Katalog

? kendi dublörü Sutcliffe”, “alter egosu, öteki beni” diye tanımlanıyor. Blanford kitabın bir yerinde “Benim biyografim yok, gerçek bir sanatçı olarak kitaplarımdaki bir karakter gibi yaşamın içinden geçiyorum” diyor. İlk kitabın kahramanlarından Sylvie, ikinci kitapta Blanford'un eşi Livia'ya dönüşüyor. Kim kimi yaratıyor? Kim gerçek, kim değil, kim birkaç sayfa sonra bir rüyaya, bir yanılsamaya dönüşecek? Okurun kafası karışa dursun, yazar rahat: “Kitaplar, tırmanış yapan dağcıların birbirlerine bağlandıkları gibi bağlanacaklar, ama her biri bağımsız olacak. Tırtılın kelebekle, iribaşın kurbağa ile ilintisi nasılsa öyle. Organik bir bağ.” Durrell ikinci kitapta, “çapsız sanat bir titreşim uyandırır, büyük sanat ise baş döndürür” diyor. Beşlide gerçekten okurunun başını döndürmeyi başarıyor. Hem de ne “döndürme”! Durrell'ın kahramanları olaylara genel geçer ahlak, toplum kuralları açısından bakmıyor. İkinci kitaba adını veren Livia, can yakan, elde tutulamaz, özgürlüğüne tutkun, lezbiyen bir kadın. Şehvetle, tutkuyla, kurallarla aldırmadan yaşamını sürdürüyor. Durrel, “Suç, tene parlaklık kazandırır. Özsu kabarır, cinsellik tıpkı tropikal bir bitki gibi gizlice çiçek açıverir” sözleriyle bu kahramanını yüceltiyor. Bazı ilişkileri de Freud hayranı Constance'ın sözleriyle yorumluyor: “Tu, bir keresinde doğanın kendisine kısır yani biyolojik bağlamda caiz olmayan aşklar yaratarak, doğurganlık dengesizliğine çare bulduğunu söylemişti. ” Kitaplarda en fazla “biyolojik bir caizlik” sorgulanıyor, asla ahlaksal değil. Livia 'da eşinin aldatması üzerine dehşete düşen Blanford'un “yüreği acıyla ve tiksintiyle burkuldu” diyor yazar. Ve ekliyor: “Bu, ahlakçı bir tepki değildiyalnızca aldatmacayı gaddar ve gereksiz bulmuştu”. Bu sözler, İskenderiye Dörtlüsü'nde karısı Justine'in savrulmaları karşısında şefkatli bir sahiplenme sergileyen eşi Nessim'in sözlerini anımsatıyor “Ne yapabilirdim? Justine birçok yönden benim için oldukça zorluydu. Yapabileceğim tek şey onu aşkta geçmekti elimdeki tek koz buydu. Onun önünden gidiyor, ayağının nerede sürçeceğini önceden biliyordum; her düştüğü yerde beni buluyordu, ayağa kalkmasına yardımcı oluyor, düşmesinin önemli olmadığını göstermeye çalışıyordum. Alt tarafı benim en önemsiz yanıma leke sürüyordu ünüme” ‘İNTİHAR DERNEĞİ’ Durrell, dördüncü kitabın ilk sayfasında yer alan “Sinsi aşk cinleri, elbet çağdaş dünyanın sunduğu o suyuna tirit ahlaksal azıkla beslenmiyordu artık” sözleriyle de kahramanlarının ahlak kurallarını hiç önemsemediğini bir kez daha vurgulayacaktır. İkinci kitapta, eksantrik Mısırlı prens ve arkadaşı Affad kahramanlar arasına katılıyor. Livia'nın can yakan, yürek yakan, kötücül güzelliğinin yanında arka planda kalan kız kardeşi Constance kitabın sonuna doğru öne çıkmaya başlıyor. Yazar, Constance'a tuttuğu aynanın tozlarını siliyor ve oradan yansıyan güçlü bir kadın karakteri okurun önüne çıkarıyor. Constance, üçüncü kitaba adını verirken, yaklaşan ikinci dünya savaşı öncesinde kahramanlar Avignon, İsviçre ve Mısır'a doğru dağılıyor. “Avrupa bütünüyle bir intihar derneCUMHURİYET KİTAP SAYI ği” gibi görünmeye başlarken, yaklaşan savaş kahramanların hayatlarına da damgasını vurmaya başlıyor. Constance Freud hayranı bir doktor olduğundan, Freud ve düşünceleri, psikanaliz öyküleri bu kitapta geniş yer buluyor. Constance, ikinci kitapta kardeşi Livia ile ilgili tüm gerçeği öğrendikten sonra bir doktor olarak kardeşini “Sapkınlık biçiminde ortaya çıkan mutlak narsisizm, anne tarafından terkedilmişlik duygusundan kaynaklanır. Daha da acısı, narsisizmi doyuran cinsel dürtü, aslında terk eden anneye yönelik ensestin taklididir” diye anlatacaktır. MASALLARIN BÜYÜLÜ SESİ Constance ile Mısırlı sevgilisi Affad'ın aşkı, BatıDoğu ikileminin sergilendiği bir karşılaşma, çatışma alanıdır bir yönüyle. Hem çatışma vardır, hem de görkemli bir bütünleşme. Bir yanda trajedi vardır, diğer yanda masalların büyülü sesi. Yazar, bir aşk ilişkisinde DoğuBatı ikilemini sorgular. Constance , Sylvie, Livia gibi kadın karakterlerin Dörtlü'nün kahramanlarından Justine'den izler taşıdığını da eklemek gerekiyor. Aslında, Beşli'de birçok yerde Dörtlü'yü çağrıştıran, anımsatan bölümler az değil… Dördüncü kitapta ölüm teması öne çıkıyor. Ölümün “intihar” hali. Bir bilinirci ve Mısır'da bir intihar derneğinin üyesi olan Affad aracılığıyla seçilen, yaklaşan, beklenen, özlenen ölümü izliyor okur. Ölümle Yüzleşme Cemiyeti üyesi Affad, tutkulu bir aşk serüvenine girince daha önceden verilmiş ölüm kararını sorgulamaya başlıyor. Ölüm, hem “korkunç derecede çekicidir” Affad'a göre, hem de “insanları devindiren bir tutku”. “Büyük reddediştir”, “tek şiirsel eylemdir”. Ancak bilinircilere “sıradan intihar” yasaktır. Aslolan “Kabullenme eylemidir. Ama kendilerine karşı kalkan el, kendi elleri değildir”. Bu “bir başkasının eliyle” törensel intihar anlayışı öyküye gizem ve serüven duygusu katıyor. Kitapta “Engizisyon” başlıklı bölümde Türkiye de anılıyor. Ancak, yazarın Türklere karşı pek sevecen olmadığı biliniyor. Son kitapta, DoğuBatı, aşkölüm, gerçekkurmaca ikilemleri yeni sorular, açmazlar, çelişkiler doğurmayı sürdürüyor. Bunların bazılarını “son”lara ulaştırıyor yazar, bazılarını ortada bırakıyor. Beşli, “Tam bu anda olgunlaşmış gerçeklik, kurmacanın yardımına koştu ve öngörülmesi olanaksız şey oluşmaya başladı” sözleriyle noktalanıyor… Lawrence Durrell kimileri için “Muhteşem Lawrence”, kimileri için bir oryantalist. Kendisi bir yazıda “Frenkler Doğu'ya gittiğinde ya bu insanları gözlemler, ya da onlardan kötü edebiyat yapar” diyordu. Durrell'ın “kötü edebiyat” yapmadığı açık. Avignon Beşlisi'nde okuru yine labirentlere sokuyor, yolunu kaybettiriyor, başını döndürüyor. Durrell'ın dünyasında gezinmek kolay değil, o pek de tekin olmayan yazarlar soyundan… O; tutkunun, ölümün, aşkın en mahrem, en zorlu, en gizemli, en karanlık yüzlerini yansıtan bir söz büyücüsü… ? Monsieur Ya da Karanlıklar Prensi, Livia Ya da Diri Diri Gömülmek, Constance Ya da Yalnızlıklar, Sebastian Ya da Güçlü Tutkular, Quinks Ya da Kusursuzluk Peşinde/Lawrence Durrell/Can Yayınları. 908 SAYFA 21