Katalog

Son birkaç haftadır çocuk yazınıyla ilgili yazdıklarım üzerine azımsanmayacak sayıda kişi beni aradı. Demek ki, pek tartışılmayan ya da gereğince durulmayan birsorunsalmış bu... Bu hafta da çocuk yazını alanında yine yarışmalar duzenlemeye girişmiş bir başka yayınevinin kitaplarından, etkinliklerinden söz etmek istiyorum size son olarak: Can çocuk... M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası Çocuklara yazın, çocuklarla yazm Karaın Mağarası'nı bu mağarada yaşadıkları varsayılabılecek Çıı ka'yla kı/ kaıdcs,ı Anın'ın ddele ıının kabılclerının seruvenlmnı yansıtan ya/aı, Dunvanın Ilk Şa fağı nda ıse bu ke/ yonunıı Ça talhoyuk'c çcvırıyor, yınc ıkı kar deş,i anlarıvor bı/e Nıngıır'la ki7 kardes,ı Nınlıl Bu hcsapla ılk ıkı kıtapta ellı bın vıl oncesının ma g\ıra yaşamını, son kııabııula ıse on bın yıl oıuekı ılk kent yaşamı nı clc alıyor Adalı Bu yonde bır uıman evıenı çı /ıyor ya/ar ılkın kcndısınc De mek kı enıkonu çi/gısel bıı ro manla karji karşıyayı/ Zaten bı lımkurgu polısıye, as,k, taııh vb alanlara o/gulcnmış, bu alanların ıomanı olmava sovunmuş, kıtap ların çı/gıstllıkten kendını kurta labılmcbi olasi mi'' Çunku veıılı bır cvrcn yonundc gclı^ecektır ıoman, oyleysc kahranıanlar da gundelık yaşamın ıçınden donu^ turulerek degıl, ya/arın laboratu varında tıretılecektır ışın başında Bılgın Adalı'nın lomanlau da elbette bundan payını alıvor so nuçta Onemı ncredc pcki'J Ya 7aıın bunun bılıncınde olarak yapıtlarını oruntulcyıp en uygun bıçemı bıılmasınıla gorevcı kav rayı^la ya/ılabılecek (,ocuk roma nı ıçın ornek oluşturabılmesın dc Kahramanlarını dramatık akı !,ın hguranları yapmak ycrıııc açık biçimı yeğlemesı bundan kaynaklanıyor ku^kusu/ (, ocu ğıın dunyasi yatkın buna Yeteı kı cğlencclı kılınabılsın Bılgın Adalı da bunu vapıyor So7gelımı yaratıcı drama egıtmeııleıı, Adalı nın ıomanlaıını bır kılavu7 mctın olarak alıp <,alı^malarında kullanabılıı pekâlâ Ccrçekten cle Bılgın Adalı'nın anlatılarından evrcnın, dunyanın ınsanın, uygarlığın olu^umuna değgın bıı ılı/ı kaynak mctın çı karılabıhr kanımca Adalı, aıılatınıını eğleıuelı kı larken yaptığı ı^ın sanat oldıığunu unutmuyor ü lıalde (,ocukla ra yonelık yazının ılkelcrını dc ortaya koyuyor dcncbılır onıııı ıçın ÇOCUK YAZININDA İKİ TEMEL CTOH \( ı bır tıırııml ı louıkl ı ı ın egıtımını oncelemış, bu çerçe vcde onlara sorıımluluk vuklemış bır va/ar ıkı ılke>ı lıep go/ onıın de bulundurmak /orunda 1 An latı va/ınsalla^tııılacak 2 lla/ya da eğlencc oğesı yazınsal mctnın ıçınden çıkacak1 Hcr nc olıırsa olsıın çocuk ro maıu da roman sanatının butıın yapısal O7cllıklcrını yansıtacak ku^kusLi/ Ilkın bunu sovlemıi; olalım Bu, ^u dcmck Çocuk tomanlaıı da butun otckı ro manlar gıbı bır dıl bılıncıne da yalı olacak vcrılı bıı roman cv renı ıçerse de kurguya yaslana cak, sonuçta kcsınkes doruı^tu rııme uğratılacak' Otc yandan anlatı, butun halınde bır haz yansıtacak' Buradakı cğlcncc kavrammın, "gu/elduyusal lıa/ '/ın çocukta kı karşılı^ı oldu^u go/dcn ırak tutulmamalı1 Yetışkınlerde, da ha doğrusu u/ okurda bıı ha/, doğrudan ussal olabılıı, ama ço cukta duzcyı bclırleyecek olan, onun yas,ı Oyleyse yedı yaşına yonelık, nc bılcyım dokuz ya^ı na, on ıkı yaşına yonelık çocuk romanları, bu ya^ çocugunun "eğlence" geıeksınımını de kar 1 ^ılayacak aynı zamanda Calııt Armağan, çocuk yazı nıyla ılgılcncn hcrkcsın okuması geıeken ' Çocuk Ya/ınında Dıl ve Sommluluk" başlıklı ya7isın da (Çağdaş l'uık Üılı, Mayıs 2004, 0512 4258Î60), "Çocuk yazını da yazındır sanat değeıı taşır," dedıkten sonra ^u onemlı vuıguyu gctuıyoı ' Dıldcn so rumluluk, tum sorumlulukları ıçcrıyor gıbı gelıyor bana " Bılgın Adalı'nın romanları da, bu çcrçcvcdc hcp bır "oyun"la ıc ıçe Ya7ar, bunları buyuk bır denge ıçındc tutuvor kıtap bo yıınca Bıı yandan dramatık anadamarı kcndı akı^ında gotu rurken, bıınl.ııı oyunla eğlence sarmalından geçırmcyı dc unut muyor Ote yandan bızdc bılımkurgu, geleceğe donııkluk ta^ıyor daha çok Adalı ıse, gcçmı^c donuk bılımkıırgunun sağlıklı bır orne ğını vcrıyor dogrusu Geçmı^e odaklı bılımkurgu romanlarını yer yer hoi}, co^kulu, csrık du^Iemlerle de sıısluvoı (,ocukların okın ıbıkccfı gıı/cl, yararlı bır uygarhk tarıhı oykusu çıkarıyor boylccc ortaya Gerçekten de yıi7 bın yıl oncesınden başlaya tak sıçıamalı bıı anlatımla uv gaılık tarıhıne yer açmak koiay olmasa gerek1 Ayrıca ya7ar, kadının topkım dakı ycrını, ı^lcvını yucclten bır tııtıım da sergılıyor Onlar er keklcrın yardımcısı dcğıl, yaratı cı etkınlıklerde en a/ erkekler denlı rol oynayan bıreyler Soz gelımı erkeklerle eşıt bır hakkı payla^ırlarkcn kci;iilcr dc yapı yorlar Bu çerçevede Adalı, ya /ar tutumunun nc olması gcrck tığını de se7dırıyor bi7e C, unku çağdab, laık toplum ıçın kanallar açtığı kesm Lrkekçı topluma karşı gctırdıgı kadıncı bakış, bu nu vurguluyor Boylellkle yıırt ta^lık bılıncının oluşması yonun de de çaba haiciyoı ya7ar ÇOCUK YAZARLAR f an Çocuk'un gırı^ımı ılgınç Bır yandan değıs,ık ya^ grupla rından çocukların yer aldığı bır yonetım kuıulu oluşturacaksı ni7, ote yandan yıne değışık yaş gruplarındakı çocuklar arasında, okııdııkları bır kıtaptan yola çı karak yazacakları oyku yarı^maM dıi7enleyeceksını/ Yanı bır açıdan çocuklarla yazın yapma ya gırışeceksıni7 Can Çocuk, neyı amaçlıyor bu tutumuyla1 Yayın Yonetmenı Samıyc Oz, odul torcnındekı konuşmasında şunları soylemış "Fn yakın bır /amanda dcrccc alan bu oykuleıle bırlıkte, dere ccyc gırcmcsc dc gu/cl olan oykulerı bır araya getırıp (^an Ço cuk kıtapları arasında yayımla vacağız / Bu kıtapta yeı alan kııçuk arkadaşlarımıza gcleceğın yazarları go/uyle bakıyoı ıi7 " Buna gore Can Çocuk, ıkı ayrı amaca yonelmı^ gorunııyor 1 f ocukları ıyı okur yapmak, 2 Yazarlık yanları sezılen çocukla rı bu yonde etkılemek, otcsındc kı^kııtmak Kımılerı çocukların sanat yapmaya yonelısine ku^kuyla baka bılır Çocukların yaptıöı çocuk tıyatıosuna da aynı ku^kuyla ) yaklaşılmamış mıdır hep' Oylc 1 ya, çocuk sanat yapabdu mi' Bunu şoylc bır sorııyla karşılamak da olası ama Çocuklar, sa Ç ocuklara yonelık ctkınlık lcrııı lıaiıle alındığı bıı ul kede yaşıyorıı/ (, ocıık tıyatrosuyla dranıası kıı çıımsenıyoı çoeıık ya/ınına bu run kıvrılıyor, dcrgılcrıne sırt clo nuluvoı Bu k.ul.u gıtmeye ge rc k yok, cn bas,ta çocuk eg'ıtımı lıiçe sayılıyoı' Boyle oluııca ÇO uıklara yontlık alanlarda ıster ıs tcme/ bosjuklaı çıkıyoı kaışıım/ da Çocuk sıvasasından, çocuklaıa yonelık şjddetten cınsel somıırıı deıı, çocuk olumlerındcn sokak çocuklarından çalış,an çocııklar dan vb so/ etmcdık henuz Son bııka<, hattadlı ^oeuk ya zınıyla ılgılı ya/dıklarım u/crıne azımsanmayacak sayıda kıs,ı benı aradı Dcmck kı, pck tartışılmayan ya da geıegınee duıulmayan bır sorunsalmış bu Oysa konııya değiijik çeıçevelerden yaklas, maya çabalayan ya/ılardı bıınlar Bır açıdan çocuk ya/ınmda on yıl boyıınca karaılılıkla odullendır mcyı surduren Bu Yayınevı'nın, son ıkı yıldıı bu halkaya katılmış goruncn Tudem'ın kımı odullu lomanlamıa, oykuleııne dıkkat çekmeye çalı^mıs,tım Çoeuk ya/ınımız bu ornekler dcn oluşmus, dcğıldı clbcttc yal nızca Ancak benım amaunı tek tek çocuk ya7inı ıırunlerı u/crın clc durınaktaıı çok, kımı koklu gırışımlere değınıp bu yolla orta ya çıkmıs, goruncn yapıtlan ya 7insal bağiamda değerlendırmek lc sırurlı kaldı Bu halta da çocıık ya/ını ala nında yınc yarışmalar du/enle meye gııısımışı bır bjşkj vayınevı nın kitaplarından, ctkınlıklcrın den so/ etmek ıstıyoıum sı/e son olarak Can Çocuk CÖREVCI YAZAR Can Çocuk'un uç ayrı yas, gru bu çocukları arasında dıı/enledı ğı so/ koııusu oyku yaııs.masına aşağıda değıneceğım Buna gır mcden oncc, Bılgın Adalı'nın ( an (5oc ıık tarafından 2004te yayımlanan dokuz vas, uzerınde kıleıe yonelık uç bılımkurgıı ro manını clc jlacagıın ılk.111 Zaman Bisikleti, Geçmişten Gelen Konuklar, Dunyamızın IIk Şafağı. Bılgın Adalı, çouıklata yo nelık yazın ıçın kendısı boyle nıtelemese cle gorcvcı bıı kını lıkle ya/ılmış romanlarla çıkı yor one Gerçekten ya/ar, yapıtlarının ııçunde de coğrafyamı/da ma yalanmış uygaılıkları, uvgarlık iarla ılıntılenmıs, otckı yan oğelerı çocuklaıımıza anlataıak tam anlamıyla bır "gorcvcı yazaı' kımlığı sergılıyor Kaldı kı andığım kıtaplardan ılk ıkısı bübıunııı suıeğenı olarak yapı landırılmış yapıtlar Bunlarda KOY ÇOCUKLARINBAN SA Yl nat yapmaları konusunda tes,vık edılmemelı mı pekP Soıuların ılkı çocu^un sanat yapıp yapa mayacağtnı, buradan hareketle yaptıgının sanat olup olamaya cağını dıgerı ıse bu yonde ço cukların yonlendırılıp yonlcndı rılemeveceğını tartı^ıyor Farklı du/lcmlcr bunlar Bana soıaısanı/ kışı bııcyleş medcn, bıı çerçevede yctkınks, medcıı lıatta bunun otesıne ge çıp yetkele^meden sanat yapa ınaz Bundan bııakın çocukla rı, yetı^kınlerın de pek ço^unıın sanat yapmaya yctcrlı olmadı^ı sonucıı çıkma/ mı' lastamam oylc1 Bılım, lelsefe nasıl bunu getektıııvoısa sanat da bunu ge rektırıyor clbct1 Ama buna kar $m çocuklatla sanat vmc cle ya pılmalı dcrım sızc1 Bu ncdcnlc Can Çocuk'un gırı^ımını gonul clen cıesteklıyorum Yarı^maya katılan çocukları mızın yazar olamasalar bılc çok ıyı bııcı okuı olacağı kesın1 Çunku ınsan, sıkça soylenegeldı öı gıbı yaparak o^renıı Kaldı kı çocuklarımi7in oykulerını okudum 8 10 yas grubunda dereceye gıren Melodı Var f )n gcl, Zcyncp Erdcmır, Ayyııcc Yeniçerı, 11 12 yaş gtubunda Hcsna Ezgı A^kın, Ays,e Fıdan, Lce Nuket Ergun, 13 14 yaş,ta da Gam/e Cclcp, Go7dc Can tuık, Lcecan Çorbacioğlu Andıgım mınık yazarların oy kulerını buyuk zcvkle, heyecanla okudum Adlarını belleğıme ka/ıdım ^ımdıden, bundan boy le yazmayı suıdururlerse buyuk dıkkatlc ızlcyeccgım, ablalarını, ağabeyleıını ızledığım gıbı Oy kumımlekı bu torıın kuşa^ını sevgıyle selamlıyoı ıım Ama kabul edcrlcrse bır uyarı getırnıck istiyorum kendılerıne Fcecan (, orbacıoğlu dışında tıı nıu de yabancı yazarlara yonel mış lJekı etkılendıklerı hıç mı Turk yazarı yok bu mınık yazar larımı/ın' Bunu duşıınsunler lııtfen, olmaz mi'1 Daha oncelerde Oyku Gunle rı etkınlıklerı çerçevcsınde Ankara'da Tevtık Fıkret Lısesı oğ rencılen arasında dıı/enlenen oyku yarüjinasında lıep kı/laı kazanmıştı tzmır'de yınc ()ykıı Gunlcn ctkınlıldcrı çcrçcvcsın de lıseler arasında gerçekleştırı len oyku yarış,masında da odul ka/anan on bır va/ardan doıtte uçu kızdı Can Çocuk'un yarıs, masında da kı/lar doldurmuş lısteyı Kuşkusuz ılgınç bır vcrı bu' Çocukların ya7ina katılıtnı yonunde okullar arasında du/enle nen yarışmaların çok eskılcrc dayandığı soylenebılıı Nc kı bunların kıtaplaşması, bılebıldı ğımce, 1970'lcrde Fey/ullah Lr tuğrul'ıın Köy Çocuklarından Anılar ıyla (Bılgı, dorduncu ba sım, 1999) başladı ılkın Feyzullah Ertuğrul, yuzlerce de değıl, belkı bınlerce koy çocu ğıınıın kaleme aldığı antlardan bir seçnıe yapıp yayımla mıştı andığım kıtabında Ku$kuiuz onemlı bır deneyundı bu, otesınde yaratıctlığıyla da dıkkat çekıyordu Ozenlı, du yarü bır tutumla, bır dıl bılın cmın ışıgında scçılmıs,tı çocukların kaleme aldığı anı lar O7gıın oldugu dcnlı ıs, levseldı de aynı zamanda Dıyeceğım çocuklara ya/ınla voğrulan yazaılar, ço cuklarla yazına da kata yormak zoıunda' Çocuklardan og'renmenın sonu yok çunku1 • SAYFA 23 C U M H U R İ Y E T K İ T A P 775