiye’nin hem kuzeydoğu hem kuzeybatı sınırlarına dayanmıştı. Bu tarihi notu, çok partili yaşama geçişin CHP’nin bilinçli bir tercihi olduğunu vurgulamak için hatırlatıyorum. Yoksa ki, o günün “Milli Şef”i İsmet İnönü için Salazar’laşmak ya da Franko’laşmak o kadar zor değildi. Çok partili yaşama geçmek kolay olmadı. 23 yıldır devleti kuran ve yöneten kadrolar tümüyle böyle bir sürece hazır değillerdi. Bunların bir kısmında “Ben kurdum, ben götürürüm” zihniyeti egemendi. Bir kısmı da, çok partili yaşamla birlikte, ülkenin kuruluş felsefesinden, temel ilkelerinden uzaklaştırılacağı kaygısı vardı. Ve tabii, çok partili yaşamla birlikte, büyüyen muhalefete karşı duyulan hazımsızlık. O noktada da kilit adam İsmet İnönü’ydü. CHP, çok partili hayata geçildikten sonra, uzun bir süre, halkı arkasına alan muhalefete benzemeye çalıştı. Cumhuriyetin temel ilkelerinden ödünler bile verdi. Silkelenip kendine gelmesi, 1950’lerin ortalarını buldu. SANCILI BİR DİNAMİZM CHP, içinde cereyan eden çatışmalar, sancılı dönemlerle aslında ta ilk kuruluşundan itibaren mücadele içine giriyor… Taşların yerine oturması aslında hayli zaman alıyor… Yanılmadıysam eğer bu anlamda en çarpıcı dönemleri ve en yoğun mücadeleleri hangi dönemler verdiği söylenebilir? ¥ Bu çok önemli bir soru. CHP, kurulduğu günden itibaren hep sancılı bir parti olmuş. Hep, iç çatışmalarla çalkalanan, kaynayan bir parti olmuş. Kimi zaman, kişisel çatışmalar, parti içi iktidar mücadeleleri öne çıkmış ama, temelde CHP’deki çatışmalar, taşların yerinden oynaması, taşların yerine oturması sonucunu doğurmuş. “Kuruluşundan beri” demekte çok haklısınız, çünkü, parti içi kavgalar kuruluş aşamasında başlamış CHP’nin. Bütün ayrıntıları kitapta var, ama şu kadarını söylemek gerekir ki, daha CHP kurulurken aydınlanma taraftarlarıyla, aydınlanmaya karşı olanların kavgasıyla kurulmuş bir partidir. CHP içinden Terakkiperver Parti’nin çıkışına yol açan çatışmalar… Serbest Parti’nin kuruluş ve kapanış süreci… Çok partili hayata geçişle birlikte Demokrat Parti’nin doğuşuna yol açan kavgalar… Ortanın solu politikasına geçişle birlikte sağcıların partiden kopuşu… Atatürkİnönü çatışması…İnönüBayar çatışması… İnönüEcevit çatışması… 12 Eylül sonrası parçalanma… Hepsi, CHP’nin bir anlamda dinamizmini yansıtan gelişmeler. KARA ÇARŞAFA ROZET OLAYI… CHP lideri Deniz Baykal’ın kara çarşaflı üyelere rozet takmasıyla ilgili epey gürültü koptu malum. Nasıl yorumlarsınız? Çok acemice programlanmış bir seçim yatırımı olarak yorumluyorum. Kitabınız her baskıda yenilendi, 19192009’da eklenenleri sıralar mısınız? Bu kez kitabın bütününü gözden ve elden geçirdim. İlk baskı da, özellikle CHP’nin ilk yılları anlatılırken kullanılan dil, orijinal metinlere de sadık kalınarak, eskiydi. Belki birinci ve ikinci kuşağın temsilcileri bu dili anlayabilirdi ama, artık bu olanaksız. Üçüncü ve dördüncü kuşağın o dili anlaması çok zor. Bu nedenle, tarihsel belge olması açısından, anlamlarını bugünkü dille de açıklamak koşuluyla, biriki belgeyi eski dilde verdim. Onun dışında kitabın dili, bugün gençlerin de kolayca anlayabileceği biçimde sadeleştirildi. Ve doğal olarak, 1999’dan bugüne kadar olan gelişmeler, yine aynı mantık ve kronolojik sırayla kitaba eklendi. ? [email protected] CHP, 19192009/ Hikmet Bilâ/ Doğan Kitap/ 472 s. “CHP kitabını yazmaya başladığım zaman, Şevket Süreyya Aydemir’in bir sözü dikkatimi çekmişti. ‘CHP’nin tarihi hâlâ yazılmamıştır’ diyordu. Bu boşluğun doldurulmasına katkı amacıyla yola çıktım. Zaten, ilk baskısında kitabın adı ‘CHP Tarihi’ydi. O zaman CHP’nin 60 yılını anlatıyordu. Sayısız gazete, dergi okudum, belge inceledim, insanlarla konuştum. Dil devriminden önceki gazete ve dergileri izleyebilmek için Osmanlıca öğrendim. Aradan otuz yıl geçti ve bugün “CHP 19192009”, partinin 90 yıllık tarihini özetliyor.” CUMHURİYET KİTAP SAYI 987 SAYFA 5