Katalog

Çöküyor geceyle yüzüne hüziin Ozüldükçe güzelleşiyor yüziin SFENKS Sessizliğin görkemli saltanatı, Gcnç vumlmuş yüzü yaralı bir kaya Açmış kuyu ağzını sonsuzluğa Uzaklarclan tck bir yolcu bekliyor. Yatmış kıımun üstünc hörgüçlü dağlar Ş işman bir kadının mor mcmclcri gibi, Ses yok, havada kıış, yerde bitki yok, Yalmz kum, deniz... ve uçuşan kâğıtlar Bclki boş, bclki dc elyazıları Kızgın güneş altında lıangi ellerin, Slenk gibi ağzı yaralı bir dcvin Çölün boşluğuna bakarak yazdığı. Döğüyor bacaklarımı kum hrtınası, Kulağımda Kızıl Deniz'in uğultusu, Yüriiyüp Sfenksle buluşuyorum: "Yeni soylar üreten ccc an gibi Içinde balla billurlaştığım şiir Scrt bir elmasa dönüştürdü bcni, Scnin gibi yaralı ölümsüzlüğii Seçtim vc taşlaştım, rüzgârlar artık Yıpratamaz bu diiz, saydam yüzümü.' SON ŞİİRLER.. Yaşanıp geçmiş, bir daha geri dönmeyecek günlere, anılara, sevgilere yönelik dizeler egcmcn soıı şiirlerde de. Delice tutkunu olduğu ilk sevgilinin yani annenin bir sürcliğine de olsa ayrılması, ozanı derinden etkilcmiştir. Nasıl tazc bir ceviz Direnip çıkamazsa kabuğundan Öyleyuik annemle biz Alıp götürdü annemi kara tren, .'• . * '•• O ayrılık akşamından sonra ben Rüyalarımı bile gerçek sandım, " "' Scvdiklerim terk edip gider diye Bütiin uykularımdan erken uyandım. Divan'dan halk şiirinc, halk şiirinden günümüzdckine değin yazılanlarda; kaş, göz, kirpik gibi yiiz güzelliği ve anlamını tamamlayan ve hep bir şcyler çağrıştıran öğelerden vazgeçememiştir ozanlar. Erdoğan'da da göz kapakları ve kirpikler bazen çırpınan bir kıış, bazan da kelebektir: Çırpınınca göz kapakların Göçmcn kuşlar gibi Umutlarım düşlerim Gelecek günler uçuyor * Gözü yaşlı su perisi Odamın ortağı Uçar kirpiklerde kelebekler Sokaktan geçen eskiciyle birlikte, bir unutulmaya yüz tutmuş sevgiler resmi geçididir başlar ozanın belleğinde. Bu resmi geçit alır onu odasından; öğrencilik yd Kıyı ı ErayCANBERK E rdoğan Alkan'ın ilk şiir kitabı Güneş Tozları yayımlanaiı yirmi beş yıl olmuş. (1958) Bu yirmi beş yıl içinde Alkan'ın adı döncm dönem belirginlcşti, dönem döncm geri düzlemde kaldı. Al kan kendini gizledi. Şairin kişiliği ve rııhsal yapısıyla şiirinin iç içcliği olsa gerek bunun nedeni. Eski deyimiyle "mustarip bir ruh" taşıyan kişi bir de sanatçı duyarlığı içindcyse bu gizlenişleri, bu geride kalışları olağan karşılamak, dahası, gerekli görmek bile olası. Alkan'ın şiirini yakjndan izleycnler, çeviri alanında seçtiği ve ileri giderek üzerinde uzmanlaştığı şairleri bilenler şairin ruh dünyasını da az çok kestirebilirler. (...) Şairin bütün şiirlerini bekleyen ana damar buruk ve acılı bir dünyadan kaynaklanmaktadır. (...) Yeni kitabı Kıyı'da Alkan kendini ayrılıklar ozanı olarak ele veriyor. Insanın kendine sığınamaması, oyundan çıkamamak, köprünün olmaması, gelin olmayan "gelincik", aranan altın ok... Bütün bunlar Alkan'ın dünyasına kırgın yanı. Dalıa doğrusu duyarlı, tedirgin, kırılgan bir şairin dış dünya ile ilişkilerinin şiire yansıması. Çağımızın hcp tecimsel ilişkilerle kurulmuş sanısını veren insan ilişkileri şairi "dileksiz bir ozan " olmaya kadar götürüyor. Bütün küskünliiğüne ve beklentisizliğine karşılık Alkan'ın insan karşısmda bir sevecenliği, tutkıı hoyratlığına varmayan bir sevgisi var. I lemen henıen Kıyı'daki her şiirindc bu sevgi, örtük de olsa, kendini bclli ediyor. ÇocukJar, kadınlar, kaçaklar, sanatkârlar (ozan ve yontucu) yalın ve yapmacıksız kişiler olarak göriinüp kayboluyorlar. Şairin bu kişilere karşı tarafsız olması sevecen olmasını engellemiyor. Alkan'ın şiir dili karmaşık, ayrıntılı ve anlaşılmaz degil. Dilinin bu özellikleri anlatırnın yalın olmasını sağlıyor. Diinya karşısında, insan ilişkileri karşısmda acı dııyan, kedere kapılan anıa öte yandan da sevgisizliğin "kıyısına" uğramayan bir şair icin en iyi biçim yalın bir anlatım olsa gerek (...) Erdoğan Alkan'ın şiirinin en tehlikeli yanı şairini yiyip bitiren bir şiir olması. Sanki şair her şiirinde yogun bir yaşantının özünü verirken kendi öz varlığından da bir şcyler veriyor. Böylesi zor bir oluşum nedeniyle belki zaman zaman kendi dunyasına kapanıyor Alkan ve şiirini gizliyor. • 25Kasım 1983,Somut. Erdoğan'ın dilc getirdiği bu duygular, ömıün bclli bir döncminde herkesi etkisine alan duygulardır: larına, Kadırga Oğrenci Yurdu'nda dıllenmiş bir aşk öyküsüne değin götürür. Ancak o aşkların iistü kiillenmiştir ve belki de unutuluşun açılmaz kapısı örtülmüştür üzerlerine. Ne çare, eski eşyalar kadar degeri yoktur eski aşkların: Siz, ey geçmiş zaman penceresinden Gülümseyip beni selamlayanlar Aylı gecelerden arta kalanlar! İnsan bu evrenden göçüp gitse de Üç beş kuruş ediyor eşyaları, Alan yok eski aşkları Yüreklerin sıcak limonluğunda. Yarınlara şevkle kucak açmamızı sağlayan umutlar ve diişler tükendiğinde kendimizi boşlukta buluruz. Evrenin çeşitli güzellikleri bile ilgimizi çekmez olur. Bir siire önce altında yürümekten tat aldığımız doğa olayları bizi olumsuz yönde ctkilemeye başlar: Umutların ve düşlerin bittiği Vakte erişince zaman Artık ne ay ne çiçek Ne de yıldızlar altında Dolaştığın geceler Karda üşür yağmurda ıslanırsın Tenha bir ağacım gölgesiz Kuşlar konmayan dalında Eteğine yolcular uzanmayan Ve sonra "yüreğimiz" diyor: Yüreğim ılık Karanlık bir körfez YALIN BİR CUZELLIK Sanat oyunlarına başvurmadan, yalın bir güzellik içerisinde ancak "Körfez" kadar başarılı yazılabilirdi hepimizin yaşadığı o evrenin şiiri... Güzellikler avcısı şair, salt karşısındaki güzelliği seyreden, ondan esinlencn kişi değildir. Gördükleri onu ayrı zamanlara, ayrı duyguların yaşandığı ortamlara doğru çcker. "Ayvalık'ta Akşam"da olduğu gibi: Yorgun kenti sayfasından siliyor Güneşin tıınç yelkovanı yanan sularda. Saat çaldi, artık evlere dönün diyor Soğuk bir kırbaç gibi yüzüme iniyor! Çocuktum, kıştı ve böyle soğuk bir akşam Annemin öğretmen olarak atandığı Köye götürüyordu bizi kızakla babam, Çocuk yalnız üşümez, ürker korkar da, Böcek çıtırtılarından bile ürperir Annesini görmediği alacakaranlıklarda Soğuk ve karanlık bana hep ürperti veCennette serin şerbetler varmış ne gam! Çalınca yoğun karanlıkların saati, Dalıp güneşin içine, ateşe kansam Zincire vurulmuş bir Promethee gibi. K İ T A P Ş Erdoğan Alkan'ın m • • E gelir gider. Adına kimi zaman "Akım", kimi zaman "Okııl" dediğimiz. Edebiyat tarihleri yazılırken önemIidir bu akımlar, ama edebiyat yapılırken pek değil!.. Erdoğan Alkan'ı belli bir akıma bağlamak olanaksız(...) n Aydın HATIPOĞLU vardır ve debiyatta, şiirde modalar ıırı Ekuanil Çiçekleri ile gerçeküstücülüğe ve yer yer de Ikinci Yeni'den kimi uzantılara dipnotu çıkarmak olası. Ekuanil Çiçekleri'nden beş yıl sonra Erdoğan Alkan'ı Kerem Gibi adlı kitapta âşık türü şiirleriyle görüyoruz. Âşık şiirinin, yabancı dil bilen, Mülkiye'yi bitirmiş tek ozanı Alkan olsa gerek. (...) Fransız şiirini ana kaynağından izleyen, çeviriler yapan, sone biçiminde şiirler yazan ozanın halk şiirimizi de iyice içine sindirmiş olduğunu anlıyoruz. Kuş Ormanı ozanın biçim denemelerine önem verdiği şiirlerle dolu. Bu kez Alkan'ın yetkin bir biçim oluşturduğu gözIemleniyor: "Güller ve çiçekler ile/ Yürüyorum bahçeleri/ Buyurun bayanlar bayİar/ Cîeçmiş zaman çiçekleri/ Isı düşünce bedcnde/ Alıp götürürler bizi/ Toprak altına gömerler/ Saklımızı gizlimizi. (...)" Erdoğan Alkan Güncel'den, yaşanan dan, hatta yaşamdan kaçan bir şiiri kovalıyor. Kimi allegorik ya da simgesel anlatımlarla kişi bağlar kursa da o okuyanın şiiri oluyor. Oysa Erdoğan Alkan yakalanamayanın peşinde. Yalnızlığın, içe kapanışın ve düşsel olanın peşinde. (...) Bu tür şiir genellikle zor şiirdir. Tedirginlikler yaratan şiirdir, itici gelir okura. Ama Erdoğan AÛcan şiirin gizini bulmuş gibidir. Yumuşak bir anlatım yakalamıştır. Mırıldanır gibi yazar dizelerini. Bir büyücü gibi alır hipnozuna susmadan, silkelemeden, incitmeden. Zaman zaman toprak üstüne çıkan bir yeraltı nehri gibi gizemli: Benzer güneş var ötelerde/ Ne yağmura kal ne çiçeğin solmasına/ Dağlardan tepelerden gel/ Bana gözlerinle soyun/ Bu büyük sonsuz düzlükte/ Kuşlarsız ağaç kadar/ Yalnızdır çıplak kadın" 1983, Arahk, Varlık Dergisi ,» SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T S AY I 7 42