Katalog

Doğumunun 700. yılında.. Francesco Petrarca'nın hümanizması sı bu olaylara dayah olarak gelışmış ve bı çım kazanmıştır 1327'de Laura'yı gordu ğunde henuz yırmı uç yaşındaydı Bu kaı şılaşma gerçek anlamda Petrarca'nın kışı lığının oluşmasında vc yapıtlarının çi7gı sını belırlemedc çıkış noktası olmuş cn sonıut, en elle tutulur temel oğedır Kım bılır, I.aura yı gormeseydı belkı de yaşa mını altust eden gclgıtlerı yaşamayacak, temel yapıtlan gun ışığına çikmayacaktı Aynı bıçımde klasık ya/arları, ozellıklc C ıcerone, Vırgılıo, Lıvıo'yu okumamış ol saydı, aıdından Kılıse'nın onde gelenlerı nı bellemeseydı, Dantenin tersine sko I ıstık telsefeden u/ak dıırmasaydı yalnı/ lığı yeğlemcmış, yalnızlıkta kıınlık arama ııuş ve ibsiz yeıleıden keyıf almamış olsay dı bugunku Petrarca ya olmayacak ya da farklı bır Petrarca olacaktı karşımı/da Ama tum bunlaıın otesınde yaşamında ıkı tane çok onemlı olay vaıdıı Bırı, 1545'te kardeşı Gherardo'nıın kı, onıınla çok derın gonul bağı vardı, lahıp olnıa sı otekı de 1348 yılında Laura nın olum haberını almış olmasıdır Bırıncı olay, Pet rarca'nın yaşanılan dunyanın dışında bır başka dunyanın olabıleceğını anlamış ol masına yardımcı olmuş ıkıncisi ıse bu dunyanın geçıcılığı konu sunda şaırı bılınçlendırmış ve olgunlaştırmıştır Agostıno'yu bu ıçe donuk yolculukta kcndısınc rehbcr olarak seçmıştır Bundan oturudur kı ı<,ındekı sonsuzluk duy gusu, Leopaıdı'nın soalunun kaışısına dıktığı ve ımgelem dunyasının urıınu olan paganca sonsıi7İuk dııygusu değıl, tam tcrsınc, dınscl ı^sdhğıylc kavramaya ç,alıs, tığı laıuı nın vaılığmı kamtlayan ve bız olumlulere Tanrı tarahndan armağan edı len I lırıstıyanca algılanmış olumsu7İuk duygusudur Petrarta'da sonlu sonsu/ cytiijimınc Hıustıyanca bır yaklaşım vaı dır Yantnda goturduğu kıtap S Agostı no nun kıtabı ( onfessıonı dır (ltıraflar) Orada şunlar yazılıdır "Gc\mıştc yaptı gıııı piilılderı ve ıulıumun maıuz kaldığı bedensel gunahlarımı anımsamak ıstıyo rum, onları sevdıgım ıçın degıl, senı sevnıek ıçın Ianıım' Ianrı yı sevmesı ken dısını bedensel gıınahlarından arındıra caktır tlgınçtır, S Agostıno'nun yanında pagan hlu/uflaıın da bu konuda ıddıaları vardır, çıınkıı onlar da, Pctrarta'ya gore, ruh buyukluğunun hıçbır şcyle kıyaslana mayaLağını belıttmışleıdır Sonuçta şaır şıı yargıya varır 'Scvmcyc alıştığım şcyı artık sevmıyoruın, hayır, yalan boyluyo ı u m scvıyorum ama daha az, bak, gene yalan soylcdım Hümanizmanın dayandığı temel ilkenin insan ilişkileri ve insanla insan arasındaki bağın düşünce ve fikirler aracılığıyla yeniden sağlamlaştırılması olduğu düşünüldüğünde ve Petrarcada Dantenin tersine mutluluk bireysel olarak gözüktüğüne göre, Petrarca'nın hümanizması su götürür olabilir mi? Tüm bu saydıklarımızı üst üste koyduğumuzda Petrarcanın hümanizması Hıristiyanlık içinde doğmuş, Hıhstiyanlığı dışlamayan bir hümanizma olarak karşımıza çıkar. Bunun sonucu olarak Petrarca'nın Hümanizmaya yakın, ancak ortaçağ (belki geç ortaçağ) insanı olduğunu söylemek olanaklı olabilir mi, diye soruyor Prof. Dr. Necdet Adabağ. • Necdet ADABAĞ ne ölçude şaırın humanı/masına golge duşuruyor vc kımı elcştırmcnlerde, hu aıada bude onun humanızınabi konu sunda kuşku yaratıyorsa, çogu mektupla rındakı degınmcler o olçude şaırın huma nıst kımlığının varsıllaşnıas>ını bağlıyor Petrarca 1325 1361 yılları arasında 350 mektup yazmıştıı Bu mektuplar yukarı dakı ornekte goruldug'u gıbı şoyle boyle mcktuplar değıldır Bırcr "sanat yapıtla rı"dır Yalnız bıçem olarak değıl, çunku sık sık yazdıklarının tı/erıne donmıış ve onlara ınandığı en yetkın bıçemı vcrmcye çaJışmiştır, ıçenklerınden oturudur Çun ku ıç ve dış dunyasına ılışkın yaşanmışlık kesıtlennı yorumsal olarak sunarak or nek olabılecck ulkusel bu yaşamoykusu vcrmek ıstemıştır Kcndısınden kalkarak ulkusel bırey yaratmak duşuncesı huma nızma'nın 'yeııı insan" anlayışıyla oıtu şen bır yaklaşımdır Bırcy, ınsancı anlayış la kurulacak ıniıansal bağların temel oğcsı olarak karşımıza çıkar Bu bağlamda Pet rarca'nın ısjevı yadsınama/ Ornek olmak yolunda attığı adıın kendı devımıylc "alı lak felsefesını" oluştunırken valni7 kendı sı olmak yeıınc, hcrkesın ulkusel insan hkrını benınısemiş olnıasi gereğını vurgıı layarak humanı/ma yolunda onemlı bır adım atnuştır İSTENCE ZAYIFUĞI" İ nsan yaşamında bcilı olaylaryaşa mııı donuiTi noktalaıını oluştuıurlar Donıım noktaları da çoğıınlukla yaşam (jiz^ısını belırlcrlcr Petrarca'nın yaşamında (1304 1374) da donıun nokta ları vaı dır Ancak belkı her yazar ve şaır dc oldug'u gıbı yaşadığı donum noktaları yaşanmışlığın ışaretleıı olarak kışılığınde olduğu kadar yapıtlaıında da İz bnakmış laıdıı Ne kı Petrarca yaşadığı olaylann bclkı dc hıç olmadık bıçımde derınlığıne etkısınde kalmıştıı Dahası, vaşam teisefe "lkılenım' ın temel gostergılerını yansı tan yapıtlarından bıı başkası da Latıncc ya7ilmış Secıetum duı Kııhıımıın Dıa mı"olarak tanımladığı kıtabında teıntl ı/ Iek gene 'olum uzerınc Hıribtıyanca du şıınme' ve dunyevı yaşamın geçıcılıgıdır Burada da ctkın bıçımde dıle getırılcn ıkılemının ardında ctkın bıçımde sıvıluı "ıstence zayırlığı' vaıdıı Bu S Agostı no'nun Petrarca da saptadığı kustırdur Guçlu bır kışılık dayanışmasıyla karşı ko yamadığı yerscl tutkularının ruhu uzerın dekı egemenlığı altında e/ılen şaıı kendı nı tumdcn dınıne verememenın cvıkhgını yaşar Gerçekte Hırıstıyan ahlakma bağlılığını gostermek çabası ıçındedıı İKİ DÜNYA Bır yandan Ovıdıo'dan ote yandan ARASINDA Ora/ıo'dan yaptığı alıntılar Pctrar Gerçekte bu ıkı ca'nın ıkılemını vurgulayan ncsncl olay zaten şaııde gosteıgelerdır ()vıdıo dunyevı bıı şaırdır Çoğıınlukla aşkın ıncelıklı var olan tınsel bır bunalı yonunu ırdeleyen yapıllar vcımcsı mın gıderek derınleş yanında erotık ıçerıklı yapıtlaı da mcsınc yol açan etmen vermıştır Buna karşın ()ra lerdır Gorunuşte mutlu bıı zıo'dan aktardığı alıntı yaşa adanıdır Petrarca Yaşamında el us mın geçicilığını vurgulavan tunde ttıtulmıış, odııllendırılmış satırlardır "Gunıın sonunda Dante gıbı yoksulluk vc surgun karanlığın gehşı ayın ortaya gormcmıştır, buna karşın ıkı çıkışı ıle gıderılıı, oysa bız bıı dunya (pagan ve Hıustıyan) kez sonmeyelım Rı/ bıı ke/ arasında gıdıp gelen bır ıkı dııştuk mıı, Eneas ın Tıı lem adamıdır Deyım yerın lıo'nun duştuğu yerc to/ ve du deyse "gokle yer" arasında man oluıuz" Yaşamın geçıulı kı bu ıkılemı tum yaşamı bo ğıne ornek olsun diye Vergılı yunca surmuştur Bır yandan dun ııs'tan da ornek aktarır "Agaç yasal tutkularının esırı olmuş, sevgı sallana sallana buyur çunku to ve aşklarla yoğrulmuş ve bu bağlam lunlaıa golge olmak içindıı da meşru olmayan çocukları olmuş, Bır başka so7unu dc gc nc \ a şana, une go/ koymuş, ote yandan şanıııı geçicilığı u/cııne alıntı Tanıı koıkusu ve obur dunya kaygı amıştır TıloroflaMn tum sını içinden atamadığı ıçın Tanrı'sıyla yaşamları boyıınta \.ıptikl.ı baş başa kalmak ıstcmış yureğının derın rı olum uzerınc dıışun lıklerınde tınsel yaşama ımrenmıştır Pet nıektu ' Secıetum S rarca bundan otutuduı kı 26 Nısan 1336 Agostıno ıle yaptığı uç tauhlı bu Mektubunda kendısını 'ıkı yu gunluk duşscl bır soylc reklı adaırTolarak tanımlar Ya7dığı bu şıdır S Agostıno nun mektup'da kardeşı Gherardo ıle Ru/ kendı kendını t.ını one gârlı Tepe'ye tırmanışlarını anlatır rısı ve oğııdııne karşın Tepenın ustunden etrah ızlcmeye Petrarca'nın uç gunun başladıklarında ıkı ayrı goz taşı sonunda sovledıgı ıl nıaktadır Bırı ıçe bakan, otekı gınçtır ' Yapabıldı Cörunuşte mutlu bır adamdır Petrarca Yaşamında ei ustunde tutulmus ödullendl dışa bakandır Aslında dışa bak £ım kadar kendı rllmls Dante glbi yoksulluk ve surgun görmemlstlr buna karşın Ikl dunya (pagan tığında o sonsuzluk karşısında keııdımı tanıvaca ve Hırıstıyan) arasında gıdıp gelen bır ıkilem adamıdır Deylm yerindeyse "gökle şaşırmış vc kcndisıne açıklaya yer" arasındaki bu ıkılemı tum yaşamı boyunca surmuştur ğım ıııhıımun p.ııç.ı madığı o bılınmezlığı anlamava lannı bu aıaya topla çalışmıştır Ve sankı karşısında yacağım ve dıkkatlıcc keııdımı dcııctlcyc buldıığıı o UÇSU7 bucaksi7 alan, dağlar, scv ıyorum ama sevdı&m ıçın daha çok ceğım Ama şu anda sı/ınle konuşurken tepeler onu ıçındekı sonsuzlugu aranıaya utanıyorum daha çok hıi7iınlcnıyorum, benı bır suru ışım beklıyor dın dışı da ol ıtmıştır vc ıçıne bakmaya başlamiştu "Lı sonunda doğruyu soyledım Lvet sevıyo sa bunlar bcnım ışlcnm" sanlar yuksek dağlann tepelerinı, deni7İe ııım ama sevdığımı sevmemek, arzuladı Gerçekte Petıarca'nın ıkılemı ıkı uy ıın insan boyu dalgalarına, taşkın nehırle |*ımdan ncfrct ctmek ıstıyoruın, scvıyo garlık arasındaki çatışmayı sergıler Bır rı, okyanuslann sınırsız buyukluğunu, ve lum sevmesıne ama îbtemeye ıstemeye, sı yandan ortaçağ, ote yandan Humanı/ma sıra sıra yıldızlara hayran kalmışlaı ama kılaıak ve ağlayarak " Ronesans Bu çatışmanın ortasında ken Bu mektubunda altı çızılen "ıkılemı" keııdıleıını unutmuşlardır" dıyen S C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYFA 16 SAYI 7 7 5