Katalog

Metin Turan Dış Türklerin yazınına da eğilmiş TURKEDEBIYATI Kültür Kimlik Ekseninde Türk Edebiyatı Uzun yıllar Türk yazınına büyük hizmetlerde bulunmuş Metin Turan, zengin içerikli bu çalışmayla çıkıyorokurlarının karşısına. Türk dünyası yazınını da kapsayan geniş perspektifli bir çalışma olarak yazın dünyamızdaki yerini alan "KültürKimlik Ekseninde Türk Edebiyatı" konuya ilgi duyan herkes tarafından okunması yararlı olacak bir yapıt. n Yrd. Doç. Dr. Necmi AKYALÇIN "Toplumsal Duzen, Uretıcı Insan ve Öy kutu" başlıklı yazı da kendı arasında uç bolu me aynlıyor Bınncı bolumde yazar, son yü larda pek yaygınlaşan, dokuz yazardan Aşk Oykulen on bir yazardan Yol Oykulen gıbı tematık kıtaplara değınerek gunumuz Turk oykusunun yayınanın, edıtorun yonlendır mesıyle yenı bir duzleme akmaya başladığını, soz konusu bu tematık çalışmaların uretım den uzak olup yazarların onunu tdcadığını bunun da kaygı verıcı bir durum olduğunu belırtıyor Ikıncı bolumde kentleşme ve gecekondu kavramlanna, nedenlenyle bırlıkte değınılıp bu durumun sanatsal yaşama etkısı yansıtdır ken uçuncu bolumde ıse Tuncer Uçarol'un "En Guzel Esnaf ve Sanatkâr Oykulerı" ıle "Bakkal Oykulen" adlı yapıtına değınılmek tedır AHMET KUTSİTECER Kıtapta Tecer'ın tanıtıldığı "Ulusal Bir Sa nat Yaratmanın Ardındakj Kultur Insanı Portresı Alımet Kutsı l'ccer" bolum (s 29) beş alt bolumden oluşmaktadır Ilk bolumde A K Tecer'ın edebıyat / sanat çalışmalanna başladığı donemın koşullarıyla bırlıkte Turk Edebiyatı nın donemlerıne kısaca değınıl mektedır Ikmtı bolumde Ieccr ın edebıyada buluşması, şıır yazmaya başlaması ve sahıp olduğu sanat goruşu uzennde durulup gele neğe yaklaşımı, halkevlcrıne sagladığı kaza nımlar ele alınmıştır Uçuncu bolumde yaza nn şurlennden soz edılıp şunnın nıtelıkien ve anlatımımn guzellığı vurgulanırken dordun cu bolumde, sıyası kışılığı uzennde durul maktadır Son bolumde yazar, Tecer'ı "kuru cu" ve "bulucu" olarak nıteleyıp edebıyatımı za yaptığı buyuk katiulardan ve halk edebıya tının yaşamla ıç ıçe olması ıçın verdığı çaba lardan soz etmektedır "Step Insanının Anlatıcısı Muhtar Awe zov" başlıklı dorduncu bolum kendı ıçınde altı bolumden oluşuyor Ilk bolumde yazar Avrczov'u ele almadan onte eserlen ddımıze çevnlırken ortaya çıkan edebı sıkıntılardan bahsetmektedır Ikıncı bolumde ıse ulkemız de ancak 90'lardan sonra tanınmaya başlanan ve bugun hak ettı^ı kadar bılınmeyen Kazak yazar Muhtar Awe7ov'un yaşam oykusune dcğındrruş Uçuncu bolumde Awczov'un ya pıtlan ele alınırken yapıtlarına yansıyan goçe be kulturden ve bu kulturun kendıne ozgu soz varlığından bahsedılıyor Daha sonra Awe?ov'un oykulen uzenne bir çozumleme yapan yazar beşıncı bolumde, onun çevır menlığıne dcğınıp sonuçta Awezov'un yazın sal kışdığını ozetler " Hayat Hıkayesı Bağlamında Cengız Dağ cı'nın Yapıtlarında Çocukluk" adlı bu mctın 'Bir Edebıyat Yapıtına Hayat Hıkâycsı Bağla mında Yaklaşım' ve 'Çocukluk' olmak uzere ıkı alt bolumc ayrılmaktadır Ya/ar burada ( engi7 Dağcı gıbı duygusal anlamda Kırım, ozcl olarak Gurnıf Akmescıt'ı scçmiş, unın yıllardır dıl, kultur, coğrafya aykınlıklan ıçen suıde Londra'da yaşamakta olan bir sanatçı nın dunyasına ınmeye çalışmıştır Bunu ya parkcn yazann yaşam oykusunun roman, oy ku, gunluk gıbı yapıdanna yansıyan ızduşum lerıne orneklerle değındmektedır Kıtaptakı " Boşnak Edebiyatı ve tsnıaıl Gu muş'un 'Delı Balkan Yelı' ıle 'Boşnak Turku su' Yapıtlarında Cıoçmenlık ve Boşnaklık Iz leğı" başlıklı metin uç bolumden oluşuyor Ilk bolumde Bosna Hersek'ın 1463'te Fatıh Sultan Mehmet tarafından fethı, Islamıyetı kabullemp (JsmanL tanhının aynlmaz bir parçası olmalan, Boşnak edebiyatı ve bu ede bıyata olan Osmanlı etkısı uzennde durulu yor Ikıncı bolumde Boşnak kokenlı olup ya şamını bugun Turkjye'de surduren yazar Is maıl Gumuş de ılgılı bılgı venlırken uçuncu bolumde goç ve goçmenlık uzennde durulup yazann 'Boşnak Turkusu' ve ' Delı Balkan Yclı' adlı yapıtından da alıntılar yapdarak goçmenlık olgusu ırdelenıyor etin luran, Urun Yayınları'ndan çıkan Kultur Kımlık Ekseninde Turk Edebiyatı adlı son kıtabıyla okurlarıyla buluşuyor Kars Ka ğızman doğumlu olan yazarın ılk oykusu 1981 ydında yayımlandı Urunlen, Yazko So mut, Oluşum, Gunumuzde Kıtaplar, Yenı Sanat, Sanat Rehberı, Yenı Şıır, Varlık, C um hurıyet Kıtap, Imece, Ozgur Gelenck, Da mar, Berfın Bahar, Edebıyat ve Eleştırı, Folk lor.Turk Folkloru, ODTU Halk Bıiım, Lıtte ra, Kul Oyku, Kebıkeç gıbı dergılerde yayımlandı Yazar, Imece ve Yenı Şıır dergılerıne yayın koordınatoru, Sanat Hareketı, Promete, Sen dıka, Anadolu Ekını, Urun, Mecaz vc Praksıs dergılerıne sahıp sıfatıyla katkıda bulundu Canlçındedır Canan / Kağızmanlı Cemal Hoca, Âsık Veysel, Kul Hımmet, Ozanlık Geleneklerı ve Turk Sa? Şurı, Turk Ilalk Edebiyatı, Dostlar Senı Unutmadı / Âşık Veysel'ın Yaşamı ve Şurlen, Sulan Islatan Mecnun yazarın bugune kadar yayımlanmış kıtaplandır Aynca yazar 1994 ydından bu ya na Folklor/ F^debıyat Dergısı'nın yayın yonet menlığını de yurutmektedır Kultur Kımlık Ekseninde Turk Edebiyatı adlı yapıt başlıca 15 bolumden oluşmaktadır "Yakın Donem Turk Oykuculuğu Uzenne Nodar" başlığı altındakı ılk bolumun gırış kısmında 1970'lerden gunumuze oykuculuğu değerlendıren ya/ar, yenı kuşak Turk oykuculuğunde toplumsal konuları merkezde tu tan oykuculenn yanı sıra bıçemı (uslubu) one alan, ne anlattığından çok nasıl anlattığını be lırgınleştıren oykuculenn boy vermeye ba§Ia dığını nedenlenyle bırlıkte vurguluyor Genç oykuculenn genelınde populer bir okuma su recının egemenlığının kendını duyumsattığını belırten yazar, bunun yanmda verımlı oyku çalışmalarını son çeyrek yu?yd ıçensınde oku ma olanağı bulduğumuz Adalet Ağaoglu, Bıl ge Karasu, Muzaffer Buyrukçu gıbı yazarlan da soz konusu nıtelemenın dışında tutuyor Ikıncı bolumde ıse Tıırk oykuculuğunde duşunsel aıılamda ıkı belırgın yonelımın var lığına ışaret edılıyor Bunlar 194O'lı yıllarda başlayarak ozellıkle 70'lerdc bıçımlenen ve zengin bir damar halınde varhğını gosteren sol sıyasal kulturun besledığı yazar kuşağı ıle daha çok kendısını îslamî çerçevede tanımla yan kesımlerdır M relenn doneme ılgısız kalmasına ve bu done mı gormezlıkten gelmesıne neden olduğu saptamasını yapıyor ve bu donemtn Turk Edebiyatı açısindan onemıne değınıyor Ikın cı bolumde donemın sıyası yapısı ve bu yapı nın ya7in çevresıne olan etkılen uzennde du rulup bu kuşak edebıyatçdanndan Enver (lokçe hakkında bılgı venlıyor Uçuncu bo lumde Enver Gokçe'nın yaşamı, unıversıte yülan, yazınla taruşması, Ulku ve Ant dergıle nndekı çalışmaları de cezaevıne alınması anla tdmış ve son bolumde Gokçc'nın şun uzerın de durularak şıınnın kaynaklan, sanata bakı şı, yapıdan vc huzurevı gunlen ele alınmıştır "Mahzunı Şenf ve Gelenek" adlı metin altı alt bolumden oluşmaktadır flk bolumde Mahzunı Şenf ın hayatı haklunda bılgı venlıp asken okul ydlanna değındırken dancı bo lumde cumhunyet de bırhkte sanat alanında yaşanan değışımın Mahzunı ŞerıPın temsıltısı olduğu Anadolu halk şıırı geleneğıne etkılen uzennde durulmuştur Uçuncu bolumde ya zar geleneksel âşdt şıınnın kırdması noktasın dan yola çıkarak gelenek kavramı uzennde yoğunlaşmış ve gelenek halk ozanlığı donu şumunu nedcnlerıyle bırldcte yansıtmıştır Dorduncu bolumde Mahzunı'nın dc Yunus, Karacaoğlan, Dadaloğlu gıbı yeterınce anlaşı lıp onemsenmedığını vurgulayan yazar, bu nun nedenlen uzennde durup ozanın sanatı nı, şunnın estetdc ve arka planını ele alıyor Son bolumde Mahzunı'nın Turk halk şun ge leneğınde sozsel olduğu kadar muzdtsel an lamda da onemlı bir zengınlığın temsıkiM ol duğu vurgulanıyor "Oğu? Tansel ve Şıırı" başlıklı bolumde ıse ya/ar, cumhunyet done mı Turk şıırıylc dgdı bir değerlendınııe yap mış ve sonra Oğuz Tansel ın halk kulturu ge leneğınden yararlanma alanında bırınu kate gorıde yer alan ozanlar ızleğınc dahd edılebı leteğının yanı sıra, kuşağının ozanlanndan ayn ozellıklere sahıp bir şıınn ozanı olduğuna ılışkın bir saptamada da bulunmustur Oza nın yaşamı hakkında bdgı venlıp dılı ıncele nırken dk şıır kıtabı olan "Savndmayı Bekle yen Harman"dan orneklcr vcnlmektedır "Hasan Huseyın'ın Şıın Içın Bırkaç Soz" Beş bolumden oluşan bu metnın dk bolu munde ozanın yaşamı anlatılır, okul ydları, Arap alfabesını oğrenıp çeşıtlı yapıtlar oku ması, lısede Şevket Kutan'ın dılbdgısınden, Anf Nıhat Asya'nın şıır bılgısınden yararlan ması, bu bınkımıyle ddı, bıçım ve bıçemıyle yarattığı şıınn toplumsal / kulturel dayanak lannı oluştunnası uzennde durulur Ikıncı bolumde şaırın Nâzım Hdcmet onculuğunde ve Ahmet Kutsı Tecer, V Nedım Tor'le bir hkte edebıyat / sanat mucadelesının surduru cusu olduğu belırtdırken uçuncu bolumde Hasan Huseyın'ın şurlen u/erınde dundmuş tur Dorduncu bolumde şıırlenndekı halk soyleyışlen orneklenmış, son bolumde ıse şaınn omrunu şurle surdurduğu vurgulanırken yapıdan tanıulmış, şurlennden ornekler verd mıştır UMIT KAFTANCIOĞLU "Ümıt Kaftanaoğlu Için" adlı bolumde ya zar, Kaftancıoğlu'nun vaşamı de ılgılı bdgı ve np o'nun Koy Enstıtulu yazarlarla başlayan Turk yazınındakı koyc yonelme eğdımınuı onemlı adlanndan btn olduğu kadar, kendıne ozgu bıçem ve yaklaşımlanyla da ayn bir yere sahıp olduğunu belırtıyor Halk oykulennın kulturel atmosfennın, Kaftancıoğlu'nun folk lorcu, oykucu ve romancı kışdığının bıçım lenmesındekı bebrleyıcı oğelerden olduğu uzennde duruluyor ve yazann,' Donemeç', 'Tufeklder' ve 'Istanbul Allak Bullak' adlı ya pıtlanna değınıyor "Rastgele Doğdum, Ezbere Buyudum, Yankşldda Oleceğım •' adlı da bolumdea olu şan metnın dk bolumunde Dursun Akçam'ın ' Kafdağı'nuı Ardı' adlı otobıyografdt romanı uzennde durulmuştur Akçam'ın yaşamoyku "40 Kuşağı, Enver Gokçe ve Şun" Dort bolumden oluşan bu metnın ılk bolumunde bugune kadar uzennde pek durulmamış olan Turk Edebıyaü'nın 40 kuşağı ele alınmıştır Yazar, 1940 kuşağını temsıl eden sanatçdann dunya goruşlennın resmı yazın anlayışı ıle ça uşıyor olması gıbı nedenlenn, akadernık çev Türk Dunyası yazınını kapsayan 'KulturKimllk Ekseninde Türk Edebiyatı" konuya ilgi duyan herkes tarafından okunması gerekenbir yapıt Metin Turan'ın sunu anlatan bu romanla yazann yaşamuıdan da kesıtler de sunulmaktadır Bunun yanında son olarak Akçam'ın geçış donemı yazarlığın dan soz eddıp yaptığı çalışmalar ele alınmıştır "Gagauz Edebıyatında Cumbuşlu So7 (Mızah) ve Şıır" Ikı bolumden oluşan bu metnın dk bolumunde yazar, Gagauz halk edebiyatı hakkında bılgı vererek Gagauz Al fabesı'nın oluşumu ve buna koşut olarak Ga gauz edebıyatının oluşumunu anlatmaktaduGagauz yazuıında mızahın yenne ve onemıne K İ T A P S AY I 742 SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T