Katalog

Hakan Erdem'le Kitabı Duvduvani' üzerine Romancılar tarih yaziyor, tarihçiler niye roman yazmasın: Kitabı Duvduvani Y HAKAN EROCM Y. Hakan Erdem'in Kitabı Duvduvani adlı romanı tarihedebiyat ilişkisine odaklanan bir yapıt. Tarih konusundaki uzmanlığı sayesinde edebiyatçıların yaptığının daha iyisini yaptığı, tarihçilerin yanlışlayamayacağı, eleştiremeyeceği bir roman yazdığı sanılmamalı Erdem'in. Kitabı Duvduvani'nin kahramanları tarihten değil, edebiyatçıların ana depolarından "muhayyile'den ödünç alınmış. n Behçet ÇELİK ıkın ya/arların kulaklanndan bır Meçhul Munekkıd' ın şu sozleııhiç çıkmıyorolsa ge lek ' Olına/sa olmaz lar olmazsa hıçbırşcv olma7 " (NiRkım olmadı da') kıtab ı Duv duvanı'de postmodeın edebı>atın bu ol mazsaolma/ laııhep bırlıkteyeı alıvor Me tınler(kâınatlar)bııbııınegırer bır meta me tın bu geçişken metınlerı hı/aya getııeyım derken, ıvıtt bırbırınc kanştını meçhul bır meta ya/aı ın kalem darbelerı satır aralarında hıssedılırken, bu meta metnın ve meta VA/A nn parodiM çıkıyor ortava SUATFERfTCEYLANİ Roman, Osmanlıca konuşmaya duşkun, tarıhı romanlar yazan bır romancı olan Suat Ferıt Ceylanı'nın, Tasvırı Kubad Duvduvani Efendı'nın Kıtab ulTasvırv'el Tagyırfı'lMu ruc ul Tahayyul adlı eserını bulmasıyla başlı yor Roman ılerledıkçe bu kıtapla Suat Fe rıt'ın hayatı değıl, kâınatı değışetektır Suat Ferıt'ın başına "ılım tahayyul" (bılım kurgu) escrlerını andırır bıçımde tuhaflıklargclırkı tabı edındıkten sonra Suat lerıt'ın kıtapta okuduğunu soyledığı şeylcr orncğın kıtapta yer almava başlaı Bu kıtabın hıkmetını araş tırmaya başlayan Suat Ferıt'ınse başına gel meyen kalma7 Ozellıkle kıtapla ılgılı bılgısı ne başvurduğu Osman Hulusı Be\efendı Ağa'yla tanışmasnla kafalarlyıce karışıı (Sıı at Ferıt'ın etkılemcye çalıştığı Belçıkalı kom şusu Anette ın ve' meçhul okuı "un kafaları I Suat Ftrıt ın dumasını, kım olduğunu Tasvırı Lfendı'nın kıtabını bulana kadar ne ler yaşadığını roman ılerledıkçe ayrıntılarıy la oğrenırız Bu a>rıntılara ozellıkle değın mek gerek Kıtab ı Duvduvanı'nın sıvrı ıro nısı ozellıkle bu ayrıntılarda zırve noktasına ıılaşıyor Yayın dunyasından reklam dunyasına, medyadan cğıtım sıstemıne gundelık ha yattakı alışkanlıklardan hukukı konulara pek çok şevın parodısı var bu ayrıntılarda Kıta bın surukleyen kurgusu ve kafa karıştırıcılı ğınınyanında \azarın(hangısının'1) satır ara larında değıp geçtığı şımdılık bıldığımtz en dış metne gunumuz Turkıye'sınc yapılan gondermelerdekı şıtreler kıtabı okuvatakla rı beklıyor Kımın clının kımın cebınde olduğunun bellı olmadığı tarıhı aşk romanlarına nazıre yaparcasına kımın mctnını kımın yazdığının bellı olmadığı ıç ıçe geçmış metınler, zaman R omancıların ncden konusunu ve kahramanlarını tanhtcn alan roman lar ya/dıkları sorusuna farklı yanıt larveııkbılıı Okurunbugıbıkıtap lara hct /aınan ılgısı olmuştııı bunun yanın da yaşadığı toplumıın /ıhnıyetını kurumla rını, ılışkıleıını anlamaya çalışan ya^arlarbcl kı de zorunlu olarak taııhc yonelmek duru mııncla kalmışlaıdn Romantıyı geçmış yılla ıı, o yılların bılınen sımalarının romanını yaz ma>a ıten ncdcn nc olursa olsun aynı tartış nı,ı hemen alevlenıverır Tarıhçıler, tarih araş tıımacıları romaıılaıdakı maddı hataları anakronı/malaıı oıtava koyarlar Bunlar or taya çıkaıılana dek kendısıyleyapılan soyle şılerde tarıhe yenı bır gozlc baktığından ve resmı taııhın dışmda bır tarih olduğundan dem vuran romanu, bu ke/ vapıtının kurma ca olduğunu vurgıılanıaya başlar Kendısını savunuıkcn edebıyatçının elını guçlendıren dc, postmodernızmın te7İerı cılur Hcr şcy gı bı tarılı de bır metındır, bıınu tarıhçrler yaz maya nasıl curct cdıyorlarsa edebıyatçılar da curet edebılırler } latta metın kurgulamak as lında onların ışı olduğu ıçın daha da lyı ya /arlar "tarih ' adlı metnı () ya da bu nedenle, romancıların tanh yaz dığı (uluslararası musabakalarda ve yarışma larda takımlarımızın ve şarkıularımmn yaz dıkları tarıhle karıştırılmaMn) edebıyat dun yasında bu kez dı karşımıza bır tarıhçının yazdığı bıı roman çıktı Sabancı Unıversıtesı oğretım uyelerınden Y Hakan Erdem'in Kı tab ı Duvduvani adlı romanı tarih edebıyat ılışkısıneodaklanan bır yapıt Tarih konıısun dakı uzmanlığı bayesınde edebiyatçıların yap tığının daha iyisini yaptığı, tarıhçılerın yanlış layamayacağı, eleştiremeyeceği bır roman yazdığı sanılmamalı Fıdcm'ın Kıtab ı Duv duvanı' nın kahramanları tarıhten değıl, ede bıyatçıların ana depolarından 'muhayyı le"den odunç alınmış Ldebı yapıtın bır mıkro kozmosolduğunu vurgular bıçımde baş ka kozmoslarda geçıyor roman "Kâınat ı nıudanı" (paıakl e\ıen) 'kâınat ı mubed dele (değışnuş evıen) ve "bı/ım tapon ev ren'de Postmodeın edebıyat yapıtlannın "olmaz sa olmaz ları arasında metınle metnı ciı^arı dan değerlendıren meta metnın bırbınne geçmesı ıronı vı parodı sayılabılıı Postmo zaman okurken yolu kaybettığımız hıssı uyandırıyor Bu kaybın sorumlusunun Suat Ferıt mı, Osman 1 erdı Muıdıım mu (yaşadı ğı yer Beyefendı Ağa'nınkıne eserı Suat Fe rıt'ın eserıne şıddetlc benzcyen 1970 sonla nnın romancılarından bırıdır OFC), yoksa butun bu kâınatlan tasarladığından şuphe lendığımız Me^hul Muhayyıl'ın mı olduğu sorusuna yanıt ararken, guven duygusunu butunuyle yıtırırız Daha romanın basjannda kafası karışan Suat Ferıt'ın sorduğu gıbı, bel kı dc hepsını tasarlayan Suat Fcı ıt'ın kedısı Duvduvani Lfendı (namı dığer "Fendi") ola bılır, ya da romanın sonlarında tanıştığımız Vuslat ısımlı çaydanlık COyle ^ey olur mu (.anım'" demeyın ıçerısınde kenevır çayı deınlenı>or Vuslat'ın ) Guven duygusunu bır ke/ yıtırınce de, gerek tarıhm, gerekse edebı yatın doğru bıldığımız onermelennın tumu ne şuphevle bakmaya basjarız Bu noktada, Suat Ferıt'ın yeteneğı keşke bızde de olsa, demcmek munıkun değıl Suat Ferıt, ehne aldığı kıtaplaıın çoğu satırının bos, olduğunu goıunce, doğru olmayan satııları goremedığını anlar Ga/eteler bıle bombostur onun ıçın Bu boşluklaı başka bır ^eyı anlamasını sağlar Suat Feııt ın Okuduğu metın bır ro mansa kurmaca olmavan satırları, tarih kıta bı>sa kurmaca olan satırları goremıyordur Bovlece kımın ne>ı ne kadar uydurduğunu anlar Ne var kı, ne>ın gerçek neyın uyduruk olduğunu bılmenın pek bır onemı kalmamış durumdadır aksıne, Bılmek lanetlenmek tır," sozunu doğrularcasına lanctlenmış bır halde o kâınattan bu kâınata savrulur Suat Ferıt Yıne de 'uydurukçu" yazarlaralaf et meden durma7 İBRETIALEM HALLERİ Işte uj durukçu kardeşlerının ıbret ı alem hallerı oıtada ıdı Zavallılar uyduruk yazıyo rıi7 zchâbına kapılmış ansıklopedı vc kronık okumaktan bıı haJ olmus, bın yıllık hıkâye lerı evı r çcvır, yenıden ya7 derken, meddah lara donmuslerdı Gerçı hallerınden epeyte mcmnundular Hayallerını gerçek ısımlerle susleyerek ınanılması guç bır gerçekhk ruz gâıı yakalıyor, bunun getırdığı gucu vudum \ udum tadına vara vara ıçıyor, ıçlerıne atıyor lart.li Suat f erıt kendısıdedahdolmakuzerebu topraklarda jaşayanların bıı ıştekı sorumlu luğunun da larkındadır "Uyduruğun uydu ruk olduğunu bu dercce fehmetmeyen [an lamayan] ba^ka kım vardı kı*" dıye sorar "Her şeyın yapma ve duzme olanına ıfrat de recesınde du^kun başka bır yığın1 Eğer bır gun sahte oksıjen ıcat edılse denemeye mu he\ya [hazır] başka bır topluluk J " (Burada gtl dt Ori|inal l u r k Ruhu nu anımsama' Ya ıç denen daıma dışsal bır tra\ madan bır dıştan oluşu>orsa'1 Htp orada olmuş doğal bıı hazıne değıl bıı arızavsa ıç dunya' ()rtalığı sıtma gıbı saran hkırlor ıstenmemış konuklaısa ıç1 Tecıubc kaybının kendısıyse tecıubc''" dıyc sorııyordu Nurdan Gurbılek) Gurbılek ın çozmeye çaJıştığı 'ıç" ve "dış" arasındakı dışkının benzennı de Suat Ferıt sorgular Burada da yıne "uyduruk" ve "geıçek" arasında, o tuhaf tenaku/ vardı 'Geıçek" yaşamda, bayrağı da dahıl olmak ıızere, ()s manlı'nın epeyte bır şeyı etıalta mebzulen mevcuttu Bır tek, adı yoktu "Muhayyel" dunyada ıseOsmanlı'nın adından başka hıç bır şeyı yokıu Suat Ferıt'ın debır mmancı olduğunu, bu toprakların bır mahsulu olduğunu unutma mak gerek Onun, "uydurukçu kardeşlerın den" tek farkı, ateşler ıçınde vatarken yaptı ğı bu saptamalann, "harc ı âlem çıkarsama lar" olduğunun farkında olması Kıtab ı Duv duvanı'nın kurgusu o kadar tekınsi7 kı Suat Ferıt bu çıkarsamalarını "hart ı âlem" olarak nıtelendırmese bıle, onun ya da dığerlerının (Osman Ferdı'nın, Beyefendı Ağa'nın hatta Mechul Muhayyd'ın) herhangı bır saptama sını Kıtab ı Duvduvani nın tezı olarak algıla mak mumkun değıl Kıtab ı Duvduvani, bır tez getırmeyıp muhayyel bır kâınat (Hangı bır^ Hangı bır^) çi7iyorbi7e Bununla bırlık te, kafamız, Vuslat'ın ıçındekı çayla tutsulen mışçesıne oyle bır karışıyor kı, ıçcnsıyle dışa rısıyla, uyduruğuyla gerçeğıyle, metnı ve me ta meta metnıyle hcr şeyın bırbınne gırdığı bu kâtnat(lar)ın bızım de kâınatımi7 olmadı ğını soyleycmez hale gelıyoruz Son olarak, romanda Suat Ferıt'ın kendı romanıyla ılgılı yaptığı şu saptamayı vuıgula mak gerek "Her eleştırı yazibi, her tanıtma panelı, kıtabı kılıktan kılığa sokuyor o kalıp tan bcrıkınt dokuyordu ' dıyor Suat I eııt "Butanıtma yazısınaaldanmavın ' dcmekzo rundayım Sız okudugunuzda bambaşka bır kalıba sokabılırsınız Kıtab ı Duvduvanı'yı Romantılartarih vazıyor tarihçiler nıye ro manya/masın'B Kitabı Duvduvani/ Y Hakan Erdem/ KanatKıtap/ 191 s K İ T A P SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T S A YI 75 2