Katalog

Nedim Gürsel'le İzler ve Cölgeler' üzerlne ka kenderin penceresi lığını paylaşmaya çabalıyordum. Brükiei den bıraz uzaklaşaltm, kuzeyin Venedık'tnegelelımBrugge'e. Bu kentte de tarthı doku htç bozulmamıştır Dantel ışlemelerı kadınlann geleneksel el sanatlart arasında yerını alır. Bruggede Venedık kadar senı kendine çektı mi? Brugge'ye (Flamancada "köprü" anlamına gelir, bıliyorsun köprülerin hep özel bir yeri olmuştur senin deyiminle şu "çilekeş" hayatımda) birkaç kez yolum düştü. Son gidişimde Margueritc Yourcenar'ın izını sürmekti amacım, L'Oeuvre au Noir'ın unutulmaz kahramanı Zenon ile birlikte yola çıkmak, daha doğrusu onun yolculuğuna yeni bir çagın eşiğinde katılmaktı. Ama kaderde bu yolculuğu genç bir kadınla yapmak varmış. Istanbul'dan gelen, bir Afrika ırmaöının adinı taşıyan, ne var ki, o ırmak kadar sakin olmayan bir kadınla. Onun çekimine kapılmış gibiydim. Kentin yazınsal çağrı^ımlarının, ortaçağdan kalma mimari dokusunun, hatta genel atmosferinin bile ruhuna nüfuz edemedim. Brugge'ye kuzeyin Venedık'i diyenlere katılmıyorum. Venedik hiçbir kcnte benzemez çünkü. Hiçbir kent Venedik'le karşılaştırılamaz. Belkı, bir ölçüde, Ibtanbul karşılaştırılabilir, Resimli Dünya adlı romanımda yapmaya çalıştığım gibi. Peki, Brugge de nereden çıktı şimdi? Kitapta bu kent yer almıyor. Anılarımdaki yen ıse bambasjka. Buruk bir anısı var bellegimde. Sevgilı Nedım, Baudelaıre'de frengi hastalığt var, sonra ınmc geliyor Nerval Pam'te sokak fenerınc kendım auyor, Lautreament genç yaşta ölüyor Pasternak'ın bir sözü aklıma geldı; "Şiirlerinizde yasamtnıza ılışkın trajik sonlardan söz etmeyin" der. Mayakovskı ve Yesemn'in Irajık sonlartm örnek gostererek. izini sürdüğünüz edebıyat adamlannda da böyle bir Kon var Sen ne derun ? • Hcpsinde yok, ama çoğu lanetli yazarlar. Baudelaıre örneğin. Dostoyevski de öyle. Fetcrsburg'u onun hayaletiyle dolaştım. Puşkin'in trajik ölümu de bu yolculuk boyunca eşlık ettı bana. Kitapta lıtr ıkı yazarın da onetnli bir yeri var. Kafka'nın da. Kafka ve Prag, elını kana bıılayan ressam Caravaggıo ve Roma, işte akıbetleri kötü olan ama yapıtlarıyla bugün de yaşayan yazarlann dünyasına bir yolculuk İzler ve Gölgeler Malta Adası, bıltrsın Osmanlı mn alamadığı tek adadır Adaların bu gezgın hayatında yeri nedtr? Adalar, benim öznel coğrafyamda, fethedilen değil, sığınılan yerlerdir. Gençlik yıllarımı îkaria Adası'ndan gelen bir Yunanlı kadınla paylaştım. Oğleden Sonra Aşk'ta, yıllar sonra, anlatmaya çalıştım ada duygusunu. Yalnızca Akdeniz adalarını değil, Okyanus adalarını da dolaştım. Hiçbirinde çocukluğumda okuduğum Rohenson'un adasındaki gizi bulamadım. Ada, benim dünyamda Robenson ile evet yalnızca onıınla önleşleşen bir hayaldir. Yanı, gerçekte olmayan, ancak bir deniz kazasından sonıa, eğer boğulmazsanız ulaşabileceğiniz bir yer. •Prag ve Kafka Kafka baba merkeziyetçi bir atle yapısından geliyor Derin içıne kapanık bir ruh halinın etkısım özel ya^antısında da sürdürüyor Çocuklug'un ileride kurulan hayatlarda derinden etkılı olduğu dusuncesındeyim. Çocukluk ditşlert, çocuklukta yaralılan dünya orta yasta geri geliyor, bu konuyu tarlısalım mı bıraz ÇOCUKLUK DÜŞLERİ İzler ve Gölgeler'i yazarken Prag'a gittiğimde bu barok kentin, hiç kuşku yok Orta Avrupa'nın en güzel kcntinin, nasıl olup da bir yazarın Kafka'nındünyasını böylesine karartabildiğini sormuştum kendime. Bu sorııya bir yanıt arayışı olarak da okunabilir "Prag'da Günler". Kafka için Prag; pençeleri olan, baba otoritesiyle özdeşleşen, hir türlü bırakıp gidilemeyen bir kcntti. Yalnızca yaşamının son altı ayını bu kentten ıızakta, Berlin'de, genç bir kadının Dora Diamant'ın sevecenlığınde geçirebildi. Kafka'nın Berlin gunlerini de yazdım, ama, şu sıra bitirmeye çalıştı ğım Berlin Günleri adlı kitabıma daha uygun düşeceğini düşündüğümden İzler ve Gölgeler'e koymadım. Gezıler senı tyı hırfotog'raj sanatçıst yaptı mı? Gezdığm bu yerlere aıt fotoğraf sergısı açmayı düsünur mu\un? Kalemının yakaladıg'ı karelerle, objektifıntn yakaladıfcı karelerı karsılaştırmak nterız Nc yazık ki, bir loloğıaf makınem bile yok. Bir dönem olmuştıı, kendime göre kareler çekıyor, yazarken, özellikle mekânları anımsamada, kullanıyordum Sonra bozuldu, dorken tiıjıtal makınclerin çıkmasıyla mertlık de bozuldu. Şiındi herkes fotoğraf sanatçısı. Adlarmı söylemeyeyim, bu konuda ıddıalı yazarlarımız da var. Oysa fotoğraf makinesi bir yazarın eltne verilcmeyecek kadaı ciddi bir şeydir diye düşünüyorum. Öykulerınde , sürgün ve erotızm ana izlektir Gezılerınde ana ızlek nedır senin için ? Gidilcn kente, kcştedilen yöre ya da coğratyaya, nıutlaka oralarda yaşamış, yapıtı oralarla bütünleşmış bir sanatçı nın gözüyle de bakabilnıek. İzler ve Gölgeler'in temel izleği de bu zatcn. izler ve Gölgeler adlı bu son kıtabınıza göçebe bir yazarın " yas hesaplaşmau" dtyebıltr mıytz y Yaşlılık, metnin derin yapısında, kitabı bir ucundan ötekine katetse bile, diyemeyiz sanıyorum. Yapıtlarını ele aldığım yazarlarda kent ve ölüm izleği ağır basıyor daha çok. Tabii, bir de, erotızm var. Erotizmin de, yapıtlara yansıdığı ölK İ T A P S AYI 78 İ 7.1cr vc Cîölgcler Otobiyografik kitabından sonra yine başka coğrafyalara, başka iklimlere savrularak, o topraklarda yaşamış, ya da bir zaman dilimini paylaşmış insanların izini sürerken kaleminin peşinde bizi de gölge gibi sürüklüyor. • HaleSEVAL yolculukları, borçlularından kaçmak için çok sık adres değiştirmelerini saymazsak, daha çok ıçseldir. Ama haklısın. Çünkü bu içsel yolculuklarında, çok yerinde söylediğın gibi, "gezılcn coğrafyaların içinde hep öteki"ni aramıştır. Bana gelincc, tümüyle katılıyorum bu görüşe. Ötekini arıyoruz doğru, ama ötekinde kendımizi bulmak için elbette. Yolculuklar hcr zaman benim yapıtımı beslemiştir. İzler ve Gölgeler, bu anlamda, bir gezi kitabı değil, başka yazarların izini süren bir Türk yazannın başkalarında bulmaya çalıştığı kendi serüvenidir. YAZMAK VE CEZMEK Baudelaıre ıçın yazma eyleminın bir bakıma sokakta yürümekle esanlamlı ollk olarak Brüksel ve Baudelaıre dugunu söylüyorsun. Sevdıgtn bu edebıvar kıtahının sayfalartnda. Gayat adamımn senı derinden etkıledığını latasaray Ltsesi'nde öğrenctltk görüyoruz. Senin de hayatında yıllarında ba\ucu kıtabındt Bayazmak ve gezmek ayrtlmaz udelaire'in eserlerı Nedım Gursel bir an ikili mP lamda başka gokler altında çile doldurdun, gezgın oldun. Baudelaıre gıbı gezdıDemir özlü Sevgilim Istanğın cog'rajyalann ıçındekı "ötekt"ni mi bul üzerine yazdığı bir yazıda bulmaktı amacın > Nietzsche'ye atıfla, çağımız ya Baudelairc'in şiirini Galatasaray I.izannın sokağa bırakıldığını, sesi'ndc yatıh okurken keşfettiğim doğbeni de o yazarlar arasında ru. Fransızca hocamız Denis Kohler, Les saydığını söylemişti. On dokuFleurs du Mal'den en az bir şür ezberlezuncu yüzyılın sonu ile geçen mezsek geçer not vermeyeceğini söylcyüzyüın başmda, edebiyatta " mişti. "Yolculuğa Davet"i scçmiştim ben flâneur" kavramı ortaya çıktı. de. Yolculuğun çağnsına öylesine kapılBu kavramın yaratıcısı, Baudemış olmalıyım ki, kitaptaki şiirlerin çolaire üzerine de ilginç bir değunu, özcllikle de şairin melez sevgilisi neme yazan Walter Benjay^ Jeanne Duval 'e yazdığı "Balkon" şiirini min'dir. Benjamin'i geçen yıl yalnızca sınıfta dcğil, gece gcç vakit yaBerlin'de okudum, onun Batakhanede de ezbere okuduğumu ammudelaire'e bakışından etkilensıyorum. Ferhan Şensoy ve Engin Ardıç dım. Ama, şairin Brüksel'de tanığımdır. izini sürer, iki yıl kaldığı bu kentin dünyasına girmeye çalıKitapta da yazdığım gibi, şiirlerinde şırken, Baudelaire üzerine yahep uzak ülkelerin düşünü kuran, bir zılmış kitaplar yoktu yanımda. kaçış izleği geliştiren Baudelaire, gerçekAslında bu kitaplar umurumtc fazla seyahat etmedi. Üvey babasının da da değildi. Ben Baudelaısrarıyla ergenlik çağında çıkanldığı ire'in aykırılığını anlamaya, (kendi isteğiylc yapmadığı bir yolculuk hayatının son günlerinde yaşaolduğu için çıktığı demiyorum) okyanus dığı çöküşü hayal etmeye, bir ötesi tek yolculuğu da yarıda keserek ilk anlamda Baudelaire'in yalnızfırsatta Fransa'ya döndü. Baudelaire'in J SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T