Katalog

Üç bildiri kîtabı imet Hamcfcı 'arıptnar Marmara Üniversitesi son yıllarda, bünyesindeki araştırma birimlerinin de desteğiyle etkinliklerini arttırmış durumda. Sözgelimi geçen yıllarda "Türk RomanınıniOO Yılı", "Türk Kültüründe Ayrıntılar: Tütün", Türk Kültüründe Ayrıntılar: Argo". "Ahmet Hamdi Tanpınarın Doğumunun 100. Yılı" gibi etkinlikler : gerçekleştirildi ve bunların bir kısmında sunulan bildiriler kitaplaştırıldı. Aşağıda bu kitaplarla ilgili bir değerlendirme yer alıyor. O Dr. Bâkl ASİLTÜRK (*) .eşıtlı araştırma kurumlarinda, ozel lıkle de unıversıtelerde yapılan an ma toplantılarında, sempozyumlarda ya da konferanslar dızısınde su nulan bıldınlerın çoğunlukla kıtap halıne getırılmedığı oteden ben bılınen bir ger çektır Boylesı etkınlıklenjn onemı ne kadar buyukse bu etkınhklerde sunulan bıldınle rın kıtap halıne getırılmesı de o oranda onemlıdır Marmara Unıversıtesı son yıllarda, bun yesındekı araştırma bınmlennın de deste ğıyle bu tıp etkınlıklen arttırmış durumda Sozgelımı geçen yıllarda "Turk Romanının 100 Yılı", "Turk Kulturunde Ayrıntılar lutun", Turk Kulturunde Ayrıntılar Ar go", "Ahmet Hamdı Tanpınar'ın Doğu munun 100 Yılı" gıbı etkinlikler gerçekleş tırıldı ve bunların bir kısmında sunulan bd dırıler kitaplaştırıldı Yurtıçınden ve yurt dışından çeşıdı unıversıtelen, araştırma ku nımlarını temsılen ya da bıreysel çalışma larıyla bu etkınlıklere katılanların sayısı yuzlen aşmış durumda Boyle bılımse! top lantılann ulkemızde ne yazık kı fazla yapıl maması, yapjlanların da kalıcilığa donuştu rulmemesı, uzennde duşunulmesı gereken bir eksıklıktır Bu nedenle, bıraz sonra so zunu edeceğımfeı/dırı/erınkıtap halıne getırılerek kalıcı kılınması "soz uçar, yazı ka lır' duşuncesı paralelınde değerlendırıldığınde onemlı gorulmelıdır Ç bın Belkıdeyuzyıllarboyubılımselçerçe vede yazıya geçırılmemış olması, argo kul lanımlann çekıcılığıne ve bir başka yandan da karanlıkta kalmasına yol açmıştır Işın ıl gınç bir yanı da şudur Argo yazıya geçırıl dığı, deşıfre edıldığı anda kendıne ozgu ka raktennı yıtırmektedır, çunku bir sozun ar go olabılmesı ıçın yalnızca kullanım çevre sındekı grubun anlayabıleceğı bir çeşıt şıf re ozellığı gostermesı gerekır Sozgelımı oğ rencıler arasında "çop" soztuğunun 'sıga ra" anlamında argo olarak dolaşımda oldu ğunu ve oğrencılenn sıgaradan soz ederken ya da bırbırlennden sıgara ısterken bu soz cuğu kullandıklarını varsayalım Sozcuğıın bu anlamı okul ıdaresı ya da oğretmenler tarafından anlaşıldığı anda sozcuk ortıılu olma ve gızlıcc temsd etme ozellığını yıtı np argo olmaktan çıkar Emıne Gursoy Naskalı kıtaba yazdığı gırış yazısında argonun dılbılımı bakımın dan bir araştırma alanı olarak taşıdığı one mı şu sozlerle vurguluyor "Çeşıdı gruplar arasında geçerlı olan argonun tespıt edılıp kaydedılmesı, gunumuz dılcılerının etkın lık alanına gıren bir uğraş olmalı (, unku bu tur derlemeler, yaşayan dılın yenılıklerını tespıt anlamına gelır ve ancak sıcağı sıcağı na yapdabılır " (s 10) I'urk Kulturunde Argo kıtabı( l) Aı alık 1999 da Marmara Unıversıtesı 1 urkıyat Araştırma ve Uygulama Merkezı'nın du zenledığı "Turk Kulturunde Ayrıntılar Aı go" başlıklı uluslararası sempozyumda su nulan bıldınlerden ve bıldınlerın yanı sıra kıtaba cklenen yazılardan oluşuyor Kıtabın bolumlen şoyle Argonun Anatomısı, Ar go Alan ve Mekânları, Modern Edebıyat ta Argo, Halk Edebıyatında Argo, Dıvan Ldebıyatında Argo, Argo Kaynakları Medyada Argo, Argo Bir Hıkâye Gorul duğu gıbı kıtap, argonun çeşıtlı alanlarda kı kullanılışını, edebıyattakı yerını dılstl ozellıklerını ırdeleyen yazılardan oluşuyor Argonun bir dıl verımı kabul edılerek ve gunluk yaşamdakı kullanımlarına bağlı olarak sunulan bddırı lerde yapılan bılımsel saptamalar onemlıdır Aysel Uzuntaş "Ar goya Dılbılımsel Açıdan Bir Bakış" yazısında ulkemız l de ne yazık kı faz la olmayan dılbı lım çalışmaları çerçevesınde argo kullanımlan değcr lendırmekte Söz Uçar Yazı Kalır "ozel dıhn veya argonun dılın toplumsal bir gerçeğı olduğu" sonucuna ulaşmakta dır Nesnn Altun "Anlambılımsel Açıdan Argo" bıldırısınde argo sozlenn anlamsal çağrışımlarını ele almış, deyımlerde, ad ak tarmalannda ve benzerı kullanımlarda ar gonun genışlığını ortaya koymuştur Gul den Sağol eskı ve yenı pek çok sozluktekı argo anlamlı sozcuklen ve genış anlamda "argosozluklcrı"nııncelemış, ErdalŞahın "Okey Oyuncuları Argosu", Aylın Koç 'Argoda Kadın", Goksel Ozturk "At Ya nşı Argosu", Fahrunnısa Bılecık "Satıa Ar gosu" Nurgul Yıldız "Askerı Okul Argo su" Arzu Çıftoğlu "Yeme Içmeyle llgılı Argo Sozcukler ve Deyım Aktarmaları", Halıl Frsoylu "Turk Argosunda Cîenel Dı luı Hayvan Adlarından Yararlanılma" baş lıklı ılgınç bıldınlerınde ozel alanlara gıre rek gunluk dıl ıçerısınde ve bellı alanlarda argonun ne kadar eanlı ve değışken oldu ğunu kanıtlamış, buyuk çoğunluğu sozluk lere geçmenıış argo verımlennı kayda ge çırmışlerdıı Ozean Koknel'ın "Aİkol ve Madde Altkultum Argosu" başlıklı bıldırısı ıse araştırmaunın uzun yıllara dayanan psıkolojı çalışmalarının ozel bir alana uygu lanmış bıçımıdır I urk cdcbıyatının çeşıtlı donemleruıde ve tıyatro, roman, şıır gıbı çeşıtlı turlerde argonun kullanımı da bıldırılerde konu ola rak seçılmıştır Emel Kefelı'nın sunduğu "Edebıyat Argo llışkısı" başlıklı bıldınde bu ılışkı belırleyıcı hatlanyla ele alınmıştır Bâkı Asılturk ıse konu olarak modern şıırden ıkı orneğı seçerek hazırladığı "Modern Turk Şunnde Argo IkıOrnek MetınEloğlu Salâh Bırsel" başlıklı bıldırısınde bu ıkı şaırın şıırlerındekı argo kullanımları karşı laştırmau yontemle ele almıştır Muhammet Gur'un "Alımet Rasım'de Argo" bıldırısı halkın dıldekı verımlennı ıncelemektedır Araştıımatı, sokak konuşmalarını eserlerınde en çok kullanan yazarlardan olan Ahmet Rasım ın eserlerınde argoyu realızmın bir yansıması olarak ele almış ve argo kullanım lıstesını yazısının sonuna cklemıştır Ahmet Rasım'le bırlık te Huseyın Rahmı Gurpınar'ın da argo kullanımındakı ust talığı bılınmektedır, onun • argo kullanımını da re * * alızm hatta naturalızm M eksenınde duşunmekte * yarar vardır Handan Incı'nın " I ı p Yaratma I'ek nığı Olarak Huseyın Rah mı Gıupınar'ın Romanla nnda Argo" başlıklı bıldı rısınde argonun roman teknığındekı yerı ornekler lc ele alınmıştır Argo yazı dılın den çok konuş ma dılı çerçevesınde yaygın b ır kullanım olduğundan belkı de sozlu tıyat roda argonun kullanımı modern tıyatroya gore daha yaygındır Enver Tore "Gele neklı Tıyatromuzda Argo" bıldırısınde bu konuya dıkkat çekmış ve kendısı tarafından kulhanbey argosuyla yazılmış bir metnı bıl dırısıne sozluğuyle bırlıkte eklemıştır Ay nur Koçak'ın bıldırısınde de benzerı bir konunun (Karagoz'de Argo) ele alınması geleneksel tıyatromuzda argonun tuttuğu yen ortaya koyması bakımından anlamlıdır Çok olmasa da Dıvan edebıyatında argo nun kullanımı da bıldınler arasında kendı ne yer bulabılmıştır IskenderPala "Tehzıl ve Argo" başlıklı yazısında Dıvan şıırınde argo uzennde dururken başka şıırlere alay amauyla yazılan nazırelere dıkkat çekmış, Zuhal Kultural ıse Şerıfı nın bir Şehname çevınsındekı argo kullanımını ele almıştır Argo sozcuklerın dıller arasındakı geçışme bır ornek olmak uzere Tımur Kocaoğ lu'nun Turkçeden Rusçaya geçen ve argo laşan sozcuklen ıncelemesı, Kârnıle Imer'ın "Turkçe Sozluk'tckı Argo Ogeler" uzerı ne eğılerek yer yer başka sozluklerle karşı lıştırmalar yapması dıkkat çekıcıdır Turk Kulturunde Argo kitabı Turkçe nın ıncelenmeyc muhtaç alanlarından bırı olan argonun halk arasında, edebıyat eserlerınde, bılımsel kaynaklarda, sozluklerde kullanımına ılışkın zengın verıler sunmak tadır Bılımsel bıldınlerın her bın argonun bellı bır yonunu ele almakta ve boylece araştırma yelpazesı genış tutulmuş olmak tadır TÜTÜN KİTABI Bıldınler ve etkinlikler paralelınde sozunu edeceğım ıkıncı kıtap Tutun Kıtabı'dır (2) Tutun Kitabı, 1998'ın Ekım ayın da Marmara Unıversıtesı Turkıyat Araştır ma ve Uygulama Merkezı'nın duzenledığı uluslararası sempozyumda sunulan bıldın lerın ve bıldırılere eklenen sempozyum dı şı yazılann, belgelerın bır araya getınlmesıyle oluşturulmuş bır ortak çalışma Kıtabın edıtorluğu Prof Dr Emınc GursoyNaskalı'ye aıt ve edıtorun sempozyum et kınlığıne konu olarak neden "tutun"un seçıldığıne ılışkın sorulara cevabı var kıtabın sunuşunda "Bukıtapta,Tekel'ın ozelleştırılmesı ve yabancı şırkedere satılması me selesının tartışıldığı bır sıyası ortamda tu tun ve tutunculuğun serguzeştını gozden geçırmek, Osmanlı'dan gunumuze tutun etrafında gelışen tasarrufları ve yaptırımla n belırlemek ıstedık " (s IX) Edıtorun bu belırlemesı elbette etkınlığı butun yonleny le açıklamamaktadır, çunku bıldırıleıe goz atıldığında "tutun"un pek çok bıldınde tam anlamıyla bır kultur nesnesı olarak ele alındığını gonıyoruz Gunluk hayatın, tıca rı faalıyederın, ulkeler ve toplumlar arası ılışkılerın onemlı aynntılanndan olan ' tu tun " gerçekten de yuzlerce yıldır 1 urk top lumunun ve hayatının da onemlı bır parçası durumundadır Olumsuz bır alışkanlık da olsa, toplumumuzda sıgara alışkanlığı nın yaygınuğı goz onune alındığında ' tu tun"un gunluk hayatımızda ve başkalarıy la ılışkılerımızde taşıdığı onem daha ıyı an laşılır Tutun Kıtabı'nı oluşturan bolumlerın yalnızca başlıklarına bakıldığında bıle "tu tun"un hangı açılardan ele alındığı ve "tu tun"un kulturdekı yerı hakkında bır şeyler soylemek mumkun olabılır Osmanlı'da Tutun, Cumhurıyet Donemı 1 utun Polıtı kalan, 1 utunun Dılı, Dıvan Şıınnden Mo dem Gerçeklığe EfkârL Duman, Içmek ya da Içmemck, Kulturde I utun, I utıuı Me kânlan, Tutunlu Nesneler Yasaklaı Her ne kadar bolum başlıkları ele alınan konu lar bakımından yonlendırıcı olabılıyorsa da, bazı bıldırılerın ıçerığıne değınmek ge rektığmı duşunuyonım Sozgelımı, Fehmı Yılmaz'm "Tutun Uzenne Duşunceler Ba tı'da ve Bude" (ss 3 16) başlıklı ya/ısında onemlı kaynak kıtaplara dayanılaıak tutıı nun XVI veXVH yuzvıllardakı macerası tarıhsel gelışım ıçerısınde ele alınmış tutu nun hem keyır verıtı htm de tedavı «.dıcı bırmaddc oluşu uzennde durulmuş tutun alışkanlığmın çeşıtlı ?umrelerdekı durumu dıkkatle ıncelenmıştır Lrda] Şahuı ın ' le K İ T A P 1. TÜRK KÜLTÜRÜNDE ARCO Sozıınu edeceğım ılk kıtap, dılın aykırı kullanım alanlarından bırı olan "argo'ya ılışkın bir derlemc Bılındığı gıbı argo, dı lın, bellı bir grubun psıkolojısuıı ve sosyo lojık dunımunu ortaya koymada onemlı sa yılabılecek ayrıksı anlam katmanlarından SAYFA 16 C U M H U R I Y E T S AY I 7 28