Katalog

Ahmet Muhip Dıranas kurgu da ustalıkla kuşaüyor okuyucuyu. 'Ülkerin Gözleri'ni betimlerken, 'Esmer'i anlatırken; yaz, güneş, deniz, yaprak, gök imlemelcriyle de coşku içinde bir âşığın yollarda şarkı söyleyip mutlu gezinişini gözler önüne getiriyor. 'De bana esmer, de bana n'eyleyım? Gönlümü kuş misalı mı eyleyım Giden yazm peştne taktlarak..' Yelin esişi, suyun akışı hayatı sevmek için yeterlidir insan âşık olunca. Şair de bu hali: 'Her üten ku^ ve her akan m benı Bir yolculug'a davet eder, nıçın Bılemem... dizeleriyle duyumsatır. Dıranas şiirinin ana teması aşktır. Bu tcmanın yanı sıra; şaırin inanışı, Tanrı kavranıı, ölünı, nıelek, günah gibi ıııistik sözcüklerle dııyumsanır. İlk şiirlerinde Allah, Rab, Tanrı sözcüklerı konıışma ö^eleriylc birlikte şıırinc yansırken var oluşu, evreni, yoklııj*u düşündüğü yerde mistisızm daha çok netleşir. Gökyüzü Tanrı'ya açılımın kapısıdır çoğu yerde. Onun ardındadır yüce güç. Oradan, en yüksek ve en geriden döndürür dünyayı ve yaşamı Aşkın ve doğanın şairi Dıranas şiiri topluca değerlendirildiğinde; ulusal ve evrensel şiiri iyi bîlen, zaman zaman da onlardan etkilenen, yurduna ve değerlehne bağlı, anadilini sadelikle kullanırken ona coşkuyla başka tatlar katan bir şair çıkıyor karşımıza. Ne var ki ilk şiirlerinde sevinçle, özlemle anılan aşklar, geceleri bahçelerde buluştuğu sevgililer son şiirlerinde kirlenmeye başlar. Utanç bulaşır anılara, pişmanlık uzar. n Arife KALENDER Ben büyük şarhıları \evenm, hüyük olsıın, Deniz gıbı, gökyüzü gıbı her şey ve mahzun Sevıyonam seııı a$k ölümsüzdür görılümce, Ajiksam kudıntm dcjjjl tannçamsm, ece Denizler yolculuğıi çıkarır durur da benı Gitmcm düşünerek gerı dâneceÇım günii. Ben büyük rüzgârları sevcrim, büyük olsun Aşkım da, özlemim de hepsi, her şey ve mahzun lnsan bıryantnca Kerem mısalı yanmalı, Uykudan btle mabşer gününde uyanmalı. 'Yarabbı, nastl güzel o \eriiven Daha giizelı, scrüvende bir de wn, Şımdı bevaz ve yıtık' OIRANAS'IN TURKÇÜ YÖNÜ Ahnıet Muhip Dırnn.ıs şiırının aşk ve nııstısızmden ba.şka Turkçıi yönü de bili nen bir özclliğidiı. Kııını^ı ıçki, iıı, eıe, yurt, kurl, utağ, at sözeüklerını kullanırken eski Tiirk boylarından, akıncılardan da özlemle soz eder. Gece, bahçe, ııuibal, yagnuır, ruh, ke der, uluk, ay ışığı, çeşme, su, buluf, ııyku, gölge, nuıhşer, yalnı/, yıldız gibi daha çok soyut anlamlı sözcükler kullaııan şaır konıışma dilindeıı, divan şiirinden, ta savvut düşüncesindeıı yararlanır. Dıranas şiirini renklı kılan öğclcrin başında ritimsel olgu, sesteki uyunıdur. 'Yaz Gecesı' adlı şiirinde 'Dumanlarda, ııçkıın, viınıtsuz' bir aşkı anlatırken; 'Esenlıkle Sıze' adlı şiirinde ise: 'Size geceyı öğrettttn Onda dUşlcrle çogaldınız Yaşantıda yorgun ve yalııız Dcğtlitnız; MZİ ürettım' diyerek, var olanın düşle düşünceyle farklılaştı^ının, daha dogrusu s.ınatın mevcut gerçeği değıştırdiğımn altını çızer. Olmayan, olduj^ıı da dtışıınülmeyen bir şeyin clbettc aşkı da şiiri de yoktur. Dıranas'ın şiirlerinde seslendiğı, özleyip beklediği sevgilinin adı nedır, bedeni nasıldır bilinmez ama düş saatlerinde, pencereden dışarıya bakatken, rü/.gâr sesini dinlerken hep onunladır. ( ) hep alaca zamanları seçer gelmek için nedensc.Sabahın ışıkları, akşam gölgeleriyle. Bu aşklardaki sevilenin kiınliğinden, özel liklerinden ziyade ; şaırin onıı yüceltişıni, sevdasını yüksek seslc haykırışmı, ona seranatlar yapışını görüyoıuz. Bu tek yanlı gördüğümiiz, coşkuyla dıllendirilen aşk, divan şiırının aşklarını vc söylemini de anımsatıyor bazı yönleriyle. Ama aşkm sevilcndcn çok sevende barındığını da düşüniirsek; yukardaki dizeler Âşık Veysel'in "Cuizclligin on para ctmez, şu bendeki aşk olınasa' dizeleriyle dc örtüşüyor. ' Size yanı günahı sundum Öptünüz ve güzelle^tmiz Çırkindiniz ilkin, tek ve pıs Irmak oldunuz; stzde yundum ' Sevgiliye sarılarak 'şuracıkta sabah sabah / Birbirinde başlamış, bırbirinde tükenmiş/ iki ölü... Kah kah kah' diyen A. Muhip 'thanct' şiirinde düş kırıklığına ugrar. K İ T A P nı tatla okunmakta. 'Sclanı' başlıklı şiirin birincı bölümünde; gece, bahçe, ay ışığı, sabah sözcükkrini sık kullanarak sevgilinin kusursuz güzelligi ve ona duyulan sevda coşkulu, lirik vc akıcı bir dille veriliyor. Gece yeryüzü varıp uykuya Issızlıkta ay inincc suya Bcnzcrdin odamda bir sabaha' Dıranas'ta aşk, geçmişte yaşanmışlar ilc gelecekte yaşanmak istenilenlerle iç içe siirer. Anılar, yaşananlar, özlemler yumağıdır. Geceleri bahçelerde bulıışmaların, tenha ve sessizliğin tercih edilişindc yasak ve gizli aşklar dııyumsanır adeta. 'Uçujuyor, duran bir anırt havasında Işıktan kuşları bir akfam seherinin Gündüzün geccyle buluşan noktastnda Yaklaşıyor musıkısı eteklerinin' 'En sevgiliye, en iyiye, en güzele' selam gönderirken bir yandan da birçok okurda iz bırakmış olan; ' Yeşil pencerenden bir gül at bana, Işıhlarla dohun kalbimırı ıçı Ccldım iştc rnevsim gibı kapına Cıözlerimde bulut, saçlarımda çiğ' 'Seranad' şiirini yazar. Bu bölümdeki birçok şiirde aşkın coşkıısııyla birlikte, güzelleşen yaşam şiirlc sunulmaktadır. 'Ben ve O' da: 'tfle akşam nldu, bızım artık heryer; Dnldur kutlıı ellennle kadchimi Bıltrsın, hangi giizcl kıyılara gtder Scndcn cscrı rüzgârlarla bu esrık gemi' dcr. A. Muhip Dıranas şiirinde yer yer kadın adları veıilse de, gızemli bir kadın geçnıişle gelecek arasında görünüp yiter. Düş kadın gcrçege, gerçek kadın da diişe dönüşür. Aynı şiirde; şairin kıskanç bir âşık oluşunun da kanıtları sunulur. 'BEN Ktskanç, kıikanç! Scnin ıçin her dedıYaşamak, yahul ta ölmek ıstedıjlim...' E vct, bu dizeler Cumhuriyet dö nemi şiirimizin değişik bir rengi, değişik bir soylemi olan A. Muhip Dıranas'ın dizeleri. (19091980) yılJarı arasında yaşamış, bireyscl düııyasını estetik ölçülerdc şiire taşımış, devletin bırçok üst kademesindc ('Çocıık Esirgeme kurumu yayın md.'lügü, Anadolu Ajansı Yönetim Kurıılu Başkanlığı, CI1P genel mcrkczi üyeliği, ve milletvckilliği) görev yapmış şaii'imizin toplu eserlerini okuduğumda; 'Büyük Olsun' şiirinde söylediği gibi, olağanüstü aşklar istediğini, zor ve ulaşılmaz aşkları da ustaca dizelerine sindirdiğini gördüm. İlk şiirlerinden başlayan gizem ve tutku son şiirlerine kadar sürdü. Lirik ve sade bir dille anlatılan bu güzel aşklar gerçek miydi, yaşanmışlıkları ne kadardı bilinmez, ama bu aşklann şiirleri hâlâ ay Bı: şiirde aşkın tutkuya varan boyııtu ve ona yaşarnak ya da ölmek arasında seçim yaptıran yanı algılanırkcn; şiirdeki SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T S AYI 78