Katalog

iimaayla Filhtin'den gelen Yahudîlerin katliam yaptıg'ım sâyler Müftü l iasan Efendı, Müüümanlan zdtı ultından kurtarmak adına, Yahıtdilerde dıninden d& ncnin öldürühncu gereklig~ine ilişkin Tevrat 'tan bir bölümü mahkemeye delil olarak götürür. Vahşet ürja'dct hem halk hem de devlet yöneticileri arastnda sıkınttlı hir dönem yaşdnmastna neden olur. Yazamt da dikkat çektığt gıbt dönemtn tanıklart kailıamla ilgili çok dctaylı btlgilere sahip değildir. Anlatılanlarnı taınamı iddialardan oluşmakladır Bu anlatıınlara bakarak 7 kişiyı katledenlerın Yahudt mt, Muslüman mı olduğunu söylemek havanda su dövmcktcn ilcri gitrneyecektir. Sinemattk. bir açıyla ve edebi bir dillc kaleme alınan Son Gâvur'da, yazarın vızöründcn iki olayın peşinde, soluk kesen bu takip sürcci içerisinde Urja nın dürıü ve bugününde olantik bir geziyapma imkânt da buluyoruz. Tüm bu serüven boyunca Urfa'ntn kavurucu stcağında serinlik saglamast için yörenin doğasına uygutı insa cdilen evleri yine serin olınası ıçin dar tutulmus sokaklarını drşmldyacagız bırer hırer. Başımız üzerinden gcçecck azad cdilmi}, renk renk kuslar mcrmi htzında sortilerlc katar katar... Dalıp gideceğiz türkülere. Çarşılarda kaçakçıların naylon torbalarda lütün ve çay sattığı, "Sam... Halcp..." diye kaçak sigara kâğıdı pazarlayan çocuklartn, yerel gıysilt satıalann ve müşterilerin, makine tıkırtılarıyla hezeli terzi dükkânlannm, manifaluraaların, kaçak cekct ve palto pazarlayan 'dellal'ların, bakıraların, demirtilerin, tarihın eskı taş duvarlarının, islanıik bombcli tavanlannın, köhne dükkânlarm seüerine kulak kabartacağKAsağı Çarşı, Sarayönü Caddesı, Hazar Pasajı, Uotçu Pazarı, baharat kokulu Gürnrük Ham, Hz. lbrahim'in doğduğu mağaranın bulunduğu Dergâh, Kalaboy nu Yokuşu, Kaçakçt Pazarı, Eyübbiye Mahal/esi. Mhkiııler Camisi'ne diqecck yolumuz. Ve Urfa Kalesi'ne... Ve hettıen karşısındaki Nurctı valilerin camiye çevrilmck üzcre öna'Uük cttikleri, Süryaııilcrin lepkhi üzerınc mınare inşaaiı yartm kalsa da üzcrine 'Sclahaddin Eyyubi Camıi' yazdı tabtia asılmasından gcri kalınmamıı, llıristiyarılartn erı örıemliibadet rncrkczlerınden bıri olan ve Büyük Kilisc nlarak da btlinenSt. John Kılisev'ne... Ucuzluk Pazarı, Haşimiyc Meydanı, Kdra Meydan, Bıçakçı Meydanı, Kavajhane Çarşısı, Köroğlu Kahvesi, yörc ımanlarınca 'Pekmez Tetırbesi' (Pekmez Çıkmazı) olarak bilincn Meşarkiye Sokağı, ÇakeriMahaüesi, Ncccar Pazarı, Akçakale yoluna <:eğırtereğız ardından. Urfayı çevreleyen ve antik magaralarla kaltntılann bulunduğu Kanlı Büyük Mağara, Eyüp Peygamberin semti, Dcyr Ya kııh'un Streli, Abgarlar'ın Düzü, Neınrut Dağı te.pelen, Cavsak, Culap Çayı, Htzmalt Köprü, Külaflı lepesi, Beg Kapı.u, Samsat Kapnı, Karakoyun Nchri. Atar (Aktar) Pazarı, Sipahi Pazarı, kuşçu kahvehanelenyle ünlü Kunduracı Pazarı ve Halilür Rahman Gölü'nü ve mistik sokakları elbet es gcçmeycceğiz. Yazarın şu duyumsamalarını paylaşmaktan da zinhar kendimizi alamayaca MEHMET FARAÇ SON GÂVUR lepçeleyen heyecant çözmüşlerdi!.. Zamanın ağırlığını erimi\ taşlartnda, yamulmu$ duvarlannda taşıyan bu sokaklar kim bilir hangi kurkuların, ısdırapların, endişelerin ortağı olmuşlardı?.. Eskizaman ımanlart nice dertlerini, yorgun gazelharılar hangi mısraları mırtldanmtştı buralarda?.. Kaç çucuk ydlınayak koşmuştu?. Kaç genç gelecegini planlamıştı bu geçitlerde?.. Tarih hangi andarınt zamanın sivri uçlu kalemleriylc, hangi dönemeçlerde nakşetmişti?.. Kaç kapı açılmı^tı kahkahalara, kaç kapı üzünlülere kapanmıştt?..". Mehnıet Faraç ile belgeleriyle "Ne sevdalar, ne özlemler yaşanmtştı bu ortaya kt>yduğu, gündem yaratamkaklarda?.. Kimbilır nice amlara mecak kitabını ve Urfa'nın benzersiz kân olmu$lardı?.. Kaç sevdalı çi/t bu soı dokmunu, tarihini konuştuk. • kaklarda el ele tutuşmuş, yüreklerini ke nıtlanmıştır Göbeklitepe Kazıları'ndan elde edilen verüerden. Urfa'nın herkes tarafından ciddiye alınmasının, öne çıkarılımısının lıcm dinscl hem sosyal hem siyasal, GAP'tan dolayı da henı ekonomik bir siirü gerekçesi var. Kııtsal topraklar... Htrtstıyan olan bir nıihlüman, Muslüman ulan bir Yahudt.... Kitabınız da bu çerçevede genis bir paranlezaçarak Ihfa dakıyog'unlukla Yahudıler olmak üzcrv zümresel yerleşimın tarıhı boyulıına da degıniyorsunuz. Kcnt, tüm bu süreçtc dinlcr arası bir trarısit gtyij/geç/t tflevı göm/üş Abdullah Turkmenoğlu, katliamdan kurtulanAhmet Kemal Esmerayın arkadaşı 1947'dekl katliamla İlgili bildiklerini Bıçakçı Pazarı'ndaki manifaturacı dükkanında Mehmet Faraç'a anlattı. Katliamdan askerde olduğu için kurtulan Ahmet Kemal ve oğlu (solda). dir. tnanç turizmi başka, farklı inançlarla ilgili çalışnıak başka. Burada bir misyoner faaliyeti var bu faaliyet tabii ki rahatsızlık yaratiyor. Belki toplıımıın bu rahatsıziığı artarsa müdahale cdilmesi gerekecek. Beıı gazeleci gö/üyle baktı^un için dışavıırdıım bıınu. Yani böyle bir şey var Urfa'da. lSOO'lerın sonıından itibaren niye Urfa'da bu kadar misyoner laaliyetleri var sorusunu da koydum ortaya. llalil'ın yanıtları hep çelişik. Yazarın kafd'iindd da sorıı ışaretlerı olttşmuş Romanın ana kahramanı genç adam Urfa'da ya^ıyor, belki kentte dinini deği^tiren tek kişi. Tabii bu durıımu gizlemişler ama bu çocuk niıfııs ka^ıdına işletince dikkat çekmeye baijlamış. Bu arada baskılardan yılınca nülusa lekrar Muslüman yazdırtmış. Yaşadıklan herşeyi romandaki gibi satır satır gerçek. Arka planda çocuğun yas,amında misvonerlerin müdahalesi olduğu da açıkça göriilüyor. Fakat o bunu reddediyor Reddediyor ama ben bunun ipuçlannı buldıım, onıın ili^kide bulunduğu insanları buldıım, çeşitli kaynaklardan doğrulattım. Birileri yonlendiriyor onu.. yani o orada zincirin bir halkası olarak ortaya çıkanlmış, ve o halkaya yeni halkalann eklenmesi için de ortaya salınmış, bir insan. Biraz GAP'ta, o rantın merkezinde misyonerlerin yerel halktan bir insanın dinini 780 değiştirebilecek kadar etkin hale geldiğini de görüyoruz. GAP'ın getirdiği devinim ncdeniyle orası bir cazibe merkezi haline gelıniş. Bugün Kurtuluş, Savaşı'nın önce sinde faaliyet gösteren misyonerlerin çocukları 100 yıl sonra o bölgede eirit atıyorlar. ü zaman toprak kavgası vardı sjirn di rant kavgası var yani, o zaman işgal kavgası var şimdi ranta bağlı bir işgal kavgası var. Siz de hedef gihternıemeye çdltjtınız... Kesinliklc. Ben sadece bir fotoğral çekiyorum.. işie bıırada böyle bir resim var, yorum okurıın. Kitabm sonunda da sahi "Son (iâvıır kim.''" diye soruyorum. Kitabı yazarken o kadar dikkatli davrandım ki Yahınli arşivlerinde bunun Müslümanlar tarafından işlendiği belirüliyor. Ben kanıtlara dayanarak, mekân lara dayanarak ortaya bir fo toğraf koydum, burada bir cinayet işjenınişlir, laili ıneçhul kalmıştır ama Türkiye Cumhuriyeti yargı kararlarında bu işle il gili Yahudiler yargılanmıştır. (1 yiizden Yahudi arşivlerinde Müslümanlar vaptı denilmesinin bir anlaını yok. Burada sanıklar, zanlılar ve mağdıırlar zaten Yahudi. Urfa da insanlar nasıl bir tepkı gösterdiler araştırmalarımz sırasında? Bir defa çok şaşırdılar. ()raya gazeteciler genelde Sıra Gecesi fotoğrafı çekmeye giderler, Harran'ı çekmeye giderler, işle çarşı rupörtajı vesaire... Ama bir tane gazeteci hanları, çarşıları, sokakları günlercc dolaşıp bir katliamın gerekçesiııi soruşlurunea tabii insanlar tedirgin ve temkinli oldular. U yiizden üzerinden 58 yıl geçmesine karşın bu olay halen o dö nemin tanıkları açısından tedirgin edici bir olaydır, herkes tedirgin olmııştur. Orada başka dinden bir aile öldürülmüş, climdeki verilcre göre Müslümanlar yaptı ya da Yahudiler yaptı gibi bir yargı içerisinde olamam, değilim. En doğrıısunu yaparak belgeleri aldım, tanıkları aldım, mekânları aldım, yaşananları aldım ortaya koydum "Son Gâvur kimr1" dedim. • Son Gâvur/ Mehmet Faraç/ Günizi YayıncdıkJ 192 s. MİSYONER İLCİSİ l ler din o bölgeyi kııtsal sayıyor çün kii. I \z. tbrahim'ı dinlerin atası olarak bi liyor insanlar, böyle bir kutsiyeti haiz. Ayrıca ilk Hrisiiyaıı Kralhkıır, Hz. Isa'ya bağlılığını bildhen ilk kenttir Uria. 1 lz. tsada yiizüne siirdiiğü bir mendili Urfa'ya göndcrmiş ve kenti ktıtsamıştır. Urfa o yüzden kutsannıış bir kenttir Hristiyanlar açısuıdan da. 1.(3 7. yüzyılda da Urfa'da Doğıı'yla, 1 lindistan'la, (^in'le ticaret ya pan giiçjü bir Yahııdi kolonisi oldıığıınu, Urfa'nın ilk Hıristiyan toplunıunun, ırk ve geleııek bakınıından geni^ öl(,iide Ya htıdi olduğıınu çeşitli kaynaklardan biliyoruz. Bu ve bcnzcri nedenlerden de çok büyük ııüsyoner ilgibi var bölgeye. Misyoncrlik faaliyctlcrinc bir yazar nlarak sızın yaklaşımınız nauV Bugün diinyanın her tarafından çeşitli dinden insanlar kcndi vatanları dışmda tlinlerini anlatmak için çaba harcıyorlar. Avnıpa'da milyonlarca Miislüman var, orada da birçok insan Miislüman oluyor hatta gelip bıırada Muslüman oluyurlar. Beni rahutsız eimiyor. Mısyonerlık faalıyetlcrı bölge imanmı rabatsız edıyor mu. Bu duruın onlenebıhr mi?. Bu işin arkasında organize bir din de ğişimi hareketi varsa tabii ki önlenmeli C U M H U R İ Y E T KİTAP SA Yl HALKIN TEPKİSİ / hılkın tcpkm Urfd hoşgörüsüne htçak vundnıu\ dtyorsunuz. Kana hatnıış. Halit'in yaşadıklanna bakarsak bazı kesimler Urtalı bir dindar adamın oğlunun, hem de imam hatiplı bir çocuftun Hıristiyan olmasını hoş karşılamamışlar ki çocuğun başmdun bir sürü korku ve gerilim dolu olay geçmiş. Urfa bir hoşgörü kcntidir, bugün gidersiniz Urfa'ya caıni, kilisc, havra yan yanadır. Yanında okul vardır, yanında tekke vardır.. bu hoşgörü devam ediyor. Urfa IIz. Ibra him'in vatanı olduğu için vc Hz. îbrahim de tüm dinlerin atası kabul edildiği için yüzyıllarea yılkk bir hoşgörü var orada ama.. tabi değişen siyasi, toplumsal koşul lar o bölgede bazı marjinal güçlerin ortaya çıkmasına da yol açmış, bu bir gcrçek. ü marjinal güçler de Halit gibi dinini de ğiştiren insanları hedef almıştır. SAYFA 15