Katalog

> K U R L A R A Erdoğan Alkanın yeni $iir kitabı Yunus Nadi Ödüllerı neredcyse 60 yaşına ulaştı. llk verildiği tarihtcn başlayarak etkisini sürdürmeyi başarmış cnder ödüllerden biri, Yunus Nadi Ödülleri. 58 yıllık tarihinde edebiyatırmzın, sanatımızın, kültürümüzün önemli adlannı ödüllendirmiş bir kurum Yunus Nadi Ödülleri. ödüllerbu yıl biri dışında bep paylaştırılarak verildi. Bunun kültür ve sanalımız için sevindirici bir durum oldugunu düşünüyoruz. Yapıtlan seçmekte bir hayli zorlandı jüri üyelerimiz sanıyorum. Bu yıl romanda Burban Güncl "Atcş ve Kuğu" ile, öyküde Sibel K. Türker "Öykü Sersemi" ve Ethem Baran "Dönüşsü'z Yolculuklar Kitabı" ile, şiirde hnıail Uyaroğlu "Lanettayin Bir Şair" ve Ali Püsküllüoğlu "Zamansız" adlı dosyası ile, snsyal bilimlerde Ayla Odekan "Yazıları ve Rölöveleriyle Sedat Çetintaf ve Rıfat N. Bali "Anadoludan Yeni Dünyaya, Amerika'ya llk Göç Eden Türklerin Yaşam Öyküleri" ile, karikatürde ise Muhammet Şengöz ve Mehmet Ateş Gülcügil ödülleri alan isimler oldu. Kazananlan hepsini tek tek kutluyoruz. Bol kitaplı günler... TÜRHAN GÜNAY .'tnflil: [email protected] 'Sfenks' Sfenks, genel olarak değerlendirirsek, biçim ve dil oyunlarmdan her zaman sakınan, anlatmak istediğini bire bir anlatırken yaşanmışlığın yoğunluğundan oluşan bir "şiir dili'ne erişmiş bir şairin yeni verimlerini topladığı kitabıdır. D ErayCanberk Bir şıır öğüttüm înceden ince dir. Alkan daha sonralan Ner val'den, Baude laire'den, Rimbaııd'dan, Mallarrr.e'den, Apollinaire'den çeviriler yapmış ve özcllikle Fransız şiirindeki Simgecılik ı ıkımı iizerinde çalışmıştır. Samsun'da dogan Alkan'ın ailesi Şarkışla (Sıvas) kökenlidir. Şairin (,'ocukluğu ve okul yılları doğdıığıı şehirde ve başka şehirlerde geger ama vaz latilleriııde hep Şarkışla'ya gider. Aile orta mında da, anne ve babasının Şarkışlalı olması nedeniyle, ata yur dunun havası içinde biiyür. Bu iki olgu Alkan'ın halk kültüru içinde yetişmcsini ve özellikle de âşık ya da saz şairleri ile yakın ilişkide olmasını sağlamıştır. Ço cukluğundan beri bu şairleri dinlediğini ve bazılanyla yakınlık kurduğunu da unutmamak ge rek. Nitekim hemşerisi Âşık Veysel'in hayatını anlatan Kör ()1dunı Veysel üldum (1991) adlı romanı vardır. İLK ŞİİRLERİ Alkan'ın ilk şiirleri yayımlandığı sırada şiirimizde tkinci Yeni anlayiiji egemendir. llk şiir kitabı Güneş Tozlan'nın yayımlandığı sırada tkinci Yeni şiir anlayışımn ürünleri de yayımlanıyordu Ok tay Rifat'ın Perçemlı Sokak (1956)veAşık Merdiveni(1958), Edip Cansever'in Yerçekimli Karanfil(1957), Umutsuzlar Parkı (1958)vePetrol (1959),CçmalSüreyanın Uvercinka(1958),tlhan Berk'in Galile Denizi(1958),Turgut Uyar'ın Dünyanın En Gıizel Arabistanı(1959) adlı kitaplan Şair bu anlayışın etkisinde kalnıanııştır ama doğal olarak Ikinci Yeni'ye yabancı da değildir. Bu kısa değinmclerdcn sonra rinden), halk edebiyatından (hikâye, masal, mani, söylcnce), özellikle Fransız Simgecilerinden etkilendiğini söyleyebiliriz. Al kan'ın Faruk Nafiz Çamlıbel, Kemalettin Kamu, Omcr Bedrcttin Uşaklı, Ahmet Kutsi Tecer gi bi şairlerle akrabahğından da söz edilebilir. İKİ YANLI YOĞUNLUK Sfenks'te de çizgisini sürdiirii yor Alkan. Yalnız bu kitaptaki şiirlerdc iki yanlı bir yoğunluk söz konusu. Özellikle söyleyişteki yoğunluk Onceleri de yoğun bir yaşantının öziinü kelimelere dökme kaygısı vardı Alkan'ın şiirinde. Oysa bu kadar "tutumlıı" bir kelimc kullanımı yoktu. Sfenks'te hem söyleyiş yoğunluğu öne cıkıyor, hem de hayatı yo rıımlama açısından yoğun bir irdeleyici tavır var. Alkan aynı zamanda şiiri nasıl değerlendirdiği, şaiıi nasıl konumladığı konıısıında da ıpucları verıyor. Örneksc Alkan'ın âşıkJardan (saz şairle kitaptaki "Şiir", "Ozan" ve "Şairin Sabah Duası" adlı şiirler. "Slenks" şiiri de şair ile Sfenks arasındaki benzerlığe değinir. "Sessizliğin görkcmli saltanatı" olan Slenks'e şair "Senin gibi ya ralı ölümsiizlüğü / Seçtinı ve taş laştım, rüzgârlar artık / Yıpratamaz bu düz, saydanı yüzüıııü. " der. Bir mekrııbunda "Aynlıklar beni hüzüıılendirdi, üzdü, ürküt tü. Bütün sevdiklerinı benı teık edecek sandını. Oğrencilığım ya tılı okullarda ya da başkalarının evlerinde geçti." diye iciııi döken Alkan yeni şiir kitabında da ayrılık, özlem, yalnızlık izleklerini işlemekten geri kalmamı.ş: "Alıp götürdü annemi kara tren, / ü ayrılık akşamından sonra ben / Küyalarımı bile gerçek sandım, / Sevdiklerım terk cdip gider diyer1 Bütün uykulardan erken uyandım." "ANNE" Şiirlerde "anne'ye sık rastlanıyor. "Annenı", "Oliim Annemin Yiizü", "Tren", "Sıkıntı", "Kıışname ", "Evimiz" başlıklı şiirlerde olduğu gibi. Aşk ve mutluluk da Alkan'ın izleklennden ama ayrılık ve mutsu/.luk bunlara hep eşlik ediyor. Bu Alkan'ın şiiriııe örneksi (klasik) bir hava veriyor. Bu kitabında yine halk şiiri tarzında yazdığı şiirleri de var. Sıvas konulu "Yurt 111" başlıklı şiiri bunlardan biri. Bu şiir doğal olarak 1993'teki Sıvas olaylarını çağrıştuıyor. Alkan âşık tarzı şiir lerini Kerem (iibi (1969) adlı kitapta toplamıştı. Sfenks'deki şiirler 1992'de ya yımlaııan Elimde Cîüller ve Riiz gâr'daki şiirlerde iyıce kendinı bclli eden dil yalınlığını sürdiirii yor. Gerçekte söyleyişteki sadelik ilk şıirlerinden beri Alkan'ın özelliklerinden biri. "ŞİİR DİLİ'NE ERİŞMİŞ BİR ŞAİR Alkan'ın yeni kitabındaki şiirler de halk şiirimizden, yenilikçi şiırimizden ve Fransız Simgeci şairlerden, "lânetlenmişler"den, yenilikçilerden etkilenmiş bir şa irin şiirleri. \ luzıırsıızluk, sevgi, kimi zaman öfke ve yergi, kimi zaman özlem egemen oluyor şiirlerine. Ne var ki hıızursuzluk ılervişçe bir sabırla dengelenebilıvor; sevgi en gizemci kavrayışlan en tensel zevke kadar bir açı lım gösterebiliyor; öfke ve yergi bazı bireysele, ba/ı da toplunısala yönelerek çeşitleniyor; özlem ise kimi zaman yakın geçmişe, kimi zaman ıızak geçmişe yapılan gön dermelerle hemen hemen bütün yaşam sürecini kapsıyor. Slenks, genel olarak değerlendirirsek, bı çim ve dil oyunlarmdan her zaman sakınan, anlatmak istediğini bire bir anlatırken yaşanmışlığın yoğunluğundan oluşan bir "şiir dili"ne erişmiş bir şairin yeni verimlerini topladığı kitabıdır. • Sfenks / Erdoğan Alkan / Varlık Yayınları I 64 s. E Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet vakfı adına llhan Selçuk A Genel Yayın Yönetmeni. Ibrahim YıldızoYayın Yönetmeni: Turhan Günay > Sorumlu Mudür: Mehmet Sucu o Cörsel Yönetmen: KITAP Dilek Akıskalı • Yavımiayan. Ye• ni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.S. Baski: Ihlas Cazetecilik A.S. 29 Ekim Cad. No: 23 Yenibosna Istanbul Idare Merkezl: Türkocağı Cad. No: 3941 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: 0 (212) 512 05 05 CumhUriyet Reklam: Genel Mudür özlem Ayden / Müşteri Temsilcisi: EylemÇevik ' Vere/ süreli yayın 0 Tel: 0 212 512 47 78 512 48 30 FakS: C U M H U R İ Y E T rdoğan Alkan'ın yeni şiir kitabının adı Sfenks (2005) ve bu kitaptaki "Şiir" adlı 6 dızelik bir şiiri bu ikı dizcylc bıtiyor. Söz konusu şiir 15 kelimeden oluşuyor. Bu şiir Alkan'ın şiir serüve ninin "lakonik" bir hikâyesi: Gece gündüz şiirlc övür olan, hasta yüreği delice koşturan bir şair sonunda bir şiir "öğütüyor". "Oğütmck'ın tanımı "toz haline gelene kadar ezmek " ve "sindirilmeye hazırlamak" ama bıırada "öğütmek' tiilinin halk ağzmda "işlemek ' ve "nıayala mak" anlamında da kullanıldığını hatırlamak gerekir. Halk ağzı, halk söyleyışi de Alkan'ın şiirinin belirleyici özelliklerinden biri dir. Alkan'ın 1950'lerın ortalarından beri şiirle rinin yayımlandıgını bı liyorıız. llk şıır kitabı Güneş Tozları 1958'de yayımİandı. Fransız şair Paııl Veıiaine'den yaprığı şiir çcvirilcri ise 1961'deEkuanilÇiçekleri adıyla çıktı. (Bııra da küçiik bir değınme ya da hatırlatma: Bu kitap Samsun'da yayim lanmıştır. Içinde şiir çe vırileri dışında "Lânctlenmiş şairler"den Ver laine üzerine oldukçn kapsamlı bir ınceleme vardır ve Verlaine'den etkilenen şairlerimiz konusu iizerinde de durulmuştur. Sonradan yeni babkılan yapılan söz konusu kıtap Türkçe'dc tek kaynak olın; özelliğini de koıuyoı. Ekuanil (Jıçekleri, Al kan'ın crken doııeııılerııule I'ransı/ şiiriyle ta nışlıgmın biı bclgesi SAYI 801 ÖZÜR: 800. sayımızda, "KISA...KISA..." sayfalanmızda yer alan "Şiirimizde Artvln* başlıklı yazının imzası çıkmamıstır. Yazı Nusret Ertürk tarafından yazılmı$tır. Nusret Ertürkten ve okurlarımızdan özür dllerlz. SAYFA 3 KİTAP