Katalog

Hııdi Ama Bnba! ( hııstıne Nostlın gcr, Gunıs.ığı Kı taplığı 2004 208 sayfa Turkçckşiıruı Su zaıı Geııdonme? (ılkgençlik) 'Kını HkarSala talık Kral ı", Konracl ya cla Konscrve Kııtu sundan Çıkaıı Ço cuk Konuk Dcğıl Başbdası ve I olıpop adlı kıiaplaıdan tanıdıgımı/ Avııslıırvalı çocuk vc gcnçlık kıt ıp] ırı va/arı Nostlıngcr çocuk cdebıyatına gıtırdığı elc^lııcl tııtunuıyla anılı yor 1975 yılında ılk \wt y ıvıml ınan "Konrad v ı da Knnser\e Kıifıısundan C^ıkan Çocuk" çocuk gt rı,(klıgını cleştıren onemlı yapıtlar danbıııdır Lglencdı bıı uslupla, prototıp aılc vt topluın yıpısını da ckşluıı Nosllıngeı Kını Iakaı Salatalık Kral'ı adlı kıtabıyla 197} te Alnıaıı ( n nçlık 1 dtbıyatı Odulu'nıı alır Nostlıngcr, bu kıtabında da çoeukları ej* kndınp onlara venı duşunme soıgıılama yol laı ı aı,aı çocuk gt rçt kkrını gormek ı&lemeyen annc babalara cğıtımuleıe cle esaslı bır top luınsal cle^tın vımtltıı Oykıı 1972 yılının Avustnrvasından vola çıkılaıak vdzılmış oUa da gunumuzdt lıala dcgışmeyen bırçok seyı halulalıı bı/c Nostlıngıt 1984 Hans ( hrıslı an Anduscn ()dulu nu en son 2003 yılında da Astrıd Lındgren Ldebıyat ()dıılıı nu aldı Nosdıngeı I ladı Ama Baba1 adlıkıtabında 1 flı den yola çıkarak ergcnlık donemını anla tır Felı'nın anne babasi u?un /aman once boşanmıştır Vıyana da gazetccı annesıyle bır lıktc ya'jayan Fdı'nın yaşamı çok renklıdır Ba basıyld goruşnıektc* aıkadaşlarıyla egkncclı gıınleı geçırmektedır Yakışıklı Loıenz den hoşlanan Tclı hayatından mcmnurulur Ancak bır gun aıınesı Mıınıh ten cazıp bır ıs, teklıfı al dığını soyleı Bu yakında Almanva ya taşma SİHİRLİ DEGNEK Ço c u k l a r j^ç i n JKjtajvla r Hazırlayan: Nllay Yılmaz • Çizimler: Mustafa Deiıoğlu caklarının bır ışaretıdır Fell nc duzcnını de gıştırmek, nc dc aımesının ış havatına tngel ol ınak ısteı Sonunda Fdı'nın bır surelığıne Vı vana da kalmasına karar vcrılır Anncsı Mıı nıhctıynır Fclı babasının ışknnın voğıınlu gu vu/ııııduı 1 iıı sıııı için tty/tsının \anmda kalatakrır 1 clı anncsının nasıl olsa Munılı it yaijayamavacag'mı vc gcıı donettgım dıışıınc rck pck lyı anlaşamasa da teyzcsındc kalnıayı kabul eder Klı ıçın tcvzcsındc kaldıgı ılk gtcc\ı çok zor gcçırır Lıtcsı gun I elı nın aklına mutlıış bıı hkır gtlır vc uvgulamava koyuluı Sı/tc felı nc vapaeak' Aııncsı Mıınıh te\ktn kıtnın vanııula kal ıc.ık' Nnsilıngı ı ın gcncllıkk orta lıallı aık çocııkl.ı rının gundclık vaşdmlaıını ele .ıldıf'inı bılıvo ruz I clı de bu gelencğı bozmaz Ü da ılk gençlık donc mının sorunlarını yaşavan kızlar dan bırıdıı tlk aşkın lıeyecanı arkadaşlıklar, kavgalaı deısler sınavlar annc baba çatıs ması yalanlar ıtıraflaı ycUşkınleıın dıın vası vc kavgılaı ı sorunlaı Ç07iımkr I clı nın annesıyle, oğretmcnıyk, tcvzc sıvk babasıyla, babasınuı eskı ku ar kada^ı Mdtıııa vc yenı sevgılısı Lıesı ılt v.ışadıkları çok doğal bır bı çımdc anlatüıvoı üurunılar va^amın ıçınden abııtı sız Ço/umlcr dc çok dofcal Ilkgençlik do ncıııının içsol dıya logları vc kaygıları da oldukça gcıçckçı v.ınsılı lıvor Elbette yapılan hatalar, m ınlıklar d ı ldcal tıpkıın ovgusımden çok antı otorıtcı bır aık vas ınıını vc bu yakla^ımın çoeuklaı u/erındekı ctkısını vurgulavan bır roman Hadı Ama Baba1' Oykude, par çalanmış bır aık vaşamının eğlenıtlı vanl ııı 111 goste ıılıvor Scçım vapmanın /orluğıı ,ılıs , k ınlıkların yaşam bıçunlcrının zamana ve dıınıma gorc değı^kenlıgı şaıtlara a\ ık ııydurnıanın ınsanın onundc nasıl vcnı kapılaı açabılccıgı vt ılışkı lcrmı nabil ıkğıştırebıleccğı anhtılı\or Sıhırlı Ocğnck, annc babalara da "1 ladı Ama Baba' "yı okumalarmı OIHI ıyiM SİHİRLİ HABER Can Çocuk ^ıır gunleıı duzenlıyor1 "jıır va/an çocııklar kcndı ^ıırlerını va da scv dıklcrı !)iırkrı alıp cuınaıksı gunlcrı ( an Kı labevı nc gıdıvotlar (V> 00 17 00) (,cvre ıçın Dıınya (,otuk /ırvcsı' UNLP ın Japonva da26 29 lcmımı/ taıılı krmdc du/ınlcılığı ' (,evrc ıçın Dunvı (^o cıık Zırvesı ıçın bişvuruları hala kabul cdılı yoı Turkıvc den katılım ıçın başvuıu liLnıız yapılmaını^ Çtvif Içın Dunya (,ocuk Zır vtsı nc katıl ıcak dckgclcrın 10 14 va^ları arastndaolmdldiı bıı okul va \\A bu sıvıl toplum orgutu araıilıpıvla ba^Mirmalan gc rekıyor (,evrc pro|ckuvlc ılgılcncıı va d ı ak tlt olarak çalı^nıalaı ın ıçınde bıılıın ın çocuk lara en az 19 yaşınd ıkı bır yclı^kınm dc cijlık etmtsı bekknıyoı wwwchıldrfiı sunımıt |p SİHİRLİ TOPLANTILAR Çocuk Edebiyatı yolculuklan suruyor.. (jOcıık vt tlk gcnçlık Kulluıu ve 1 debıvatı Araştırmacıları Derncgı ((%İKLDAD) (,ocuk Yayınlaıı Dcrncftı (ÇYD) veTurkjyc Yazarlaı Sendıkası ( FYS) ı^bıılıgıvk geıçtklc^en (,<> cuk Ldcbıvatı Yukulııkları suruyor 5 *jubat 2001 ( unuırtsı gunu, '(,ocuk vc Gcnçlık Ldebıyatında Yazuısal Soı unlar tartışılaı ık (14 00 /1 uıkıyc Yazarlar Sendıkası, Barbaros Bıılvarı, lsranbul) • Nilay Yılmaj Kurtuluş Deresı Cad No 47 Bılgı Unıvcrsıtesi, üolapdcre / Istanbul [email protected] Tel. 0212 236 78 42 KONUK SİHİRLİ DEĞNEK Mavisd Yener (Yazar) "Kelebek Olacağım", HızırOvacık, Milli Egitim Bakanlıgı, 3. baskı 2003,96 s. Mıllı hğıtım Bakanbğı Yayunlar Daıresı Ba$ kanhğı'nın 27/12/2002 tarıh ve 9879 sayılı ya/ıları ıle, 'çocuk kıtapları" dızısınde, uçuncu baskısı uç bın adet basılmış bır kıtap tçınde on seki7 oykıı var Hcr oyku ıçın cpıgraf yazılmı^ Epıgrdfların kımı şur, lomısı dc bır gazete haberı Ilk oykunun cpıgraiının ılk tumcesı sabah gazetebinın bır haberınden alınmış* ' 1987 den bu yana 40 oğretmen olduruldu " (s 9) Oykunun adı "41 Olmak" Şırnak'a gıden bır oğrctmenı ve aılesmı anlatan oyku nun ılk sayfasında, eşıne baktıgında "beynınde tabutlar uçuşan" (s 9) bır kadınla kar^ıla ijiyoruz Bağıra çağıra ağlayan oğretmen olmıı^ oğluna ' derekmcdıkçe laınseyle ko nuşma Hıçbır şey anlatma" (s 10)dıyen anneyle tanıştığımi7da oykuyc aıt sorular ço ğalıyor kaiamızda Annenın neden bu tur uyarılarda bulunduğunu çocuk okurun anla ması olası değıl ŞırnA ıle ılgılı ılk betımlemcyı paylaşaiım "Dışanda kan govdeyı go rııruyor Çığlıklar, mermıler, bombalar Hanen pencerenın onunden çekılıyorum Otele doğru yaklaşan golgeler goruyorum çunku" (s 11) A? sonra odasına kurşun yağacak, kurşunlar duvara, tavana saplanacak, oğretmen yatağın altına saklanacaktır tlcrlt yen gunler hep bırbırının aynıdır Her yanda "olum kol gezıyor"dur " Yalnız geceler bazen değışıyor Daha az ya da daha çok sılah sesı " (s 13) Oğretmen korkulannı, acılatını bır turlu tarıf edemeyeceğını okura ıtıraf cder "Sıze çektığım aciyı nasıl anlatabılırımP Nasıl»" (s 13) Kıtabın okuru olan çocuk gerçekten de bu "acı"nın nedcnını kavramakta guçluk çcke cektır Fakat babası, annesı, abısı ya da bır yalcını Şırnak'ta olan bır çocuğun bu oykuyu okuduktan sonra yaşayacağı "acı"yı kavra maktd guçluk çckmcyeceğuııı/ ortada "Kuşlara Yapraklara Donmuşum" adlı ıkıncı oykuden bazı tümceler "Guneş sımsıcakgu lumseyerek 'Bırakın şu fatura hıkâyesını ' dıyorsankı" (s 17) "Sırplar ve Ermenıler kudurdu" (s 18), "Gu ncşlc konuşan bır adam pek ıyı bır ınuba bı rakmaz bu topkımda bılınm" (s 18) Çocuğun duş ve duşunce dunyasına seslenmekten uzak bu tümceler okuru metınden kopardığı gıbı, yanıtsız pek çok soru bırakıyor zıhınlerde "Ovunulecek bır maaşım yok" (s 20) gıbı tümceler farklı anlamlara yol açacak nıtelıkte Kurgudakı kopukluk oykunun başında tanıdığımız Hılmı'nın oykude hangı gorevı yuk lendığı sorusunu yanıtlamamızı engellıyor ' Yettı Gayn" adlı oykunun epıgrafı "Ingılız gcncı protesto ıçın kendını yaktı" (s 21) Oy kunun ılk tunuelennde "Huseyın Hoca"nın kana bulanmış yuzuyle karşılaşmamız yetmı yor, yuzlerce cesetle de karîjila^mak zorunda kalıyoruz Bosna'dakı kıyımı protesto etme, yanMtma amacıyla yazilmış bu oykunun "ço cuk dızısı"nde 1511u anlayabılen berı gelsın "Vucudu parça paiça onumc duşju Her par çasından ıplık ıplık kan fı^kınyordu Katası bır andd kan golunun ortasında kaldı Gozlerı açıktı, kanlıydı ve bana bakıye>rdu" (s 21) Oykudekı şıddct ıçcrıklı betımlemeler kımı zaman yermı tacız gondermelerıne bırakıyoı "Yedı sekız yaşlannda bır kuçuk kızin cesedı Etcğı yırtılmış, çamaşın yok, ya da yırtılıp alın mış Bu yaşta bu çocuğa bu zulmu yapan, ın san olabılır mıP" (s 2 2) Aynı oykuden, estetık anlatundan uzağa duşmuş, çocuklara sesknen bır metınde yer almaması gereken şıddet ıçe nklı bır ba^ka paragraf "Yaklaştığım ılk ev den çok kotıı kokular gelıyor Bıra/ ionra evın onunde karnı yarılmış bır kadın cesedıyle kar^ıld^ıyorum Bırkaç adım otesınde de gobek bağıyla suruklenmış bır bebek Annesının karnından sunguyle koparılıp alındığında kaç 1 ayhktı acaba' " (s 25) Bu tur bır anlatımın ço cuk ruhunda oluşturacagı derın kesıklen kım onaracakı1 "Gule Gule ^ampıyon" oykusune kahramanın bızı meraklandıran sozlerıyle baş lıyonız "Onunla bancılanırdım onunla sevı nırdını, onunla sabahlardım Şundı yok1 Yır mı ıkı ytllık beraberlıkten sonra onu kırdım" (s 31) Oykunun gelışım bolumunde "kınlan" kışının kahramanın kansı olduğunu anlıyoruz Kahraman kırk beş yaşında bır yazardır Buoyku yarışmasında mansıyon kazanmı^tır Ödul torenıne gıttığınde bırıncılık kazanan ovkunun sahıbı olan yazar kadına âşık olur Bunu şoylc anlatır "Kırk beşınde ılktı ve çok guzeldı tkı gun sonra aynlacak gucu kendımde bulamayabılınm" (s 35) "Ruh ıha netı"nden soz cder (s 35) Bır çocuğa ruh ıha netının ne olduğunu anlatabılecek bır peda gog tanıyor musunuzı1 Üstelık oykucu kadın "ruh ılıanetmı çok fazla onemsemcyen bır top lumda buyumuş" (s 35) bın olarak sunulur Kahraman, oykunun sonunda kansını aldattığı ıçın pı^ınanılır ama dığer kadının ardından da ağlamakta ve onu asla unutmayacağını soyle mektedır Bu kurgunun çocuk okura nasıl bır ıletı verebıleceğı konusundd ku^kularım var "Baba", oyuncağı gozune batan bır çocuğun oykuı>udur " telın kanca gıbı çevnlmıjj olan ucu, Emre nın gozunun ıçınde Yavrumun ya nağına ıp gıbı kan sızıyor Gozu telın ucunda, çıktıçıkatakgıbıgorunuyor" (s43) Bundan buyuk oğlunu sorumlu tutan baba bakın ne yapıyor "Ozan'a korkunç bır tokat atıyorum" (s 43) Kuçuk oğlunun gozu telın ucunda sallanırken buyuk oğlunu dovmeye gınşcn baba nın pışmanlığı ıle bıtıyor oyku Ancak, hasta ncden eve dondukkrınde buyuk oğlunu balkonda ağlaı bulunca bakm neler duşunuyor "()nu balkonda buluyoruz Dızlerı ustune çokmuş ağlıyor Sarsıla sarsüa Korktuğumuz şeyı mı duşundu acabar1 Insan bır apart manın bcşıncı kdtındd boyle bır olaydan son1 ra, ustelık balkonda ıse başka ne duşunurı " (s 45) Bıı satırları okuyan çocuğunuz "Baba 1 nın korktuğu $ey neymış, anlayamadımr " dıyc sorduğunda nasıl bır yorum getıreceksınız? Ortuk ıntıhar ıküsını anlasa bır dert, anlamasa bır başka dert Kamyon, oykusu "îçımı sebebını bılemedığım bır sıkıntı kaplamıştı" (s 51) dıye başlıyor Aynı sıkıntıyı bır sonrakı Arap oykusunde de goruyoruz "îçımde kotu bır hıs var" (s 58) Kamyon oykusu eşını ve oğlunu ayrı ıkı kamyon kazasında yıuren adamın §u sozlerıyle sonlanıyor "Hemen şundı en ış lek caddeye çıkacağım, ılk kamyonu bulana dek gıdeceğım Dönup bır kez daha mezarlan nabakıyorum Gulumsuyorunı 'Bekleyıngeleceğun'" (s 54) Buradakı ıntıhar eğılımlı yaklaşımm çocuk oykusunde yen olup olmadığı konusunu tartışmak ısterım Prof Dr Sedat Sever Çocuk vc Edebıyat adlı cscrınde der kı "Kahramanların hzıksel ve ruhsal ozellıklcrı nın abartıya kaçılmadan ıyı gch^tınlmı^ olması, kahramanın oykudekı olaylaıa yon veren etkın kışılığı, çocukları kahraman/kahramanlarla oz deşım kıırmaya yoneltır" (s 65) Kelebek Ola cağım adlı oyku kıtabını bu bılgıler ışığında değerlendırdığımızde çocuğun kalıramanla 01 deşım kurmasının tehkkeh bıle olduğu savını ortaya atabdırız Pbikolog Mıi|gan Sorcnscn bu tur çocuk kı taplarındakı ydiıüş ıletıleıın yol açabılecekle rını şoyle ozetlıyor "Çocuk dehşet duyabılır, anlamaya çalışıp kendıncc bırçok yanlış an lam yuklcycbılır dehşet, panık guvensızlık ya da duyarsızlık ve bunun normal bır şcy olduğu gıbı bır ruh halı ıçıne gırebılır Kıtap takı her şeyı duşlerınde yaşayabdır, hısscde bilır Çocuğun kıtaplara ve dolayısıyla dun yaya, yetışkınlere bakış açısında çok buyuk yaralar, travmalar oluşabdır Bu tarz olaylara duyan>ız yaklaşım gelıştırme tehlıkesı de mevcuttur Boyle yaklaşımları yetüjkınler ıçın olan fılm vc benzerı gorsel uyaranları ka/.t ıle ızleıneleıı o kadar etkılı olmayabılır, ama dıkkaderını ve gııvenlerını kendıkrı ıçın ha 7irlanmış bıı kıtaba verdıkleunde şıddet ıçerıkit bır tuınce, betımlemeler vs onları çok daha denndcn ve daha fazla ctkıleyeeektır" Çocuk kıtaplarındakı karakterlenn gelıştırılmesı konıısunda onemlı ayrıntılara parmak basan Prof Dr Sedal Sever okur dııyarlığını devmdıren etkenlerden so? eder Çocuk Edebiyatı urunlerınm dayanmas.1 geıeken te mel ılkekrı sıralarken "Kıtaplar, çocuğun yaşına ılgı ve gereksınmelerıne uygun olarak ınsan ve yaşam gerçeklığını anlamasına katkı sağlamalı, her şeyden onemlısı de çocuk ıle yaşam arasında guçlu bır bağ oluşturmalı dır" dcr (> 191) MEB tarafından uçuncu < kez yayımlanan bu "çocuk" kıtabı yukarıda kı krıtcrlerden hıçbınne uyınamaktadır Bu yazıyı çocuk yazını adına atılmış bır çığlık olarak kabul edınu! <• C U M H U R İ Y E T KİTAP S A YI 78