Katalog

lu'nun renk, ses soylen oğclerı A$p istanbul'a Benzer haşlıklı fiır dızmndc daha da yo ğpnlajmıs Ba$langta bazt şatrltrın bınıtrı honuları ıçeren urunlerını anım\at\a da gıde rtk ozgun nttılık kazanmakta Bu tur \nrlen nızı ioğaltaruk ayrı bır kıtapta tnplamayı du şunuyor musun? () Ve/a alanının dışına çıkmak' daha on celerı ba^lamı^tı şıınmdc Bır doncm tum dcıgılcrdc kıtaplarda 'bcn'ı goımem, otckı ben'ı ya da bi7İerı duşıındıırdu Içınde bu lunduğunıuz ekonomık sıstem her bırey gıbı şaırı dc kendı kısır dongusunun içine hapse dıyoı Onun da başını kaldıııp çevresınde olııp bıtenlerle llgllenecek ıstemı ve /amanı yok O/ellıkle sekscnlcrdcn sonra gelışcn şı ırde, bırevın çıkma/Iarı yalnt/lığı, toplum dan, doğadan, ınsan ılışkılennden daha çok onplandayeı alıyor Çevıeııuzde başka bır şey yokmuşçasına herkesın yakın, benzer soylemlerlc bunu dılc gctırıyor olması bana goreşıııın çıknwı olmuştuı Yeı yeı şıııın odağı şaırın dunyası olsa da, ıçınde yaşadığı mı/ toprağııı onun tarıhının, dllının de bır hayatı var ve bmmle yaşayıp gıdıyor Bır on cekı kılabunla başlayan, kuıdnnduı uzaklaş ma ve otekını arama eylemı, bu kıtapla net leştı 'sen buı'lc suren tckıl çekışmekr, yatak yorgan kavgalaıı, ıışıımelcı heı ınsan n,ın oı tak durumlarkcn, bunıın arkasında sokaktakı lnsanı goımemek, ağau kuşu yok sjynıak, bır ınsan portrcsı çi7mcmck şıırdc kısırlığı, /engın I ıııkçenın yoksuUaşmasını da bıılıktc getırıyordu Bu konuda da neyı, nasıl, nıçın ya/ıyoıuuı sorusu beııı rahalsı/ etnıcyc baş ladı Bu nedenle kendımı başkasına ertele dını/ bıktını kendım olınaktan bı/e ve sı/e kar yağıyoıdıı dedım lç dunyanıı/la tebelle şırken, hı^lcrı avucunun ıçınc alan kapıtalıst sıstem, bı/leıe dağlaıınıı/ı ovalaıınu/ı, kul tıırel değerlerımm unuttıırmaya çalıştı, çalışı yor Kendı şıırım açısından soylersem, bu ol guları gormem şıırımde yenı bır yonelışı, yenı bır başlangıcı getırdı 'Kendımı başkasına er teledını' le başlayan sureç senın de dedığın gıbı alanımı değıştırdı Zemheri Islığı Tanrı'ya ve kocalarına bilinçsizce, körü körune boyun eğişlerine dikkat çeken Arife Kalender, bir yandan da kendi başına ayakta kalmayı başarmış kadınları örnek gösteriyor. Sevmeden de geri kalmayarak, âşık da olarak, çalışarak, hayatı dolu dolu yaşayarak kendi sosyal, kültürel, ekonomik duzenini kuran kadının blr şeyden korkmasına, kimseye sığınmasına gerek olmadığını da işliyor şiirlerinde. halkına bır de ekonomık cendere da> lınca goçun kapısı aralanıyor doğal o rak Nıce umutla, coşkuyla vc dc kay la çıkılıyoı yola, bılınmezlığe, gıze A dında anılar vc tarıh bırakarak kotıı < kılmış rcsımlcı gıbı bu yaşamı bıraki| aydınlık ve işik içinde bır yarına doğı yola dıi7iıltıyor, du7iıldu ulkemi7in d te uçu Oyle ya kaçakçılık da başa be dağa çıkmak da, hıısı/lık, soygun da varsa buyuk şchırdc vardır, "o kadar nın kuısağında bır şey gırıyor da, bır zım mı gırmeyetek^" sorusunu da alı 1 yanlarına, yallah tstanbul'a Sonrası 1 ran da olsa, kı oylc, acı da olsa, kı oyl yıkım da olsa, kı oyle, olsuıı, şehır, şe 1 dır Flvet, "Ağrı Istanbul'a hen/er" , neyıyle'* "uykusıı santısı korkusu"yla "Yılanı, çıyanı, kurdu"yla, "kurbanla kanları, koyunları "yla "oıda kaltak, yalak, orda hırsı? maraba"sıyla "uğu zu, rıamussuzu, suçlusu"yla Anfe K leıulet goçun taııhme ışık tutuyoı dı rıyle, ımgelenyle O unlıı dağları d.\ unutmuyor şaır, "Kaçkar", "Kurc Da rı"ve "Toroslar" da goçu, yoıe ınsanı acı ya7gısını, açlığını, sıyasal baskılaıı goçe zorlanışını tarıhle, gunumu/le, f nekleıle, aşkla yoğuıdugu şıııını okuı la paylaşıyor Arıfe Kalender TANRIYLA KONUŞMALAR GÖÇ KAVRAMI 'Ağrı Istanbul'a Benzer' bolıımu kırsal kesımden buyuk kentlere goçu anlatan, Doğu 'da yaşananlarla Batı'da yaşananlan aynı ulke koşullaıında yan yana getıren, çarpık yapı lanm.ıvla şchrın de koyıın de kımlıksi7İeşme sinı goslcren destansı bır çalışına 'Goç' kav ramı yenı değıl Bu konuda ılk aklıma gelen G Akın'ın Seyran Destanı Konusu gereğı (T Akın ın goç lerıne vakın dursa da çok farklı ıkı soyletn 'Ağrı tstanbul'a Benzer' de, ıklen ıle değıl, topluca Doğu'nun unıut ve ekmek arayışı ılc Batı'ya yonelışı, akın akın oradakı yaşamlarını ve kulturlerını, Batı'nın temsılosı lstanbııl a taşımalan, onıı taşırma ları, gelenlerın de kayboluş ları konu edılı yor Ln yukstk ılc en buyuğun buluşmasın da, buyuk yuksek sıfatları yok oluyor Olan goçenlere goçnıek ronında kalanlara oluyor Yabancılaşma ve surgunluğun, masal ve tur ku oğelennden vararlanılarak verıldığı bu destan, hayatın otekı yakasında, bahçe du varlarını yukselten.çilt tanılaı aıkasından ba kan, Bi7ans'ın mutebcr vezırlcrını de resme dıyor Yanı masalların gerçeğe, ya da gerçe ğın masala uyarlaması Bu tema, uzun bır sure benı tutsak alarak, kendısını dı/ı şiır olarak ya/dırdı Bır bolıı munu ayırmam, bolrnem olası değıl Dosyaya gneıek dığer şıırlerım de ha7ir tklsını bır kı tapta toplamakta çok tereddut ettım Scnın de dedığın gıbı, bu bolum ayrı bır kıtap ol mayı ıstıyordu Ama luıkıyc'nın yayın koşulları, tek tek ıkı kırap halınde yayımlatamayacağım korku su (Bı/ satnıadığı ıçın şıır kıtabı basmıyoıuz) kıtabınun bu şekdde yayımlanmasına nedcn oldıı Ağrı bolumunun sonunda Kaçkar, Ku re Dağları, loıoilaı adıyla dağları ve onların golgesındc yaşamış ve yaşıyor olan ınsanı ım ledığım u<j ^ıır daha vaı Bu tur ^alı^malaıım 'yedı bolge ıklımı' adı altında dağları, ovaları, ^elıırlerıyle suıetek gıbı Sana ba\k.a nclenn sorulmaunı ıtferdın? Eksık bıraktıklarım varsa, en onemlısını kendınc sor vc yanıtla Sevgılı Öncş, yıllann ıncelemecısı ve eleştırmcnı olarak bıürsın kı her konu^ma ve hcr şur yarım kalır I n lyısı bı? burada bıraka n Gültekin EMRE M lun • avıhklerde Eskıdı (1992), Sus kun Rebimler Durağı (1995), GulKusru(1997) Kırmı/ı Tı rarı(1999), KadınBuruı (2001) adlı kıtaplaııyla kendım ^uı dunva sına kabııl ettıren Arıle Kalender, yenı şı ırkrını yenı kıtabı Delı Bal'da topladı (Ekım2004) Arıfe Kalcnıleı resmı olar.ık kadını one surmcsc dc şurlcrınde, kadının gayrı resnıı ıı, dunyası kendım ele verıyoı dıze lerınde, şıırının temalarında Ut.ınılatak vc korkulacak durumları değıl de, toplunısal baskının, aıle ıçı (,atı^maların ge leneklerın elınde tutsak olan kadının dunyasına eğılıyor ımgelerıylc Atılaşan, tadını yıtırmı^, mutsuzluğun ın'sı bıle kalınanuş yaşamların dışavuıumunu oya gıbı ışlıyor buyuk bır gergeftc O, femı nıstçe bır yaklaş,ımla el sıkışmıyor şursc verlerle, hele erkek du^manlığını hı^ onermıyor Kadına bakıştakı çarpıklıkla ra, yanlış yorumlara, dcğerlendırnıelere ^ıırıyle karşı duıuyor Kımsenın avukatlı ğını yapmadan, kımsenın jandaıması ol madan kendınden çıkıyor yola ve s,uıle rıyle dertle^ıyor duyumsadıklaıını yaşa dıklarını, gordııklerını, duyduklarını Oylc yalın vc ı^tcn bır soyleyiije ınıza atıyor kı, heınen akılda kalıyoı ınıgeleıı, dı ?elerı "ecel" de, "ıksır" de, "hurı" de odıır ^unkıı, bu yıı/den ruhıındakı ate^ de başıııa bela Kadının yaıatitilığının yanında, ayrıca yaratıcılığı beslemesı karşı cınsı ateşıylc yakıp kavurması $u dı zede hayat bulııyor bana gcre "go/c candım, kore nıana" Içınde tulanlar ba nndüan, yukseklerden u^An, "kobıa çl çeğıne kon"an, "dıl ıle" peteğını sırlayan, "sırra sorular" soratı kadının s,ım onun dızeleııne ustaca yansıyor Tadında cınsel gondermelere bakıp erotık duşler kuru lama? onun şıırını okurken, o, kadınta bır dırcnı^ın, bır duru^un resmını çıkar mak İçin ımgelerıne yuklenıyor yalnızca "Ki7İığımı çıkarıp masaya koydum" dcr ken de toplumsal, geleneksel onemı olan bır dıırıımu saptıyor vc şıırınde masaya yatırıyor blbctte onun ı^ı sosyolojık ço zumleı onermek değıl ^ıırıyle, ama yaşa dığı ortamın kadınlık harıtasına dikkat (.ckmedcn de duramıyor Nıyetı daha ıle rı gıtınek değıl Ibplumun kadına hakışı nın hesabını sormak da değıl dc, ku<,uk saptamalarla ışaret lışeğı olmak sankı onun b,u di7elerı "bır ahcı kuş nasıl olsa canıma dadanacak/yaldi7İı so7ler, haraç ve mczat/yalanlar, bcdenımdekı mul ke/kendını sultan sanacak" Ibplumda çıle ^eken, acıyla yoğnılmuş yaşamına SCSSI7LC katlanan, horlanan, cınsel bır objc olarak gorıılen kadının dunyasına bır kadın olarak sokııluyor di7elerıyle, şı ırlerıyle, ımgelenyle Antc Kalender De ğüjcn yaşamlar, yozlaşmalar, par(,alanma lar, sevdalar ekonomık sıkıntılaren çok kadını etkıler bır ana, bır yâr olarak Arıfe Kalender de kadının dunyasında buyuk yer tutan bu tur konumları, değışım lerı, etkılenmelerı buyuk bır ustalıkla ijiırıne ağdırıyor PARÇALANAN YAŞAMLAR Arıie Kalender'ın şıırınde "Goçler"le de buyuk yer tutuyor Parçalanan yaşam lara, aılelere, feodal yapının ço7uluşııne, kentlen zorlayan yenı oluşumlara da te ğet geçirıyor şıııını "bu şarkıya sığar mı şehır/kokusu, korkusu, uykusu/şchrın evı dcmıyorum, evın bıı/odasında yaşa nanlar sığar mı melodıye 5 " I ladı gelın de bu soruyu tahatça yanıtlayın ekonomıyı, sıyasal yapıyı, geleneklerı, dınsel bağnaz Iığı, kuiturcl ayrımtılığı falan duşıınmeden, adını koymadan bu paıçalanmamn 12 şiırden oluşan "Ağrı Istanbul'a Ben 7er" şıırı tam bır destan Ağrıtsranbul hattındakı Turkıyc'yı şıırınde ağırlıyor şaır Bu şıırlerde çozulen I'uıkıye harıta sının eprıyen yanlarıyla ortaya çıkan yenı oluşumu goruyoruz tum çıplaklığıyla Devlet, aşıret, gelcnek kıskacındakı yore Altı şıııden oluşan " lanııyla Konu malar"da ulkcmızın halını apaçık go/ onuneseııyoı ve Ianıı'ya duıuınuım şıırle rapor edıyor Dmdar bırının yal şı değıl bu, duası da, ama Tanrı ımgc ıktıdara, kuıumlara talan da uzanıyoı sankı perışanlığımı/ı dııysunlar gorsı ler, dıye Tanrı'ya başkaldırıyor Arıfe lender, bır kadın, bır gunahkaı, bır b olarak "gıınahlaulan çok koıktum/g nahkâr olana kadar" dı/elerıyle so/e lıyor ve bır bılmçlenme sııretı yaşatlı da bıze ımlıyor Kadınta bıı savunun dında yatan aslında mılyonlarca kadiı Tanrı'ya ve koıalarına bılınçsı/ce, ko korune boyun eğişlerine dikkat çekeı Arıte Kalender, bır yandan da kendı şına ayakta kalmayı başarmış kadınla ornek gostLiıyoı Sevmeden de geıı k mayarak, âşık da olarak, çalışarak ha dolu dolu yaşayarak kendı sosyal, ku1 rel, ekonomık du/enını kıııan kadın bır şeyden korkmasına, kımseye sığır sına gcrtk olmadığını ıh ışlıyor şıırle de "buıncı emır sev dıye başlıyordu/ dıım, ııyak kıldım bedenımı/yıııeğım erkeğe aşılanmış durııyordıı" Bu bırc saptamadan sonra daha geııış bıı yel( serer Tanrı'nın onııne "yoksulluk yo kcscr, katlı vacıp kılar açlık/buyruğııı değıldıı amma şeytan azapta geıek/s vaşlardan kım sorumlu/eşkıya mıdır ecel/nereye başvuracak parçalanmış denler/murekkebı kandandır, kım ya cak ar/uhal" Dunyada olııp bıten tu olumsuz şeylcrın ncdcnı bırılcn değıl mı."' Bıı bırlerı de kendılermı Tanrı yt koymuyor mıı' Yoksa savaşlar çıkar ı ınsan ınsana kıymasa, açlık yoksulluk olur mu gclır hakça dağıtılsa, hnsızla soyguiKulaı, banka hoıtunuulatı, to| spekıılatorlerı olmasa^ Oyle ya "yo sullar tanır senı" sığınacak başka bır lerı olmadığından, "umut sensın, um yakarırlar" Arıtc Kalender, destansı anlatılarl, duğu yenı şıır kıtabı Delı Bal'da "olu hayatı/ıç ıçe ' ağıılıyor Aşktan ıımud umutsuzluktan Tanrı'ya yakarışa, sav tan bcdende gezınıp dıııan atcşleıc,' sulluktan goçe, ezılen horlanan kadıı tdpılan crkeğe, kadıncı cınsel objelık ayakları ustunde yere onıırla sağlam 1 maya, erkek, Tanrı ve sıyasal egemtn lere karşı tavır almaya, ayıp ve gunah yasak ve koıkııya çevremı/ı sımsıkı ran daha pek çok şeye karşı bılınçle t nışın oykusunu, turkusunu tetıklıyor fe Kalendeı dııpdıııu, ıçe ışleyen şıııl rıyle • Deli Bıd/Art/e Kalender/Şıır/Telos Yayınları/2OÜ4/79 s KİTAP SAYI SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T