Katalog

Yapıtları ve hakkında yazılanlarla Halit Çelenk üzerine... Bir hukuk savaşçısı: Halit Çelenk Halit Çelenk, “insan haklarına dayalı bir hukuk için mücadele eden” direngen bir hukukçumuzdur, “önce insan, sonra hukukçu olacağız,” diyen bir hukukçumuz. Ama yalnızca bir hukukçu değildir Halit Çelenk. Savunmanlığının verdiği söz ustalığını aydınlık düşünceleriyle bütünleştiren ve dil sevgisini de kattığı yazdıklarıyla toplumumuzun hukuk, özgürlük ve demokrasi savaşımına katılan bir düşünce adamı ve düşünceleri doğrultusunda siyasal ve toplumsal savaşımın içinde yer almış bir eylem adamıdır da. Ülkemizdeki hukuk ve demokrasi savaşımının yılmaz adlarından biridir. “Demokrasi savaşımı veren, hiçbir kişisel çıkar ve mevki düşünmeden hapisleri, idamları göze alan insanları savunarak ülkemizde yürütülen demokrasi savaşımına katkıda bulunduğuma inanıyorum.” Halit Çelenk. ? Öner YAĞCI ağdaş Hukukçular Derneği, savaşımının 19. yılında yayın organı “Çağdaş Hukuk”u, “Halit Çelenk Özel Sayısı” (TemmuzAğustos 1993, 14–15. sayı) olarak çıkarmıştı. Bu özel sayıda Halit Çelenk’in “dün, bugün, yarın” olduğu söyleniyor, “Halit Çelenk’in yaşamı bir tarihtir. Onurlu bir tarih. Kendi tarihimizi öğrenmek bir görevdir. Savunmanın onuru Halit Çelenk Ağabey’e teşekkür ediyoruz.” deniliyordu. ÇHD’nin “Gelecek, geçmişin olumlu mirası üzerine kurulacaktır; belleklerimizi diri tutalım” anlayışıyla sunduğu bu özel sayı, anlamlı bir sahiplenmeydi. Yıllar boyunca mahkeme kürsülerinde demokrasi ve hukuk savaşımı veren, on binlerce (evet, on binlerce!) demokrasi savaşımcısı kişiye ve kuruma savunmanlık yapan, zaman zaman kendisi de sanık olan, toplumsalsiyasal muhalefetin hep içinde ve en önlerinde yerini alan “Çağdaş Hukukçu Halit Çelenk” için çıkarılan bu özel sayı, toplumumuzda pek görülmeyen SAYFA 16 bir değerbilirlik örneğiydi. Bu dergideki yazıların çoğaltılarak bir “Halit Çelenk Kitabı” ile daha çok insana ulaştırılmasının ÇHD’nin görevi olduğunu düşünüyorum. 1921’de Antakya’da doğan Halit Çelenk, TİP yöneticiliği; TÖS ve TÖBDER hukuk danışmanlığı; Türk Hukuk Kurumu, İlerici Avukatlar, Devrimci Avukatlar, Çağdaş Hukukçular Dernekleri kuruculuğu, yöneticiliği; Aydınlar Dilekçesi ve Demokrasi Kurultayı çalışmaları; İnsan Hakları Derneği kuruculuğu ve onur kurulu başkanlığı; Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı kuruculuğu, yönetim kurulu üyeliği gibi görevlerinin yanı sıra, özellikle sıkıyönetim dönemlerindeki savunmanlık görevlerini de onurla yapan bir düşünce ve eylem ustamızdır. 12 Mart öncesinde TİP yönetici ve üyelerinin; Rasih Nuri İleri, Hasan Hüseyin, Kemal Burkay, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler ve ABD Büyükelçisi Komer’in arabasını yakan devrimci gençlerin; Sol Yayınları ve Bilim ve Sosyalizm Yayınları’nca çıkarılan kitaplar hakkındaki davaların savunmanlığını yapan Çelenk, 12 Mart dönemindeki DEVGENÇ, TÖS, Aydınlık, Deniz Gezmiş ve arkadaşları, THKPC, KÖYKOOP, Mihri Belli, Süleyman Ege davaları, üstlendiği da vaların bir kısmıdır. O, 12 Eylül döneminde de DİSK, TÖBDER, Barış Derneği, TİP, TSİP, TKP, TDKP, Partizan, TKPB, Kurtuluş, Halkevleri, TYS, İlhan Erdost, Yeşilyurt köylüleri, İlhami Soysal, Sadun Aren, Nâzım Hikmet’in Yurttaşlık Hakkı gibi davaların savunmanıdır. 19681969’da Türk Hukuk Kurumu’nca “Yılın Hukukçusu” seçilen, Mülkiyeliler Birliği Vakfı’nca “1988 Rüştü Koray Ödülü”ne (Yargıtay Başkanı Ahmet Coşar’la birlikte), Orhan Apaydın Barış ve Demokrasi Vakfı’nca “1996 Demokrasi ve Barış Ödülü”ne layık görülen; DİSK, Türk Tabipler Birliği, 68’liler Birliği Vakfı, Çağdaş Hukukçular Derneği, Öğretmen Dünyası, Devrimci Yol Davası Sanıkları, Türkiye Barolar Birliği ve birçok belediye tarafından çeşitli ödüllerle onurlandırılan Çelenk’in savunmanlığını yaptığı yüzlerce yazar, şair, öğretmen, öğretim üyesi, ressam, müzikçi, milletvekili, avukat, gazeteci, doktor, mühendis, işçi, sendikacı, yayıncı, devrimci genç vardır. ‘HER BİRİ BİR DÜNYA’ “Ben bir savunmanım. Güzel insanları savundum. Halkını seven, onların ‘Bir orman gibi kardeşçesine yaşaması’ için gencecik yaşamlarını veren insan Ç ları. Özgürlüklerini, yaşanmamış yemyeşil yıllarını ortaya koyan insanları, Hakça toplumsal bir düzene giden yola ışık saçan insanları savundum” diyen ve savunduğu insanları, “her biri bir dünya” diye tanımlayıp içtenlikle seven Halit Çelenk’in ilk kitabı Hukuk Yazıları’dır. Gerek bu ilk kitabı gerekse bundan sonra çıkardığı 141142 Üzerine, ÇHD’ce Devlet Güvenlik Mahkemeleri Niçin Kaldırılmalıdır?, Hazırlık Soruşturmasında Savunma Hakkı, Bildiri Yayınlama Toplantılar ve Yürüyüşler, Çelenk’in hukuksal hakların tanıtılması, kavratılması, yaygınlaşması kaygısını güden kitaplarıdır. İdam Gecesi Anıları ve Kararlar, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın davaları ve idam edildikleri gecenin tanıklığıdır. Bu kitabında Çelenk, savunmanları olduğu bu 12 Mart dönemi devrimci gençleriyle ilgili en yakın görgü ve duygu tanığı olarak, yakın siyasal tarihimizin en önemli olaylarından biri olan Deniz Gezmiş olayını bugünlere aktardı. Hukuk adlı kitabında TCK’nın 141–142–146. maddelerinin uygulamalarını ve eleştirilerini yapan Çelenk; Hukuksuz Demokrasi ve 12 Eylül ve Hukuk adlı kitaplarında 12 Eylül dönemindeki hukuk dışı uygulamalara, çağdaş bir hukukçu gözüyle yaptığı eleştiri ve uyarılarını içeren yazılarını topladı. Hukuk Açısından TÖBDER Davası’nda bu davayı siyasalhukuksal boyutlarıyla irdeledi. Umut Hangi Dağın Ardında adlı kitabında 12 Eylül hukukunun üzerine gitti ve incelemeleriyle demokrasi savaşımındaki insanlara umut aktarma görevini yaptı. Server Tanilli, kitaba yazdığı “Birkaç Söz”de, “Hakkın çiğnendiği yerde onu tutup kaldıran ve göğsünü de zulmün sillesine siper eden yiğitler olmuştur hep; bir ülkenin tarihinin gerçek kahramanları da onlardır. Halit Çelenk biridir onlardan... Dar günlerin dostudur Halit Çelenk... Kürsüsü olmayan bir üniversite hocasıdır o!” diyor. Kitaptaki yazılarında 12 Eylül döneminde çıkarılan Terörle Mücadele, Pişmanlık, CMUK, Adalet Kolluğu yasalarını; demokrasi, hukuk devleti, insan haklarına dayalı bir hukuk anlayışı açılarından değerlendiren Çelenk; bunların dışında Nâzım Hikmet’in davaları, TÖBDER Davası, Dikili Festivali, yargısız infazlar, DİSK ve TÖBDER’in malları, işkence ve BM’nin işkence sözleşmesi, Denizlerin idamlarının 20. ve 21. yıldönümleriyle ilgili düşüncelerine yer veriyor. Yargı bağımsızlığından yargısız infazlara, işkenceden adaletsiz ölüm cezalarına, eşitlik ilkesine aykırı yasalardan savunma hakkının kısıtlanmasına, düşünce suçlarından itirafçılığa hukuk sistemimize aynasını tutup çağdaş hukuku cesur adımlarıyla arıyor. Halit Çelenk’in anılarını içeren ve ülkemizin siyasal, toplumsal ve hukuksal savaşımından can alıcı kesitlerle dolu olan Barış Savaşçıları’nda yakın tarihimize tutulan bir ışığı yakalıyoruz. Çelenk’in savunmanlık mesleği boyunca yaşadığı yüzlerce anının bir kısmını görebildiğimiz bu sıcacık demet, umudu çoğaltan bir demokrasi ve özgürlük savaşımının çiçekleriyle dolu. Çelenk’in bir sunuşuyla yaşamöyküsünün de yer aldığı anılar demeti, “Fikret’in Aşiyan’ı” adlı bir yazıyla başlıyor. 1940’lı yıllardır ve Halit Çelenk, İstanKİTAP SAYI ? CUMHURİYET 934